lesplan
Cultureel-mentale ontwikkelingen in Nederland na 1945
Een lesplan van Geschiedenisleraar.nl
Wil je met dit lesplan aan de slag? Klik op de knop hieronder om een eigen kopie te maken in 'Mijn Lessen'. Vervolgens kun je de lessen aanpassen naar jouw wensen.
TIjd van Televisie en Computer
Waarover gaat Deze serie?
De meeste leerlingen vinden dit een leuk onderwerp, mede vanwege het feit dat ook hun leven, net als dat van hun ouders, na de Tweede Wereldoorlog plaatsvindt. Wat hen dan vooral opvalt zijn de snelle veranderingen in Nederland na de Tweede Wereldoorlog waardoor de jeugd van hun ouders, in vergelijking met hun eigen jeugd, hopeloos ouderwets lijkt.
Dit onderwerp is niet ingewikkeld en veel onderdelen ervan zitten ook in het Historisch Overzicht vanaf 1848 verweven. Van alle schoolexamenonderwerpen is dit vermoedelijk de lichtste en daardoor ook bijzonder goed te gebruiken in de lagere niveau’s van het VMBO.
Het onderwerp is mede vanwege de relatief beperkte inhoud goed zelf uit te breiden met bijvoorbeeld de homo-emancipatie, globalisering of de angst voor terrorisme. Hiermee is ook een bruggetje gemaakt naar het Historisch Overzicht vanaf 1848.
1. Hard werken en zuinig leven
De Tweede Wereldoorlog, en met name de Duitse Bezetting is hard aangekomen in Nederland: er is armoede, de infrastructuur is kapot en er zijn veel doden te betreuren. In deze les wordt gekeken naar Nederland direct na de Tweede Wereldoorlog tot ongeveer halverwege de jaren 50. Centraal in deze les staat de Wederopbouw, waarbij écht de schouders eronder gezet moesten worden om het land weer te herstellen. Zuinig leven is een goed onderwerp om met de leerlingen te bespreken. Wat betekent _zuinig leven_ voor de leerlingen? Sommigen hebben wellicht zuiniger moeten leven door de recente economische crisis en de werkloosheid die deze voortbracht.
Voor leerlingen zullen de traditionele rollenpatronen of de ideeën over seksualiteit soms ouderwets voorkomen, hoewel recent onderzoek juist uitwees dat jongeren over deze onderwerpen vaak traditioneler denken dan werd aangenomen. Hierover kan een leuk en boeiend klassengesprek worden gevoerd.
Onderwerpen:
- De schouders eronder: de Wederopbouw
- Het gezin in de jaren '50
2. Een luxer leven
Na jaren van zuinigheid kon er vanaf de jaren 60 meer besteed worden door de Nederlanders. De geleide loonpolitiek werd losgelaten en de lonen en uitkeringen stegen snel, soms wel met 10 procent. Het gevolg was dat ook de prijzen snel, of soms sneller stegen, waardoor het leven soms zelfs duurder werd.
Het leven van de Nederlanders veranderde snel. Door de toenemende welvaart konden de mensen luxe-artikelen kopen die ervoor zorgde dat de wereld kleiner werd. De komst van de televisie bracht andere kijk op die wereld en ideeën van de andere groepen. De auto en het vliegtuig bracht de mensen op plaatsen die ze tot dan toe alleen in tijdschriften hadden gezien.
De rol van Amerika na de Tweede Wereldoorlog is niet te onderschatten. Nederland is een trouwe bondgenoot en met de komst van het Amerikaanse Marshallplan worden veel invloeden in het kielzog meegenomen. De gevolgen van deze Amerikanisering is voor leerlingen vaak erg herkenbaar, hoewel de term hen waarschijnlijk niet zoveel zal zeggen.
De groeiende economie bracht, zoals dat in de Gouden Eeuw niet anders was geweest, ook mensen uit andere landen naar Nederland. Gastarbeiders werden actief, en met goedkeuring van de Nederlandse regering, door bedrijven geronseld om in Nederland te komen werken. Taal leren was voor het ongeschoolde werk niet nodig: het waren gastarbeiders, met de nadruk op gast . Als ze niet meer nodig waren, dan werden ze teruggestuurd naar land van herkomst.
Onderwerpen:
- Met dank aan Amerika
- Van zuinigheid naar luxe
- Gastarbeiders in Nederland
3. JOngeren in opstand
De groeiende welvaart bracht met name voor jongeren grote culturele en mentale veranderingen. Zij groeiden op met de mogelijkheden van die toenemende mobiliteit met zich mee bracht: weg van huis, de wereld in! Een belangrijk gevolg van deze verminderde sociale controle was het ontstaan van jeugdculturen, een verschijnsel dat niet eerder in de geschiedenis zo duidelijk zichtbaar was. Jongeren waren geen kleine volwassenen en/of kopieën van hun ouders meer, maar kregen echt een eigen identiteit. In deze les worden de drie belangrijkste jeugdculturen uit de jaren ’50 en ’60 in Nederland behandeld: nozems, Provo en hippies. Waarbij de laatste in Nederland iets minder nadrukkelijk aanwezig was in vergelijking met bijvoorbeeld de Verenigde Staten of Engeland.
Provo was dan wel weer een typisch Nederlands verschijnsel, hoewel deze groep vooral aanwezig was in Amsterdam, en in die gemeente in 1966 zelfs een zetel in de gemeenteraad behaalde.
De beweging zou vooral bekend blijven vanwege het huwelijk van prinses Beatrix en Claus von Amsberg. Ten onrechte, aangezien achter is gebleken dat het geen Provo’s waren die de rookbommen tijdens de huwelijksplechtigheden gooiden. Overigens maakte Provo wel handig gebruik van de aandacht die de groep hierdoor kreeg.
Onderwerpen:
- Van nozems tot hippies: jeugdculturen in Nederland
4. Meer gelijkheid voor vrouwen
Met het verkrijgen van kiesrecht tijdens de eerste feministische golf aan het begin van de twintigste eeuw was nog zeker geen gelijkheid voor vrouwen bereikt. Zowel binnen als buiten het gezin was het een mannenwereld, met als triest dieptepunt een term als handelingsonbekwaam. De tweede feministische golf, die begin jaren zestig vanuit met de suburbs van de Amerikaanse steden naar Europa overwaaide, was in het bijzonder een aanklacht tegen het gezapige huisvrouwenbestaan en de traditionele rollenpatronen binnen het gezin. De Amerikaanse schrijfster Betty Friedan beschreef dit verschijnsel fenomenaal in het boek The Feminine Mystique.
De belangrijkste Nederlandse feministen van de tweede feministische golf waren Joke Smit en Hedy d’Ancona. In 1968 richtten zij Man Vrouw Maatschappij op, met als belangrijkste doel de traditionele rollen als man als kostwinner, vrouw als huisvrouw en moeder, te doorbreken.
Met name de ludieke acties van Dolle Mina spreken leerlingen altijd aan: hoe zou jij als man reageren als vrouwen naar jou gingen fluiten in plaats van andersom? Het is goed om even terug te grijpen naar de naamgeefster van de groepering: Wilhemina Drucker uit de eerste feministische golf.
Vanaf de jaren 70 van de twintigste eeuw zijn de kansen voor vrouwen toegenomen, maar leerlingen hoeven maar om zich heen te kijken om te zien dat er van gelijkheid geen sprake is. Dit is een interessant onderwerp om met leerlingen te bespreken: waar liggen de problemen en kansen?
Onderwerpen:
- De tweede feministische golf
- Feministen in Nederland: Dolle Mina
- Meer gelijke rechten, maar gelijke kansen?
KERN- EN VERRIJKINGSDELEN
GS/K/1 Oriëntatie op leren en werken
GS/K/2 Basisvaardigheden
GS/K/3 Leervaardigheden in het vak geschiedenis en staatsinrichting
GS/K/8 Cultureel-mentale ontwikkelingen in Nederland na 1945
GS/V/7 Verwerven, verwerken en verstrekken van informatie
GS/V/8 Vaardigheden in samenhang