Sociale zekerheid en de verzorgingsstaat

Wil je met dit lesplan aan de slag? Klik op de knop hieronder om een eigen kopie te maken in 'Mijn Lessen'. Vervolgens kun je de lessen aanpassen naar jouw wensen.

Tijd van Burgers en Stoommachines

Tijd van Wereldoorlogen

Tijd van Televise en Computer

Je baan kwijtraken, gehandicapt worden. Helaas zijn het dingen die ons allemaal kunnen overkomen. Overkwam zoiets je honderd jaar geleden, dan was dat een grote ramp. Hoe kwam je aan geld, voor de huur, kleding, eten en drinken? Als je geluk had, konden je partner en je kinderen werken. Dan had je toch nog een beetje geld. Vaak was dat niet genoeg. Hulp van de regering hoefde je niet verwachten, want die vond dat iedereen voor zichzelf moest zorgen.

Tegenwoordig is dit anders. Als je niet voor jezelf kunt zorgen, krijg je een uitkering. Daardoor hoef je geen honger te lijden en kun je ook de huur betalen. Nederland is nu een verzorgingsstaat: een staat waarin de overheid voor de inwoners zorgt.

Bij dit onderwerp leren de leerlingen hoe Nederland een verzorgingsstaat is geworden. Ze ontdekken ook welke voordelen, maar ook welke nadelen de verzorgingsstaat heeft.

De behandeling van dit onderwerp kent altijd een risico: de 'rijken' zijn per definitie slecht, en de 'armen' zijn zielig. Ook een mooi fabeltje, dat feitelijk snel de das om kan worden gedaan, is dat de afgelopen eeuw 'de rijken steeds rijker worden, en de armen steeds armer'. Het eerste onderdeel van deze dubieuze stelling is zeker waar. Het tweede onderdeel absoluut niet.

Armoede kwam in Nederland in de negentiende en begin twintigste eeuw vaak voor. Grote groepen Nederlanders hadden elke week moeite om weer rond te komen. Zij leden soms honger en woonden in krotten. Van de overheid kregen armen niet veel hulp.

In deze les wordt ingegaan op de armenzorg in Nederland tot het ongeveer het einde van de 19e eeuw. De armenzorg was destijds grotendeels geregeld door de kerk en particulieren. Door de industrialisatie van Nederland, en daarmee de verstedelijking, wordt de armoede in Nederland steeds zichtbaarder.

Onderwerpen:

Liefdadigheid
Armenwet
Industrialisatie: woon- en werkomstandigheden
Sociale kwestie
Aanpak van de armoede: van links naar rechts

Personen:

Samuel van Houten

1. Armoede en liefdadigheid

Juni 2019 - Les met 28 slides door Geschiedenisleraar.nl

GeschiedenisMiddelbare schoolvmbo, mavo, havo, vwoLeerjaar 3,4

Tussen 1900 en 1930 kwamen er steeds meer sociale wetten. Door de economische crisis van 1929 raakten echter veel mensen werkloos en waren de problemen groter dan ooit. Veel mensen werden afhankelijk van de armenzorg.

Verrmoedelijk is het lastigste onderdeel van dit onderwerp het uitleggen van de crisis zijn. Wat is een crisis? En: hoe is de crisis van de jaren '30 ontstaan. Uiteraard kan er in worden gegaan op de economische 'hoed en de rand', maar niet alle leerlingen zullen economie in hun pakket hebben, waardoor het al snel lastig wordt voor hen.

De aanpak van de crisis door de Nederlandse regering is voor die tijd wellicht begrijpelijk, maar zal in de ogen van de leerlingen al snel als onlogisch worden gezien: "Geen geld meer uitgeven? Dan staat toch alles stil?!"

Onderwerpen:

De eerste sociale weten
De crisisjaren in Nederland
Steun en werkverschaffing
Alternatieven voor de aanpassingspolitiek: Plan van de Arbeid en de NSB

Personen:

Hendrik Colijn

2. Crisis, ellende en vernedering

Juni 2019 - Les met 21 slides door Geschiedenisleraar.nl

GeschiedenisMiddelbare schoolvmbo, mavo, havo, vwoLeerjaar 3,4

De economische crisis in de jaren ’30 en de verschrik- kingen van de Tweede Wereldoorlog hadden diepe indruk gemaakt. Dat mocht nooit meer gebeuren! Nederland moest een land worden waar niemand in armoede zou hoeven te leven.

Voor de meeste leerlingen (en docenten) is het erg moeilijk voor te stellen wat het betekent om arm te zijn in een land dat uit de oorlog komt. Een uitkering krijgen. Kinderbijslag. Een staatspensioen. Hierbij speelt ook nog eens mee dat veel leerlingen hun opa of opa van 65 helemaal nog niet oud vinden. Terwijl dit in de jaren 40-60 een hoogbejaarde leeftijd was!

Hiermee kan ook gelijk het bruggetje worden gemaakt naar de problemen die ontstaan door de vergrijzing. Dit wordt behandeld in de volgende les.

Onderwerpen:

Wederopbouw
Samenwerken: het harmoniemodel en de geleide loonpolitiek
De verzorgingsstaat in opbouw
Nederland wordt een consumptie maatschappij.
De overheid is er voor ons

Personen:

Willem Drees

3. Nooit meer armoede!

Juni 2019 - Les met 15 slides door Geschiedenisleraar.nl

GeschiedenisMiddelbare schoolvmbo, mavo, havo, vwoLeerjaar 3,4

Na de Tweede Wereldoorlog is de overheid steeds meer gaan zorgen voor de inwoners van Nederland. Dit kost de overheid veel geld, maar door de economische groei in de jaren ’50 en ’60 leek dit geen probleem. Dit veranderde in de jaren ’70.

In de jaren ’70 en ’80 kwam de verzorgingsstaat in de problemen. De uitgaven aan de sociale zekerheid stegen. Er kwam ook steeds meer kritiek op de inrichting van de verzorgingsstaat.

Onderwerpen: