lesplan
Leven van de natuur
Een lesplan van Geschiedenisleraar.nl
Wil je met dit lesplan aan de slag? Klik op de knop hieronder om een eigen kopie te maken in 'Mijn Lessen'. Vervolgens kun je de lessen aanpassen naar jouw wensen.
Tijdvak van Jagers en Boeren
Waarover gaat deze serie?
De eerste mensen leefden van dingen die ze in de natuur vonden; ze jaagden, visten en verzamelden bessen en noten. Meer dan 90% van de tijd dat de moderne mens bestaat, leefde hij in kleine groepen jager-verzamelaars. Pas op het moment dat de landbouw wordt uitgevonden, rond 11.000 voor Christus, verandert deze manier van leven drastisch.
De neolithische revolutie (of eerste landbouwrevolutie) betekende de overgang van een samenleving van jager-verzamelaars met een rondtrekkend bestaan naar een samenleving van mensen die in nederzettingen woonden (sedentarisme) en aan landbouw en veeteelt deden.
Behalve ingaan op deze verandering in middelen van bestaan, behandelt deze lesserie ook belangrijke vaardigheden zoals: het werken met jaartallen, bronnen, en indeling van de tijd.
De TIJD indelen
Voor leerlingen is het werken met jaartallen lastig. Met name het werken met jaartallen voor het jaar 1, leveren eigenlijk bij elk niveau in het eerste leerjaar problemen op.
Deze les behandelt het werken met jaartallen stap voor stap, waarbij de vaardigheden van de leerlingen tussentijds wordt getoetst aan de hand van korte quizvragen.
Op zoek naar voedsel
In deze les wordt ingegaan op de leefwijze van de mensen rond de laatste IJstijd, zo'n 15.000 jaar geleden.
Deze jager-verzamelaars leefden van de natuur en kenden mede daardoor een nomadisch bestaan: ze trokken als het ware achter hun eten aan. Dit betekende overigens niet dat ze regelmatig nieuwe plekken aandeden: we kunnen er vanuit gaan dat de groepen van 20-30 mensen jaarlijks, per seizoen, terugkeerden op dezelfde plekken.
Door het nomadische bestaan van jager-verzamelaars zullen ze niet veel bezittingen hebben gehad. Maar wat bepaalt dan je positie en status binnen een kleine stam?
Onderwerpen:
- IJstijd
- Jager-verzamelaars
- Status
Personen:
- Ötzi
Bronnen
Niet alleen historici werken met bronnen. Ook leerlingen zullen bij het vak Geschiedenis zeer regelmatig gebruik maken van bronnen. Bij de eerste onderwerpen zullen dit uiteraard voornamelijk ongeschreven bronnen zijn, terwijl bij de latere onderwerpen meer en meer geschreven bronnen worden gebruikt.
In deze korte les worden de verschillen tussen ongeschreven bronnen en geschreven bronnen uitgelegd.
Prehistorie en Historie
De prehistorie neigt in de hoofden van leerlingen vaak een containerbegrip te worden: 'de prehistorie is de tijd van mensapen, dino's en steentijd'.
Hoewel deze les in eerste instantie is bedoeld om het verschil tussen prehistorie en historie duidelijk te maken, is het niet verkeerd om even in te gaan op het begrip prehistorie.
Officieel wordt met prehistorie bedoeld: de periode, meestal vanaf het ontstaan van mensachtigen, uit de geschiedenis waarvan we geen geschreven bronnen hebben gevonden, of deze bronnen niet begrijpen.
Volgens deze definitie valt de steentijd dus in de prehistorie, maar is de prehistorie niet hetzelfde als de steentijd. Immers: ook in de bronstijd konden de mensen in dit van Europa nog niet lezen en schrijven.
Jagers werden boer
De uitvinding van de landbouw vindt op een aantal plaatsen ter wereld, min of meer, tegelijkertijd en onafhankelijk van elkaar plaats. In zowel het Midden-Oosten als Zuidwest-Azië. Behalve het domesticeren van dieren, als sedentatie, betekende het ontstaan van landbouwsamenlevingen ook het ontstaan van sociale verschillen in rijkdom en macht.
- Landbouwrevolutie
- sociale verschillen
Oorzaak en gevolg
Voor sommige leerlingen kan werken met c.q. denken in oorzaken en gevolgen bij geschiedenis lastig zijn.
In deze korte les wordt stapsgewijs oorzaak en gevolg aan de hand van eenvoudige voorbeelden.
Links en Bijlagen
Interactieve video: Hoe is de de eerste mens ontstaan?
Korte les over de Man van Tollund met mooie striptekeningen die het (mogelijke) verhaal vertellen.
De leerlingen doen een onderzoek naar het leven en de dood van ijsmummie Ötzi.
