Les 1: De walvis door de jaren heen

• Geschiedenis
• Aardrijkskunde
• Basisschool
• Middelbare school
• havo, vwo
• Groep 7,8
• Leerjaar 2

De walvis door de jaren heen

Les 1

Dit weet je al

Doen

Terugkijken

Kijken

Klik op de hotspot

Afbeelding vergroten

Dit leer je nu

Hoe werkt het?

Klik hier door de les

Aan het eind van deze les:

• weet je waarom de walvisvaart in verschillende
    tijden gegroeid is,
  
• weet je hoe mensen door de jaren heen keken
    naar de walvis.

Wat weet jij al over

de walvis?

woordweb - 1 minute braindump

 Hoe zou jij een walvis omschrijven?

eng

vies

zacht

glibberig

lief

knuffelbaar

gevaarlijk

anders

Roep hardop wat je ziet!

Visible Thinking techniek: Zoom In (slide 6 t/m 15)

Hoe werkt het? 

• Je kijkt naar een deel van een afbeelding.
• Wat zie je? Wat merk je op?
• Wat denk je dat het is? Wat is je interpretatie/hypothese? Hoe kom je daarbij?
• Laat meer zien van de afbeelding.
• Welke nieuwe dingen zie je?
• Verandert dat jouw idee over wat je denkt dat het is? Verandert dat jouw interpretatie/hypothese? Welke nieuwe dingen vraag je je nu misschien af?
• Dit herhaalt zich tot heel de prent onthuld is. Zijn er nu nog zaken die je je afvraagt over de prent?

Wat zie je nu nog meer?

Verandert dit wat je eerst zag?

Wat zie je nu nog meer?

Verandert dit wat je eerst zag?

Wat zie je nu nog meer?

Verandert dit wat je eerst zag?

Wat zie je nu nog meer?

Verandert dit wat je eerst zag?

Wat zie je nu nog meer?

Verandert dit wat je eerst zag?

Wat zie je nu nog meer?

Verandert dit wat je eerst zag?

Wat zie je nu nog meer?

Verandert dit wat je eerst zag?

Wat zie je nu nog meer?

Verandert dit wat je eerst zag?

Herken je hem? Dit is de walvis! Mensen die deze tekeningen maakten in de 16e eeuw hadden soms nog nooit een walvis gezien.

Informatieve slide + kijkafbeelding

Vertel: Tot de 16e eeuw werd de walvis op deze manier afgebeeld. Mensen die deze tekeningen maakten, hadden soms nog nooit een walvis gezien of hadden alleen prenten of schilderijen van anderen gezien.

Vraag op de volgende slide:

Open vraag : Wat klopt er niet aan deze afbeelding van de walvis?

Antwoord:

• De omvang is enorm
• Verhoudingen tussen kop, lijf en staart kloppen niet.

Wat klopt er niet aan deze 

afbeelding van de walvis?

Open vraag

Voorbeeld antwoorden:
De omvang is enorm.

Verhoudingen tussen kop, lijf en staart kloppen niet.

Hij heeft een soort manen op zijn rug.

Het lijkt niet op een walvis.

Extra informatie docent: Pas toen walvisstrandingen werden vastgelegd hebben kunstenaars meer moeite gedaan de dieren anatomisch correct weer te geven.

Sleep de afbeeldingen naar het juiste lijstje.

Klik op de afbeelding om hem te vergroten.

16^e eeuw

17^e eeuw

18e eeuw

19e eeuw

20e eeuw

)

(

)

)

(

)

16^e eeuw

17^e eeuw

18^e eeuw

19^e eeuw

20^e eeuw

Tot het eind van deze eeuw was de walvis een magisch beest. Weinig mensen hadden hem ooit echt gezien. Hoe kun je dat zien in deze afbeelding?

Eind zestiende eeuw starten de Nederlanders met de walvisvaart vanwege een grote vraag naar dierlijke vetten.

Na 1760 gaat het slechter met de walvisvaart van Nederland. Concurrentie en oorlogen zorgen ervoor dat Engeland, Frankrijk en Duitsland een grotere walvisvaart krijgen.

Na de Tweede Wereldoorlog was er meer vraag naar vetten, daarom ging Nederland opnieuw op jacht naar de walvis.

De walvisvaart ging opnieuw verder achteruit. Er gingen veel minder boten op jacht in vergelijking met andere landen.

Tijdlijn
Vertel: Hier zie je schilderijen en afbeeldingen die door de jaren van walvissen zijn gemaakt.

• 16e eeuw: Tot het eind van deze eeuw was de walvis een magisch beest. Weinig mensen hadden hem ooit echt gezien.  De walvisstranding bij Berkhey is hier afgebeeld.
• 17e eeuw: Eind zestiende eeuw starten de Nederlanders met de walvisvaart vanwege een grote vraag naar dierlijke vetten.
• 18e eeuw: Na 1760 gaat het slechter met de walvisvaart van Nederland. Concurrentie en oorlogen zorgen ervoor dat Engeland, Frankrijk en Duitsland een grotere walvisvaart krijgen.
• 19e eeuw: Er moeten steeds grotere risico’s worden genomen om walvissen te vangen en daarbij wil het nog wel eens verkeerd aflopen, zoals hier met de Harlingen van schipper Hoekstra.
• 20e eeuw: Na de Tweede Wereldoorlog was er meer vraag naar vetten, daarom ging Nederland opnieuw op jacht naar de walvis.

1

2

3

4

5

Hoe ging de jacht op walvissen?

  In deze afbeeldingen staan afbeeldingen van de walvisvaart. 

Zet ze in de juiste volgorde.

1

2

3

4

5

Sleepvraag
Vraag: Hoe ging zo'n walvisjacht nu eigenlijk?

Doe: Sleep de activiteiten op de juiste volgorde.

Antwoord:

1. De walvisschepen vertrekken uit de Nederlandse haven. Er worden harpoenen op de walvis zijn staart gegooid.
2. walvis beweegt wild terwijl men  aan het lansen is.
3. De walvis wordt naar het schip gebracht.
4. De walvisvaarder komen terug thuis.
5. Er wordt traan gekookt uit het spek van de walvis.

WEL

gemaakt van walvis

NIET

gemaakt van walvis

Wat wordt er van walvis gemaakt?

  Sleep de objecten naar de juiste plek.

Sleepvraag

Vertel: De grote schepen waren van groot belang voor de verwerking en transport van de producten die van walvissen werden verkregen.

Vraag: Welke producten werden van walvis gemaakt?

Antwoord: de traan en de ‘baarden’ – de lange stukken balein die van de bovenkaak van de walvis naar beneden hangen.

De producten die van walvis zijn gemaakt in deze slide zijn:

• Het handvat van het mes
• De buitenranden van de bril
• De gehele dobbelsteen

walschot

darmen

botten

vlees

Waar is dit object van gemaakt?

  Sleep de objecten naar de juiste plek op de walvis.

kaars

tennisracket

lijm

hamburger

Sleepvraag

Vertel: Best een aantal objecten werden dus vroeger van walvis gemaakt. 

Vraag: Maar van welk onderdeel van de walvis werden objecten dan gemaakt? 

Doe: Sleep de objecten naar de juiste plek op de walvis.

  Waarom was de walvisvaart belangrijk in de 17e en 18e eeuw, denk je?

Open vraag

Vraag: Waarom was de walvisvaart belangrijk in de 17e en 18e eeuw, denk je?

Antwoord: 

• Walvissen leverden een grote hoeveelheid aan producten op (traan, balein, spek). Daar kon veel geld mee worden verdiend.
• Het creëerde veel werkgelegeheid (per schip zaten er zo'n 600 à 700 zeelieden aan boord)

Extra informatie docent: Vanaf 1642 gingen er jaarlijks vanuit Nederland zo'n 150 tot 200 schepen naar de Noordelijke IJszee ter walvisvaart. (Ter vergelijking: de VOC reedde jaarlijks niet meer dan 10 à 15 schepen uit!)

  Welke drie dingen 

heb jij deze les geleerd?

Na deze les wil ik ...

de uitleg nog 1 keer horen

meer voorbeelden krijgen

meer oefeningen maken

dit onderwerp thuis nog even bekijken

overgaan naar een nieuw onderwerp

nog meer te weten komen over dit onderwerp

niet meer te weten komen over dit onderwerp

nog iets anders

Poll
Doe: Inventariseer bij de leerlingen die ‘nog iets anders’ hebben aangegeven wat hun behoeften zijn.