Les 5: Het Strafrecht

• Maatschappijkunde
• Middelbare school
• vmbo k
• Leerjaar 4

WERK & MEDIA

Les X: Titel les

Maatschappijleer

HB3B

Les 5: Het Strafrecht

Maatschappijkunde Kader 4

2024-2025

CRIMINALITEIT

Leerdoelen

1.  Je kunt de uitgangspunten het strafrecht opnoemen en uitleggen (I)
2. Je kent de rechten van de verdachte (R)
3. Je kunt uitleggen wat er gebeurt met minderjarige verdachten (T)

Uitgangspunten van het strafrecht

Het strafrecht omvat alle regels en wetten over het straffen van mensen die de wet hebben overtreden. In het strafrecht zijn de taken en bevoegdheden van de officier van justitie, de politie en de rechter vastgelegd, maar ook de rechten en plichten van verdachten. 

• Je kunt alleen gestraft worden voor iets dat volgens de wet strafbaar is
• Er wordt rekening gehouden met de zwaarte van het delict
• De rechter kijkt naar de situatie waarin het delict plaatsvond (noodweer, overmacht)
• De rechter moet rekening houden met de achtergrond en persoonlijke eigenschappen van de dader (bijvoorbeeld als deze ontoerekeningsvatbaar is) 
• De rechter houdt rekening met de leeftijd van de verdachte. Voor jongeren geldt jeugdstrafrecht

Noodweer

Je handelt 

Overmacht

Noodweer                                       Overmacht                           Ontoerekeningsvatbaar

Je handelt uit zelfverdediging

Je geeft bijvoorbeeld een flinke klap aan iemand die jou aanvalt.

Let op: als je te ver gaat,

is het geen zelfverdediging meer

Je hebt geen andere mogelijkheid

Er zit bijvoorbeeld een zwaargewond persoon in de auto, dus je moet door rood rijden om snel bij het ziekenhuis te komen

Je weet niet (meer) wat je doet

Bijvoorbeeld iemand met psychische (mentale) problemen

Let op: dronken mensen worden nog steeds beschouwd als toerekeningsvatbaar!

De rechten van de verdachte

• De verdachte is pas schuldig als de rechter dat heeft vastgesteld
• De verdachte heeft het recht te weten waarvan hij/zij wordt verdacht
• De verdachte heeft recht op rechtsbijstand (hulp van een advocaat)
• De verdachte heeft recht om te zwijgen tijdens het verhoor (je moet wel je identiteitsbewijs laten zien en meewerken aan DNA-afname en vingerafdrukken
• De verdachte mag maar een bepaald aantal uur worden vastgehouden
• De verdachte mag in hoger beroep gaan
• Misdrijven en overtredingen kunnen verjaren. Dan kan iemand niet meer worden vervolgd (geldt niet bij misdrijven zoals moord en verkrachting)

Jeugdstrafrecht

Het Nederlandse strafrecht maakt onderscheid tussen volwassen en jeugdige verdachten. Kinderen tot 12 jaar kunnen helemaal niet gestraft worden. Voor jongeren tussen de 12 en 18 geldt het jeugdstrafrecht. Hierin gelden andere regels dan in het volwassenenstrafrecht:

• Er is een speciale kinderrechter
• Er mogen geen andere mensen aanwezig zijn bij de rechtszitting

Ook zijn de straffen en maatregelen anders dan bij volwassenen: 

• Jeugddetentie (tot 16 jaar max. 1 jaar, vanaf 16 jaar max. 2 jaar)
• PIJ-maatregel (Plaatsing in een Inrichting voor Jeugdigen)
• Ondertoezichtstelling (gezinsvoogd komt thuis langs) 
• Leerstraf of Halt-straf (wordt beschouwd als preventief: geen rechtszaak, geen strafblad)

Lezen

Examenkatern Criminaliteit (Essener) 

blz. 54-57

Zelfstandig werken

Examenkatern Criminaliteit (Essener)
Opdr. 10 t/m 16
blz. 58-61

Bespreken opdrachten blz. 58-61

Huiswerk voor volgende keer

Invullen: begrippen en samenvatting H5 (p. 62-63)

Begrippen H5

Strafrecht = 

Wetboek van Strafrecht = 

Noodweer = 

Overmacht = 

Toerekeningsvatbaar = 

Jeugdstrafrecht = 

Ondertoezichtstelling = 

PIJ-maatregel = 

Wetboek van Strafvordening = 

Verdachte = 

Vrijspraak = 

In hoger beroep gaan = 

Verjaren = 

Inverzekeringstelling = 

Voorlopige hechtenis = 

Huis van bewaring =