4.3: Keizerlijke Karel

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 2

tijdvak 5: Ontdekkers & Hervormers + tijdvak 6: Regenten & Vorsten

1500 - 1600

4.3: Keizerlijke Karel

Wat weet je nog van
vorige week?

Leerdoelen

1: Je kunt drie verschillende Collaterale Raden noemen.

2: Je kunt verschillen en overeenkomsten noemen tussen lutheranen en calvinisten.

3: Je kunt de rol van de inquisitie bij de vervolging van protestanten uitleggen.

Karel V

1500-1558

• Karel van Habsburg erft het bestuur over de Nederlandse gewesten (1506), Spanje (1516) en het Rooms-Duitse Rijk (1519)
• Door huwelijken, veroveringen en erfenissen is zijn rijk enorm geworden
• Hoewel hij koning van Spanje en Keizer van het Rooms-Duitse Rijk is, wordt hij geen koning, maar 'Heer van de Nederlanden'

De aanspreektitel van Karel?

Karel, bij de gratie Gods, Heilig Rooms keizer, Semper Augustus, Koning van Duitsland, Koning van Italië, Koning van heel Spanje, Castilië, Aragón, León, Navarra, Granada, Toledo, Valencia, Galicië, Mallorca, Secillia, Córdoba, Murcia, Jaén, Algarve, Algeciras, Gibraltar, de Canarische eilanden, Koning van de Beide Siciliën, Sardinië, Corsica, Koning van Jerusalem, Koning van de Westelijke en Oostelijke Indiën, Heer van de Eilanden en de Grote Oceaan, Aartshertog van Oostenrijk, Hertog van Bourgondië, Brabant, Lotharingen, Stiermarken, Karinthië, Krain, Limburg, Luxemburg, Gelderland, Neopatrië, Württemberg, Landgraaf van de Elzas, Prins van Zwaben, Graaf van Vlaanderen, Habsburg, Tirol, Gorizia, Barcelona, Artesië, Franche Comté, Henegouwen, Holland, Zeeland, Ferrette, Kyburg, Namen, Roussillon, Cerdagne, Drenthe, Zutphen, Markgraaf van het Heilig Roomse Rijk, Burgau, Oristano en Gociano, Heer van Friesland, het Wendland, Pordenone, Biskaye, Molin, Salins, Tripoli en Mechelen.

Vrienden van Karel V

Gebieden in Zuid-Amerika die zijn veroverd sinds de ontdekking van Amerika door Columbus.

Gebieden die Karel erfde na de dood van zijn vader in 1506

Gebieden die Karel erfde na de dood van zijn vader in 1506

Gebieden die Karel tijdens zijn regeerperiode veroverde.

De uitbreiding van het Ottomaanse Rijk bleef een voortdurende bedreiging voor het rijk van Karel V. Daarnaast was in de Middeleeuwen het christendom de belangrijkste godsdienst in Europa, en de Islam was een grote bedreiging. Karel voelt zich, als koning van Jeruzalem, verplicht om een kruistocht tegen de islam te voeren.

Vrienden van Karel V

Gebieden die Karel tijdens zijn regeerperiode veroverde.

Door de Spaanse veroveringen in Zuid-Amerika wordt hij heerser over een rijk waar de zon nooit ondergaat.

Hoewel Karel officieel keizer van het Rooms-Duitse Rijk was (zwart omlijnd op de kaart), waren veel van de vorsten in dit rijk niet gehoorzaam aan Karel.

Karel had zeer regelmatig oorlog met Frankrijk, tussen: 1521-1526, 1526-1529, 1535-1538, 1542-1544 en 1552-1559. Dit had vooral te maken met de ligging van beide landen, maar ook met macht en invloed in andere landen.

Wat was Karel V niet?

1. Keizer van Duitsland
2. Landsheer van de Nederlanden
3. Koning Frankrijk
4. Koning van Spanje

Heer van de Nederlanden

• De Nederlanden bestonden uit 17 gewesten.
• In al deze gewesten was Karel de baas (graaf of hertog), maar hij kon natuurlijk niet overal tegelijk zijn.
• Daarom had hij in elk gewest een plaatsvervanger
• Karel was heel vaak in de Nederlanden: hij vond het hier prettig

Het rijk is dus te groot voor Karel V. Oplossingen --> 

• Margaretha van Oostenrijk wordt landvoogdes. 

 

Verder veranderde Karel V het bestuur van de Nederlanden (centraliseren): 

1531: Karel V richt drie raden op, die je samen de Colleterale Raden noemt. Deze bestaan uit: 

• De Geheime Raad, adviseert over binnenlandse wetgeving
• De Raad van State, adviseert over buitenlandse zaken en oorlogen
• De Raad van Financiën, adviseert over het geld

Centralisatie

Particularisme

Besturen vanuit het hof in Brussel

Bestuur bij gewesten zelf

Karel V

Eigen wetten en regels in gewest

Collaterale Raden

Eigen munten

Wat weet je nog van
de reformatie? (par. 3.5)

→Sleep de onderdelen naar de juiste plek

Protestant

Katholiek

Maarten Luther

De Paus

Aflaten

Bijbel in volkstaal

Latijnse kerkdienst

Sober

Beeldenverering

Reliekenverering

'Kale' kerk

Beelden in de kerk

'Magische' handelingen

Sobere handelingen

Maarten Luther (1483-1546)

Duitse monnink die grote moeite had met de aflaten en levensstijl van de geestelijken. 

Veel aanhangers in Duitsland. (Lutheranen) 

Johannes Calvijn (1509-1564)

Franse hervormer die vond dat beelden niet in de Kerk thuishoorden. 

Veel aanhangers in Nederland (Calvinisten) 

Bij deze vraag haal je informatie uit een bron. Welke hervormer zou jij hebben gevolgd, als je in hun tijd had geleefd?

https://isgeschiedenis.nl/nieuws/3-verschillen-tussen-luther-en-calvijn 

Luther

Calvijn

Karel V wilde dat iedereen katholiek was. Het calvinisme vond hij maar niets. 

1550: Invoering bloedplakkaten. Protestanten moesten worden vervolgd door de inquisitie. 

Straf: De brandstapel! Dit gebeurde in het openbaar...

1555: Karel V stopt er mee. 2 redenen: 

• Centralisatie was niet gelukt
• Katholieke geloof was niet het grootste

Filips II volgt zijn vader op

• Karel heeft veel bereikt, maar moet toezien dat de protestantse kerk in zijn gebied veel aanhangers heeft gekregen.
• Als oude man treedt hij af en zijn zoon Filips II volgt hem op in Spanje (1556), Zuid-Amerika (1556) en de Nederlanden (1555), niet in het Rooms-Duitse Rijk.
• Filips zal dingen heel anders doen dan zijn vader...

Zet de cijfers 1 t/m 3 onder elkaar en geef antwoord op de leerdoelen.

1: Je kunt drie verschillende Collaterale Raden noemen.
2: Je kunt verschillen en overeenkomsten noemen tussen lutheranen en calvinisten.
3: Je kunt de rol van de inquisitie bij de vervolging van protestanten uitleggen.