2.3 spanning natuur en inrichting

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4,5

Par 2.3 Spanning tussen natuur & inrichting

Hoe is de inrichting van de natuurlandschappen de afgelopen eeuwen veranderd?

Twee voorbeelden van spanningen

H2 §3: vraag 2, 3, 4, 5

Natuur verdwijnt

Veel van oorspronkelijke natuurlandschappen verdwenen door:

• stedengroei 
  
• meer infrastructuur 
  
• land- en mijnbouw 
  

Savanne

Savanne

Savanne

Tropisch regenwoud

• Noordoost-Brazilië is vanaf 16e eeuw ontgonnen door grootgrondbezitters (suikerrietplantages) en kleine boeren
• tropische savannes zijn vooral verdwenen in 20e eeuw door land- en mijnbouw door Europese migranten. Ook spoorlijnen richting kust om producten te kunnen vervoeren

Ontginning Brazilië

1500: Ontdekking Brazilië door Portugezen

Vanaf toen: ontginnen land ontstaan grootgrondbezitters

Welke volgorde van ontginnen?

Donkere deel (D-16e eeuw) als eerste ontgonnen daarna naar licht steeds later (A-19e eeuw)

Meer aandacht voor het binnenland. Hoe?

• Rio de Janeiro --> hoofdstad tot 1960
• Verplaatsen hoofdstad naar binnenland

Een miljoenenstad midden in de jungle: hoe kan zoiets bestaan? De enclavepositie als vooruitgeschoven post in de Amazone en taxfreezone heeft Manaus economisch op de kaart gezet

Een miljoenenstad midden in de jungle: hoe kan zoiets bestaan? De enclavepositie als vooruitgeschoven post in de Amazone en taxfreezone heeft Manaus economisch op de kaart gezet

Meer hydro-elektriciteit

• Nu nog vooral opwekking in   zuiden en zuidoosten (60%);   plannen voor nieuwe dammen   in noorden en noordoosten
• Daarnaast bouwt Brazilië   waterkrachtcentrales in haar   buurlanden (energie-export)

-> grote gebieden onder water 

Belo Monte-dam, in de Xingu-rivier

Itaipu-dam, in de Paranárivier

Waterkrachtcentrale

1. Drieklovendam, China – 22500 MW
2. Itaipu Dam, Brazilië/Paraguay – 14000 MW
3. De Belo Montestuwdam (Brazilië) - 11000 MW

De Belo Montestuwdam in Pará, een noordelijke deelstaat van Brazilië, blijkt vandaag een ramp voor mens en natuur en een financieel fiasco. Door het project raakten 25.000 inheemse Brazilianen ontheemd, viel het visbestand terug en droogde de Xingurivier op, terwijl het vandaag slechts een fractie van de beloofde elektriciteit opwekt.

https://www.nationalgeographic.nl/geschiedenis-en-cultuur/2017/06/woongebied-van-indianenstammen-stroomt-over-door-stuwdam

https://www.mo.be/reportage/deze-stuwdam-ontheemde-25000-brazilianen-voor-een-fractie-van-de-beloofde-energie

waterkrachtcentrale aan de Xingurivier in de Braziliaanse staat Pará, midden in het Amazoneregenwoud. 

Landroof of landgrabbing

Handen

Waarom zijn de handen op de cartoon zo groot afgebeeld?

Van wie zijn die handen?

De handen symboliseren het verwerven van enorme oppervlaktes grond door de multinationals.

Landschap

Waaruit kun je afleiden dat de cartoon geen betrekking heeft op het oorspronkelijke natuurlandschap?

Op de weggegraaide grond staan mensen ‘klein’ afgebeeld. Ze verbeelden de kleine boeren, die al een deel van het landschap gebruikten voor landbouw.

Klein afgebeeld: kleine boeren. Ze worden vaak van hun grond verdreven.

Gebruik de bron. In de bron staat hoe groot de kans is
dat er in Brazilië aardverschuivingen voorkomen.
Leg uit hoe landroof (landgrabbing) kan bijdragen aan
het ontstaan van aardverschuivingen.

Natuur & inrichting op gespannen voet

Tegenstelling economie & natuur.

Twee voorbeelden:

- stuwdammen

- biobrandstof

Itaipudam (op één na grootste ter wereld)

8 km lang

196m hoog

62.000 m3 per seconde

Groot deel Brazilië wordt voorzien van stroomt

Waterkrachtcentrales duurzaam?

• Stuwmeer --> verlies ecosystemen 
• Oorspronkelijke bevolking en kleine boeren raken land kwijt 
• Broeikasgas methaan komt vrij (uit wegrottende planten) 
  
• kwetsbaarheid hoogspanningsnetwerken 
  

Biobrandstof

Biobrandstof

Delen van voedingsgewassen kunnen gebruikt worden om brandstof te maken.

Bijv. uit maïs, koozaad, soja en oliepalm.

Goed voor het milieu....maar er zijn zeker belangrijke nadelen!

Vervangen van natuurlijke vegetatie (zoals cerrado) leidt tot meer kooldioxide in de lucht (omdat cerrado juist veel kooldioxide aan dampkring onttrekt).

      Andere nadelen:

gebruik van bestrijdingsmiddelen en kunstmest is nadelig voor biodiversiteit, bodem en oppervlaktewater

voedselverbouw moet plaatsmaken voor suikerriet

vraag naar grond stijgt → grondprijzen stijgen → landconflicten → verdrijving arme boeren

Aan de slag

H2 §3: vraag 2, 3, 4, 5