15.3 Theorie: realisme versus liberalisme

• Maatschappijwetenschappen
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 6

'Internationale machtsverhoudingen'

§15.3 Theorie: Realisme versus liberalisme

Wat leer ik deze les?

• Ik weet welke vijf theorieën er zijn ontwikkeld over het gedrag van nationale staten
• Ik ken de belangrijkste begrippen bij de verschillende theorieën
• Ik kan de theorieën koppelen aan verschillende uitspraken

Leerdoelen

Staten streven naar eigenbelang door de macht van de eigen staat te
vergroten met behulp van militaire macht, hulpbronnen en informatie.

Staten streven naar eigenbelang door de macht van de eigen staat te vergroten met behulp van militaire macht, hulpbronnen en informatie.

1. Eens
2. Oneens

Je antwoord hangt af van de theorie die je hebt.

Realistische theorieën

• Elke staat voor een strijd om het voortbestaan.
• Conflictdreiging is de standaardsituatie van internationale betrekkingen.
• Staten streven naar eigenbelang door de macht van de eigen staat te vergroten met behulp van militaire macht, hulpbronnen en informatie.

Zie pagina 101 in het lesboek van Seneca

Veiligheidsdilemma van nationale staten

Als bij de afwezigheid van een grootmacht of supranationale organisatie de veiligheid vergroot moet worden door de vergroting van macht. Maar als alles staten mee zullen doen ontstaat er een wapenwedloop.

Zie pagina 101 in het lesboek van Seneca

Het veiligheidsdilemma is een Prisoner's Dilemma. Waar of niet waar?

1. Waar
2. Niet waar

Dat is een gedachte uit de speltheorie die het dilemma tussen samenwerken of kiezen voor eigenbelang weergeeft. Het is rationeel om voor eigenbelang te kiezen, maar als twee actoren dat beide tegelijk doen kan dit tot de minst wenselijke situatie voor hen beiden leiden.

Volgens realisten kan vrede ontstaan door...

1. ...genoeg vertrouwen van staten in elkaar
   
2. ...een hegemonie van één dominante grootmacht
3. ...machtsevenwicht

Zie pagina 101 in het lesboek van Seneca

Liberale theorieën

• Nadruk op de gemeenschappelijke belangen van staten.
• Wederzijdse afhankelijkheid in de handel: interdependentie.
• Het landsbelang/'nationaal belang' bestaat niet, maar er zijn wel deelbelangen.
• Er moet meer naar de belangen van andere actoren dan staten gekeken worden.

Zie pagina 102 in het lesboek van Seneca

Supranationale afspraken

Afspraken tussen staten, waarbij de staten hun autonomie ondergeschikt maken aan bepaalde regels en afspraken of aan een Hoge Autoriteit

Denk bij een Hoge Autoriteit aan bijvoorbeeld de Europese Commissie. 

Zie pagina 102 in het lesboek van Seneca

George F. Kennan formuleerde de containment policy, een strategie om de Sovjet-Unie te omringen met bondgenoten van de VS. Hoort dit bij de realistische of liberale theorieën?

George F. Kennan formuleerde de containment policy, een strategie om de Sovjet-Unie te omringen met bondgenoten van de VS. Hoort dit bij de realistische of liberale theorieën?

1. Realistische theorieën
2. Liberale theorieën

Marxistische theorieën

• Nadruk op ongelijkheid tussen rijke en arme staten.
• Rijke landen exporteren cultuur, wapens en dure technologie en importeren goedkope hulpbronnen.
• Conflicten tussen staten worden verklaard door conflicten om hulpbronnen.
• De belangrijkste verklaring voor het begrijpen van internationale betrekkingen is de wereldeconomie.

Zie pagina 102 in het lesboek van Seneca

Sociaal-constructivistische theorieën

• Nadruk op de belevingswereld van mensen bij het verklaren van het gedrag van staten.


• Het beeld van de werkelijkheid bepaalt het handelen in de fysieke wereld.
• Politici nemen beslissingen op het beeld van wat 'het juiste lijkt om te doen' in plaats van wat goed werkt.

Zie pagina 103 in het lesboek van Seneca

Singer en Prebisch hebben beide de Dependencia-theorie ontwikkeld. Deze theorie voorspelt dat ontwikkelingslanden afhankelijk zijn van ontwikkelde landen. Ze zijn steeds minder in staat om goederen uit ontwikkelde landen te importeren, omdat de prijzen voor ruwe grondstoffen zullen dalen. Hoort dit bij de marxistische of sociaal-constructivistische theorieën?

Singer en Prebisch hebben beide de Dependencia-theorie ontwikkeld. Deze theorie voorspelt dat ontwikkelingslanden afhankelijk zijn van ontwikkelde landen. Ze zijn steeds minder in staat om goederen uit ontwikkelde landen te importeren, omdat de prijzen voor ruwe grondstoffen zullen dalen. Hoort dit bij de marxistische of sociaal-constructivistische theorieën?

1. Marxistische
2. Sociaal-constructivistische

In zijn boek Social Theory of International Politics heeft de wetenschappen Wendt gesteld dat 'anarchie is wat staten ervan maken', waarmee hij bedoelde dat de anarchistische staat van de internationale betrekkingen niets meer is dan een sociaal idee dat door staten wordt gereproduceerd. Bij welke theorie hoort deze uitspraak?

In zijn boek Social Theory of International Politics heeft de wetenschappen Wendt gesteld dat 'anarchie is wat staten ervan maken', waarmee hij bedoelde dat de anarchistische staat van de internationale betrekkingen niets meer is dan een sociaal idee dat door staten wordt gereproduceerd. Bij welke theorie hoort deze uitspraak?

1. Marxistische theorieën
2. Sociaal-constructivis-tische theorieën

Politiek-psychologische theorieën

• Nadruk op beelden en aangeleerd gedrag bij het verklaren van het gedrag van staten.
• Het is belangrijk wat politieke leiders denken: wat voor opvattingen, misvattingen en attitudes ze hebben.
• Groupthink moet voorkomen worden door een zogenoemde 'advocaat van de duivel'.

Zie pagina 103 in het lesboek van Seneca

Opdracht 12 uit het opdrachtenboek

Lees de volgende uitspraken van verschillende denkers. Bij welke theorie horen ze?

Ralph Norman Angell schreef het boek The Great Illusion. Zijn belangrijkste stelling was dat economische verbondenheid (interdependentie) van de Europese landen oorlog onbetaalbaar en dus onmogelijk zou maken.

Ralph Norman Angell schreef het boek The Great Illusion. Zijn belangrijkste stelling was dat economische verbondenheid (interdependentie) van de Europese landen oorlog onbetaalbaar en dus onmogelijk zou maken.

1. Realistische theorieën
2. Liberale theorieën
3. Sociaal -constructivis-tische theorieën
4. Politiek-psychologische theorieën

Joseph S. Nye schreef diversie boeken waarin hij schreef dat de wereld een complexe interdependentie kent. In The Paradox of American Power maakt hij een onderscheid tussen 'hard' en 'soft' power. Het eerste verwijst naar militaire capaciteiten en het tweede onder andere naar economische en diplomatieke middelen. Een lnad heeft beide nodig, aldus Nye.

Joseph S. Nye schreef diversie boeken waarin hij schreef dat de wereld een complexe interdependentie kent. In The Paradox of American Power maakt hij een onderscheid tussen 'hard' en 'soft' power. Het eerste verwijst naar militaire capaciteiten en het tweede onder andere naar economische en diplomatieke middelen. Een lnad heeft beide nodig, aldus Nye.

1. Politiek-psychologische theorieën
2. Marxistische theorieën
3. Liberale theorieën
4. Sociaal-constructivis-tische theorieën

Kenneth N. Waltz schreef in Theory of International Politics dat er niet een anarchistische toestand in de wereld is die staten tot een veiligheidsdilemma brengt. Waltz beargumenteert dat er binnen staten juist orde is door de overheid, die geweld tussen burgers beteugelt. Alleen tussen staten bestaat geen hogere autoriteit zoals de overheid. Dit verklaart waarom er oorlog plaats kan vinden.

Kenneth N. Waltz schreef in Theory of International Politics dat er niet een anarchistische toestand in de wereld is die staten tot een veiligheidsdilemma brengt. Waltz beargumenteert dat er binnen staten juist orde is door de overheid, die geweld tussen burgers beteugelt. Alleen tussen staten bestaat geen hogere autoriteit zoals de overheid. Dit verklaart waarom er oorlog plaats kan vinden.

1. Realistische theorieën
2. Marxistische theorieën
3. Sociaal-constructivis-tische theorieën
4. Politiek-psychologische theorieën

Ted Hopf heeft getracht om de binnenlandse toestand van staten een rol te geven in de theorieën van de internationale betrekkingen. Hij bekritiseerde neorealisten door te stellen dat er geen veiligheidsdilemma hoeft te zijn voor een staat als haar leiders het niet erg vinden dat anderen hun soevereiniteit bedreigen.

Ted Hopf heeft getracht om de binnenlandse toestand van staten een rol te geven in de theorieën van de internationale betrekkingen. Hij bekritiseerde neorealisten door te stellen dat er geen veiligheidsdilemma hoeft te zijn voor een staat als haar leiders het niet erg vinden dat anderen hun soevereiniteit bedreigen.

1. Realistische theorieën
2. Sociaal-constructivis-tische theorieën
3. Marxistische theorieën
4. Liberale theorieën

Gramsci ontwikkelde de theorie van de culturele hegemonie. Volgens deze theorie worden ideologisch wenselijke sociale patronen door de heersende klasse door middel van cultuur dominant gemaakt. Door dit systeem van culturele waarden worden revolutionairen steeds verder buiten de orde geplaatst.

Gramsci ontwikkelde de theorie van de culturele hegemonie. Volgens deze theorie worden ideologisch wenselijke sociale patronen door de heersende klasse door middel van cultuur dominant gemaakt. Door dit systeem van culturele waarden worden revolutionairen steeds verder buiten de orde geplaatst.

1. Sociaal-constructivis-tische theorieën
2. Liberale theorieën
3. Realistische theorieën
4. Marxistische theorieën

Carl von Clausewitz schreef in Vom Kriege (Over de Oorlog) dat oorlog niets anders is dan de voortzetting van politiek met andere middelen.

Carl von Clausewitz schreef in Vom Kriege (Over de Oorlog) dat oorlog niets anders is dan de voortzetting van politiek met andere middelen.

1. Liberale theorieën
2. Marxistische theorieën
3. Realistische theorieën
4. Politiek-psychologische theorieën

David Owen schreef In Sickness and in Power over de invloed die fysieke en geestelijke aandoeningen mogelijk gehad hebben op het functioneren van machthebbers in de afgelopen eeuw, van Stalin tot Sharon, van Mao tot Major.

David Owen schreef In Sickness and in Power over de invloed die fysieke en geestelijke aandoeningen mogelijk gehad hebben op het functioneren van machthebbers in de afgelopen eeuw, van Stalin tot Sharon, van Mao tot Major.

1. Liberale theorieën
2. Realistische theorieën
3. Politiek-psychologische theorieën
4. Sociaal-constructivis-tische theorieën

Sleep het begrip naar de juiste theorie.

Realistische theorieën

Liberale theorieën

Marxistische theorieën

Sociaal-constructivistische theorieën

Politiek-psychologische theorieën

Veiligheids-dilemma

Hegemonie

Interdepen-dentie

Verwevenheid van staten

Uitbuiting

Imperialisme

Wereldeconomie

Vijandbeeld

Belevings-wereld

Attitudes

Groupthink

Wat heb je geleerd deze les?

Wat heb je geleerd deze les?

Wat heb je geleerd deze les?

Wat vind je nog lastig?

Wat heb ik geleerd deze les?

• Ik weet welke vijf theorieën er zijn ontwikkeld over het gedrag van nationale staten
• Ik ken de belangrijkste begrippen bij de verschillende theorieën
• Ik kan de theorieën koppelen aan verschillende uitspraken

Leerdoelen

De volgende Seneca-les gaat over:

Ontwikkelingen machtsverhoudingen

Einde van de les 'Dilemma's en Botsingen'