16.1-1 Koolstofkringloop en klimaat 5V 2223

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

vwo 2010-I

voorbeelden van een juist antwoord:

• Als bijvangst belanden onvolwassen (bedreigde diepzee)vissen in de netten en gaan dood, voordat ze nakomelingen hebben gekregen.
• Doordat er nog steeds volwassen (bedreigde diepzee)vissen in bijvangst terechtkomen, zijn er steeds minder volwassen dieren over om voor de voortplanting te zorgen.

1. Als gevolg van bijvangst verdwijnen exemplaren uit de populatie / door de visvangst verdwijnen hun voedselbronnen met als gevolg sterfte van diepzeevissen, 1p
2. waardoor voortplanting wordt verhinderd (met een doorlopende afname van de populatiegrootte als gevolg) 1p

Rekenvraag; Vangst-terugvangst

Mario vangt in de visvijver de eerste keer 37 stekelbaarsjes, die hij allemaal markeert met een groene stip. Vervolgens laat hij de dieren vrij.

Een week later vangt hij 44 vissen, waarvan er 2 een stip hebben.

Hoe groot is de populatie stekelbaarsjes in de vijver?

Hoe groot is de populatie stekelbaarsjes in de vijver?

Rekenvraag

Stekelbaarsjes met een groene stip vallen echter eerder op voor hun roofdier (de snoek), waardoor ze sneller opgegeten worden.

In de vorige vraag was een populatie berekend van 814 stekelbaarsjes. 

Je vangt weer 44 stekelbaarsjes waarvan 2 met een stip.

Zal de werkelijke populatie stekelbaarsjes groter, gelijk aan of kleiner zijn dan 814 stekelbaarsjes?

Zal de werkelijke populatie stekelbaarsjes groter, gelijk aan of kleiner zijn dan 814 stekelbaarsjes?

1. groter
2. gelijk aan
3. kleiner

Rekenvraag

Want:

aantal stekelbaarsjes is 37*44/2 = 814

Maar die 2 is eigenlijk een te lage waarde (deel is weggegeten)

37*44/>2..  is dus kleiner dan 814.

H16 Systeem aarde en de mens

Kenmerken hoofdstuk

Niet veel nieuwe concepten, verdieping op V4 stof 

Complexiteit zit in de contexten en grafieken/ tabellen/ modellen

Maak de opdrachten uit de methode om daar mee te oefenen

In het examen komen vaak ecologievragen voor!

Voorkennis (blz 270)

a. Welk proces geven de pijlen a weer?

b. Welk proces geeft pij b weer?

c. Wat is het belang van reducenten (3) in de koolstofkringloop?

d. Welke van de genummerde organismen maakt of maken deel uit van zowel de koolstofkringloop als de stikstofkringloop?

+

+

-->

Fotosynthese:

+

.........

........

.........

..........

........

Hoofdstuk 16

16.1 Koolstofkringloop en klimaat

16.2 Stikstofkringloop

16.3 Fosforkringloop

16.4 Ecosystemen kantelen

16.1 Koolstofkringloop en klimaat

deel 1

Voedselkringloop

CONSUMENTEN

CONSUMENTEN

Termen

Anorganische stoffen:

stoffen die op de aarde aanwezig zijn zonder levende organismen. Klein, eenvoudig, geen C-H bindingen

Organische stoffen:

stoffen die alleen door levende rganiscmen gemaakt kunnen worden. Groot, complex, veel C-atomen, C-H bindingen

Termen

Assimilatie: het bouwen van organische stoffen uit anorganische stoffen - kost energie

Voortgezette assimilatie: het bouwen van organische stoffen uit andere organische stoffen - kost energie

Dissimilatie: het afbreken van organische stoffen tot anorganische stoffen - levert energie op

Kringloop van elementen

Snelle en langzame CO₂ kringloop

Snelle kringloop: via producenten, consumenten, reducenten

Langzame kringloop: via fossiele brandstoffen of kalkskeletten

Koolstof voorraden 

Fossiele brandstoffen

Permafrost gebieden

Bodem van de oceaan

Kalkgesteenten

Biomassa

Langzame koolstofkringloop

Snelle koolstofkringloop

CO2 en broeikaseffect

Het versneld vrijmaken van CO2 uit de langzame koolstof kringloop verhoogt het CO2 gehalte in de atmosfeer.

Effect van CO2 op het klimaat

CO2 is een broeikasgas

Broeikasgassen vormen een deken om de aarde die de stralingswarmte terugkaatst.

Broeikasgassen

• CO2
• Methaan
• Ozon
• N2O (lachgas)
• Waterdamp

Hoe groter de hoeveelheid broeikasgassen hoe groter het broeikaseffect -> versterkt broeikaseffect.

Broeikasgassen

Het vermogen van de gassen om bij te dragen aan het broekaseffect wordt uitgedrukt in GWP (Global Warming Potential). 

GWP van CO2 is gesteld op 1, de GWP van methaan is 25, die van ozon is 1000, die van N2O is 265

Methaan en broeikaseffect

Methaan (CH4) komt vrij bij de veeteelt (koeien boeren *), landbouw, verbranden fossiele brandstoffen, afvalstortplaatsen (anaerobe afbraak), ontdooien permafrost, moerasgas.

(*) Eén Nederlandse koe stoot gemiddeld ongeveer evenveel methaan uit als de CO2 van een gemiddelde personenauto, die 15.000 km per jaar rijdt.

Permafrost

Permafrost

Lachgas en broeikaseffect

Lachgas (N2O) komt vrij door bacteriewerking in de oceanen en door uitspoeling van nitraat.

Opwarming van de aarde

Examen 2011-II

12   Is methaan een product van aerobe of van anaerobe             dissimilatie?  En vindt deze dissimilatie plaats in darmwandcellen van de herkauwer of in micro-organismen in de darm van de herkauwer?

Examen 2011-II

1. Is methaan een product van aerobe of van anaerobe             dissimilatie? 
   
2. En vindt deze dissimilatie plaats in darmwandcellen van de herkauwer of in micro-organismen in de darm van de herkauwer?

1) Is methaan een product van aerobe of van anaerobe dissimilatie?
2) En vindt deze dissimilatie plaats in darmwandcellen van de herkauwer of in micro-organismen in de darm van de herkauwer?

1. 1) aeroob 2) darmwandcellen
2. 1) aeroob 2) micro-organismen
3. 1) anaeroob 2) darmwandcellen
4. 1) anaeroob 2) micro-organismen