Les 5. De Rustdag: Sabbat
1 / 28
Lesduur is: 50 minOnderdelen in deze les
Slide 1 - Tekstslide
De Sabbat, of Shabbat, is een van de meest heilige en belangrijke dagen in het Jodendom. Het is een wekelijkse rustdag die begint bij zonsondergang op vrijdag en eindigt bij zonsondergang op zaterdag.
Slide 2 - Tekstslide
Kansspel - spinner
Draai aan het rad en laat enkele studenten deze vraag beantwoorden. Je kunt deze vragen ook aanpassen naar controlerende vragen over het onderwerp, persoonlijke vragen, evaluatie vragen, discussievragen of kleine opdrachten.
Slide 3 - Tekstslide
Deze slide heeft geen instructies
Wat weet je al over de sabbat?
Slide 4 - Woordweb
Deze slide heeft geen instructies
Slide 5 - Video
Deze slide heeft geen instructies
Waarom is de Sabbat belangrijk in de Joodse traditie?
A
Het herdenkt de bevrijding uit Egypte
B
Het herdenkt de bouw van de tempel
C
Het viert het krijgen van de 10 geboden
D
Het viert de rust van God na de schepping
Slide 6 - Quizvraag
Deze slide heeft geen instructies
Wie steken de kaarsen aan?
A
De vader (de man)
B
De kinderen
C
De moeder (de vrouw)
D
De buren
Slide 7 - Quizvraag
Deze slide heeft geen instructies
Waar staan de kaarsen symbool voor?
A
Het licht van God
B
Het kerstfeest
C
Het begin van de lente
D
Het begin van het nieuwe jaar
Slide 8 - Quizvraag
Deze slide heeft geen instructies
Waar is de Sabbat voor bedoeld?
A
Om nog harder te werken
B
Om los te komen van de dagelijkse bezigheden
C
Om samen te zijn met familie
D
Om bezig te zijn met God
Slide 9 - Quizvraag
Deze slide heeft geen instructies
Slide 10 - Tekstslide
Symboliek en Verbond:
De Sabbat is een symbool van het verbond tussen God en het Joodse volk. Het benadrukt de speciale relatie en de verplichtingen die daaruit voortvloeien. De Sabbat dient als een wekelijkse herinnering aan deze heilige band en aan de bevrijding uit de slavernij in Egypte:
Deuteronomium 5:15: "Bedenk dat je slaaf was in Egypte, totdat de HEER, je God, je met sterke hand en uitgestrekte arm bevrijdde. Daarom heeft de HEER, je God, je opgedragen de sabbat te houden."
Slide 11 - Tekstslide
Oorsprong en Betekenis van de Sabbat
Bijbelse Oorsprong
Scheppingsverhaal:
De Sabbat heeft zijn wortels in het scheppingsverhaal van de Bijbel. Volgens Genesis 2:2-3, rustte God op de zevende dag nadat Hij de hemel en de aarde had geschapen. Deze dag van rust werd geheiligd en gezegend door God zelf:
Genesis 2:2-3: "Op de zevende dag had God zijn werk voltooid; op die dag rustte Hij van het werk dat Hij gedaan had. God zegende de zevende dag en verklaarde die heilig, want op die dag rustte Hij van heel zijn scheppingswerk."
De Tien Geboden:
In Exodus 20:8-11, als onderdeel van de Tien Geboden die aan Mozes op de berg Sinaï werden gegeven, wordt de Israëlieten opgedragen de Sabbatdag te heiligen. Dit gebod benadrukt het belang van rusten op de zevende dag als een heilige verplichting:
Exodus 20:8-11: "Denk aan de sabbat: die moet heilig voor je zijn. Zes dagen lang kun je werken en al je arbeid verrichten, maar de zevende dag is een sabbat, gewijd aan de HEER, je God. Dan mag je niet werken – dat geldt voor jou, voor je zonen en dochters, voor je slaven en slavinnen, voor je vee en voor de vreemdelingen die bij je in de stad wonen. In zes dagen heeft de HEER de hemel en de aarde gemaakt, en de zee met alles wat er leeft, en op de zevende dag rustte Hij. Daarom heeft de HEER de sabbat gezegend en heilig verklaard."
Religieuze Betekenis
Jodendom:
De Sabbat is een van de belangrijkste en meest heilige dagen in het Jodendom. Het wordt beschouwd als een dag van rust en spirituele vernieuwing. De viering begint bij zonsondergang op vrijdag en eindigt bij zonsondergang op zaterdag.
Symboliek: De Sabbat symboliseert de rust van God na de schepping en herinnert de Joden eraan om hun vertrouwen en afhankelijkheid van God te tonen. Het is ook een teken van het verbond tussen God en het volk Israël.
Spirituele Praktijken: De Sabbat omvat verschillende rituelen zoals het aansteken van de Sabbatkaarsen, het uitspreken van de Kiddush (een zegen over wijn), en het eten van een speciale maaltijd met Challe (gevlochten brood). Synagogebezoeken en gezinsgebeden zijn ook gebruikelijk.
Rust en Werk: Traditioneel wordt op de Sabbat geen werk verricht. Dit omvat elke vorm van creatief werk (melacha), zoals schrijven, koken, reizen, en het aanzetten van elektrische apparaten. Het idee is om de dag te wijden aan rust, gebed, en gemeenschap.
Christendom:
Hoewel de Sabbat oorspronkelijk Joods is, heeft het concept van een rustdag ook invloed gehad op het christendom. Sommige christelijke groepen, zoals de Zevende-dags Adventisten, vieren de Sabbat op zaterdag, terwijl de meeste andere christenen de zondag als rustdag beschouwen, ter herdenking van de opstanding van Jezus Christus.
Zevende-dags Adventisten: Deze denominatie viert de Sabbat op zaterdag, in navolging van de Bijbelse Sabbat. Hun viering omvat kerkbezoek, Bijbelstudie, en het vermijden van wereldse activiteiten. Ze benadrukken de spirituele en fysieke voordelen van een wekelijkse rustdag.
Zondag als rustdag: Voor de meeste christenen werd de zondag de belangrijkste rustdag, vaak aangeduid als de "dag des Heren." Deze verandering wordt vaak geassocieerd met de opstanding van Jezus op de eerste dag van de week. Vele christenen besteden deze dag aan kerkgang, familie, en rust.
Historische Ontwikkeling
Vroege Joodse Geschiedenis:
In de vroegste Joodse gemeenschappen was de Sabbat een dag van rust die nauwgezet werd nageleefd. Overtredingen van de Sabbatwetten werden serieus genomen en konden zelfs bestraft worden met de dood, zoals vermeld in de Torah.
Gedurende de Babylonische ballingschap (6e eeuw v.Chr.), werd de Sabbat een belangrijk symbool van de Joodse identiteit en weerstand tegen assimilatie. Het werd een dag van bijeenkomen, gebed, en bestudering van de heilige teksten.
Post-Bijbelse en Rabbijnse Tradities:
Na de verwoesting van de Tweede Tempel in 70 n.Chr., ontwikkelden de rabbijnen uitgebreide wetten en interpretaties van de Sabbat. Deze wetten, vastgelegd in de Misjna en later de Talmoed, verduidelijkten wat wel en niet was toegestaan op de Sabbat.
De rabbijnse literatuur benadrukte het belang van de Sabbat als een dag van spirituele vernieuwing en vreugde, en introduceerde gebruiken zoals het zingen van speciale liederen (Zemirot) en het lezen van bepaalde Bijbelgedeelten (Parasha).
Christelijke Overgang:
In de eerste eeuwen na Christus, verschoven veel christelijke gemeenschappen hun rustdag van zaterdag naar zondag, om de opstanding van Jezus te vieren. Dit werd versterkt door keizer Constantijn de Grote, die in 321 n.Chr. de zondag als officiële rustdag in het Romeinse Rijk instelde.
Ondanks deze verschuiving bleef de essentie van een wekelijkse rustdag behouden, en veel christelijke gebruiken weerspiegelen de joodse wortels, zoals de viering van een speciale maaltijd en het bijwonen van religieuze diensten.
Culturele en Sociale Impact:
De Sabbat heeft niet alleen religieuze, maar ook sociale en culturele invloed gehad. Het idee van een wekelijkse rustdag heeft bijgedragen aan arbeidswetten en sociale structuren in verschillende culturen wereldwijd.
In moderne samenlevingen, zelfs buiten religieuze contexten, wordt het belang van een wekelijkse rustperiode erkend als essentieel voor welzijn en productiviteit.
Slide 12 - Tekstslide
Spirituele Betekenis
Rust en Verjonging:
De Sabbat biedt een tijd voor rust en verjonging, zowel fysiek als spiritueel. Het is een tijd om los te komen van de dagelijkse zorgen en werkverplichtingen, en om je te richten op spiritualiteit, familie, en gemeenschap.
Innerlijke Vrede: De Sabbat helpt mensen zich te concentreren op innerlijke vrede en spiritualiteit. Het is een tijd voor meditatie, gebed, en het bestuderen van de Torah.
Heiliging van de Tijd:
De Sabbat heiligt de tijd in plaats van de ruimte. Het benadrukt dat tijd een heilige dimensie heeft waarin mensen zich kunnen verbinden met het goddelijke. Dit concept van "heilige tijd" is uniek en benadrukt de Joodse focus op het sanctificeren van het dagelijks leven door het bewust markeren van specifieke heilige momenten.
Wat is de oorsprong van de sabbat?
A
Herinnert aan het Bijbelse verhaal van de schepping
B
Een moderne interpretatie van rust
C
Een dag om te genieten van een feestmaal
D
Een heilige dag van rust en spirituele vernieuwing
Slide 13 - Quizvraag
Deze slide heeft geen instructies
Slide 14 - Tekstslide
Voorbereidingen voor de Sabbat
Shabbat Voorbereidingen:
Schoonmaken en Koken: Huishoudens bereiden zich voor door het huis schoon te maken en maaltijden te koken die tijdens de Sabbat gegeten zullen worden. Omdat koken en veel andere vormen van werk verboden zijn tijdens de Sabbat, worden alle noodzakelijke taken van tevoren uitgevoerd.
Challe Bakken: Traditioneel wordt er challe, een gevlochten brood, gebakken of gekocht voor de Sabbatmaaltijden. Deze wordt gezegend en gegeten aan het begin van de maaltijd.
Sabbat Kleding: Mensen kiezen hun beste kleding voor de Sabbat, vaak speciale kleren die alleen op deze dag worden gedragen.
Slide 15 - Tekstslide
Het Begin van de Sabbat:
Kaarsen Aansteken: De Sabbat begint met het aansteken van twee kaarsen door de vrouw des huizes of een andere volwassene. Dit gebeurt vlak voor zonsondergang op vrijdagavond. Ze bedekt haar ogen, zegt een zegenspreuk (beracha), en verwelkomt de Sabbat.
Beracha: "Baruch atah Adonai Eloheinu Melech ha’olam, asher kid’shanu b’mitzvotav v’tzivanu l’hadlik ner shel Shabbat." (Gezegend bent U, Heer onze God, Koning van het universum, die ons geheiligd heeft met Zijn geboden en ons heeft opgedragen de Sabbatkaarsen aan te steken.)
Vrijdagavond (Erev Shabbat)
Avonddienst (Kabbalat Shabbat):
Synagogebezoek: Veel Joden beginnen de Sabbat met een avonddienst in de synagoge. Deze dienst, bekend als Kabbalat Shabbat, omvat liederen, psalmen, en gebeden die de komst van de Sabbat verwelkomen.
Lecha Dodi: Een centraal onderdeel van de Kabbalat Shabbat is het zingen van Lecha Dodi, een lied dat de Sabbat verwelkomt als een bruid.
Slide 16 - Tekstslide
Sabbatmaaltijd:
Kiddush: Bij thuiskomst uit de synagoge begint de maaltijd met de Kiddush, een zegenspreuk over een beker wijn, waarin de heiligheid van de Sabbat wordt bevestigd.
Kiddush: "Baruch atah Adonai Eloheinu Melech ha’olam, borei p’ri hagafen." (Gezegend bent U, Heer onze God, Koning van het universum, die de vrucht van de wijnstok schept.)
Challe: Na de Kiddush wordt de challe gezegend en gebroken. Twee broden worden gebruikt om te herinneren aan de dubbele portie manna die de Israëlieten ontvingen in de woestijn.
Zegen over de Challe: "Baruch atah Adonai Eloheinu Melech ha’olam, hamotzi lechem min ha’aretz." (Gezegend bent U, Heer onze God, Koning van het universum, die brood uit de aarde voortbrengt.)
Maaltijd: De maaltijd is vaak feestelijk en uitgebreid, met meerdere gangen. Traditionele gerechten kunnen variëren, maar kip, soep, en diverse bijgerechten zijn gebruikelijk.
Zemirot: Gedurende de maaltijd worden vaak zemirot (Sabbatliederen) gezongen. Deze liederen versterken de vreugde en heiligheid van de Sabbat.
Gezinszegen: Vaders kunnen hun kinderen zegenen met de priesterlijke zegen uit Numeri 6:24-26.
Wat wordt traditioneel gedaan als de Sabbat begint?
A
Genieten van een feestmaal
B
Beginnen met werken
C
schoonmaken
D
Aansteken van kaarsen
Slide 17 - Quizvraag
Deze slide heeft geen instructies
Wanneer begint en eindigt de Sabbat?
Slide 18 - Open vraag
Deze slide heeft geen instructies
Slide 19 - Tekstslide
Sociale Betekenis
Gezin en Gemeenschap:
De Sabbat versterkt de banden binnen het gezin en de gemeenschap. Gezinnen komen samen voor de Sabbatmaaltijd, zingen liederen, en delen verhalen. Het is een tijd om relaties te koesteren en te versterken.
Gemeenschapsdiensten:
De synagogediensten tijdens de Sabbat bieden een gelegenheid voor gemeenschapsleden om samen te komen, te bidden en te vieren. Dit bevordert een gevoel van verbondenheid en solidariteit binnen de Joodse gemeenschap.
Slide 20 - Tekstslide
Gelijkheid en Rechtvaardigheid:
De Sabbat benadrukt gelijkheid en rechtvaardigheid door iedereen, inclusief dienaren en zelfs dieren, rust te bieden. Het herinnert aan de bevrijding uit slavernij en roept op tot rechtvaardigheid en mededogen in het dagelijks leven.
Een van de belangrijkste aspecten van de Sabbat is het verbod op werk.
Religieuze Basis van het Werkverbod
Schepping en Rust:
In het scheppingsverhaal van Genesis rustte God op de zevende dag na het creëren van de wereld in zes dagen. Deze rustdag, de Sabbat, werd geheiligd en dient als model voor de mens.
Soorten Verboden Werk (Melachot)
In de Joodse wet (Halacha) is het begrip "werk" (melacha) specifiek en uitgebreid gedefinieerd. De rabbijnen hebben 39 hoofdsoorten van werk geïdentificeerd die verboden zijn op de Sabbat. Deze 39 melachot zijn gebaseerd op de werkzaamheden die werden uitgevoerd voor de bouw van de tabernakel (Mishkan) in de woestijn.
Enkele voorbeelden van deze verboden werkzaamheden:
- Zaaien
- Ploegen
- Oogsten
- Dorsen
- Bakken en Koken
- Verven
- Schrijven
- Wissen
- Vervoeren van voorwerpen tussen privé- en openbare domeinen
- Aansteken of doven van een vuur
Praktische Toepassingen
Voorbereidingen voor de Sabbat:
Koken en Schoonmaken: Alle noodzakelijke huishoudelijke taken, zoals koken en schoonmaken, moeten voor het begin van de Sabbat worden voltooid.
Elektronica: Het gebruik van elektrische apparaten, zoals telefoons en computers, is niet toegestaan. Veel Joden bereiden timers voor om lampen aan en uit te schakelen.
Sabbatmanieren in de Moderne Tijd:
Automatische Apparaten: Sommige moderne apparaten zijn aangepast voor gebruik op de Sabbat, zoals "Shabbatovens" die een speciale instelling hebben waardoor ze de voedselbereiding beperken volgens de regels van de Sabbat.
Sabbatliften: In sommige gebouwen zijn er liften die automatisch stoppen op elke verdieping zodat de gebruiker geen knoppen hoeft in te drukken, wat als werk zou worden beschouwd.
Uitzonderingen op het Werkverbod
Pikuach Nefesh (Levensreddend Werk):
De Joodse wet maakt een belangrijke uitzondering voor situaties waarin levens in gevaar zijn. Het gebod om leven te redden heeft voorrang boven de Sabbatwetten. Dit betekent dat medische professionals en andere essentiële hulpdiensten mogen werken op de Sabbat als dit nodig is om levens te redden.
Gebed en Studie:
Hoewel werk verboden is, worden gebed en het bestuderen van de Torah juist aangemoedigd en gezien als centrale activiteiten van de Sabbat. Veel tijd op de Sabbat wordt doorgebracht in de synagoge, waar men samenkomt voor gebedsdiensten en het lezen van de Torah.
Herinnering aan de Slavernij in Egypte: De Sabbat herinnert Joden eraan dat ze ooit slaven waren in Egypte en dat vrijheid en rechtvaardigheid voor iedereen gelden. Dit versterkt de verplichting om ethisch en rechtvaardig te handelen in alle aspecten van het leven.
Noem één ding dat Joden niet op de sabbat mogen.
Slide 21 - Open vraag
Deze slide heeft geen instructies
Slide 22 - Tekstslide
De Sabbat, een eeuwenoude traditie in het Jodendom, heeft verschillende moderne interpretaties en toepassingen gekregen, vooral gezien de veranderingen in technologie, levensstijl, en maatschappij.
Flexibiliteit en Aanpassing
Technologie:
Sabbat Ovens en Lift: Moderne technologieën zijn aangepast om het naleven van de Sabbatwetten gemakkelijker te maken. Sabbatovens kunnen bijvoorbeeld op een vooraf ingestelde temperatuur blijven staan zonder dat er op knoppen hoeft te worden gedrukt. Sabbatliften stoppen automatisch op elke verdieping, zodat gebruikers geen knoppen hoeven in te drukken.
Digitale Apparaten: Sommige Joden kiezen ervoor om digitale apparaten volledig te vermijden, terwijl anderen technologie op een bewuste manier gebruiken, zoals het uitschakelen van meldingen en sociale media, om rust en focus te behouden.
Gemeenschapsinitiatieven:
Eruv: In veel steden zijn er eruvim (afgebakende gebieden) die het mogelijk maken voor Joden om voorwerpen te dragen in het openbaar domein tijdens de Sabbat. Dit biedt praktische flexibiliteit, vooral voor gezinnen met jonge kinderen.
Spirituele en Persoonlijke Betekenis
Spirituele Verdieping:
Rust en Reflectie: De nadruk ligt vaak op innerlijke rust en spirituele vernieuwing. Mensen gebruiken de tijd om te mediteren, te bidden, en zich te bezinnen op hun spirituele reis.
Stilte en Onthechting: Sommigen kiezen ervoor om de Sabbat te gebruiken als een periode van stilte en onthechting van de hectische moderne wereld, waardoor ze weer in contact komen met zichzelf en hun geloof.
Gezins- en Gemeenschapsbinding:
Gezinsmaaltijden: Veel moderne Joodse gezinnen hechten groot belang aan de gezinsmaaltijden op de vrijdagavond en zaterdagmiddag, waar verhalen worden gedeeld en samen wordt gezongen.
Gemeenschapsactiviteiten: Synagogen en gemeenschapscentra organiseren speciale activiteiten zoals lezingen, workshops en sociale evenementen om de band binnen de gemeenschap te versterken.
Culturele en Sociale Betekenis
Vrije Tijd en Cultuur:
Vrije Tijd: De Sabbat biedt een wekelijkse onderbreking van werk en verplichtingen, wat een positieve invloed heeft op de mentale en fysieke gezondheid. Het is een tijd om hobbies en passies te volgen die gedurende de werkweek vaak worden verwaarloosd.
Culturele Verrijking: Sommigen gebruiken de Sabbat om zich te verdiepen in Joodse literatuur, kunst en muziek, wat bijdraagt aan een rijkere culturele ervaring en behoud van Joodse tradities.
Sociale Rechtvaardigheid:
Maatschappelijke Inzet: De Sabbat wordt door sommigen gezien als een tijd voor maatschappelijke inzet en reflectie op sociale rechtvaardigheid. Dit kan zich uiten in het organiseren van of deelnemen aan activiteiten die gericht zijn op hulpverlening en gemeenschapsontwikkeling.
Waarom kun je de sabbat een ritueel noemen?
Slide 23 - Open vraag
De sabbat is een ritueel omdat het een speciale dag is met vaste gewoonten en handelingen, zoals het aansteken van kaarsen en samen eten. Deze handelingen hebben een specifieke religieuze betekenis en helpen om de sabbat te vieren als een bijzondere dag van rust en verbinding.
Slide 24 - Tekstslide
Conclusie
De Sabbat is een tijd van rust en spirituele vernieuwing, en het werkverbod is een cruciaal element dat helpt om deze rustdag te markeren en te heiligen. Door af te zien van alle vormen van werk, herinneren Joden zich het scheppingswerk van God, bevrijden ze zich van de dagelijkse sleur, en richten ze zich op de spirituele en sociale aspecten van hun leven. Het naleven van deze regels versterkt de verbondenheid met de Joodse tradities en biedt een ritmische pauze die bijdraagt aan de fysieke en mentale gezondheid.
Wat is de betekenis van sabbat in de moderne samenleving?
A
Sabbat heeft geen speciale betekenis
B
De betekenis van rust en onthaasten
C
Sabbat is alleen belangrijk voor gelovigen
D
Sabbat wordt steeds minder gevierd
Slide 25 - Quizvraag
Deze slide heeft geen instructies
Slide 26 - Tekstslide
Deze slide heeft geen instructies
Schrijf 3 dingen op die je deze les hebt geleerd.
Slide 27 - Open vraag
De leerlingen voeren hier drie dingen in die ze in deze les hebben geleerd. Hiermee geven ze aan wat hun eigen leerrendement van deze les is.
Stel 1 vraag over iets dat je nog niet zo goed hebt begrepen.
Slide 28 - Open vraag
De leerlingen geven hier (in vraagvorm) aan met welk onderdeel van de stof ze nog moeite. Voor de docent biedt dit niet alleen inzicht in de mate waarin de stof de leerlingen begrijpen/beheersen, maar ook een goed startpunt voor een volgende les.