12.3 Soorten veranderen

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 3

Paragraaf 12.3 Soorten veranderen

Benodigheden

- Schrift

- Pen, potlood

Programma

Welkom

Toets H12.1 en 12.2 bespreken

Nieuwe stof uitleg : 

 '12.3 Soorten veranderen' deel 1

Aan de slag/huiswerk

- Maak deze LessonUp

- Maak de werkboekopdrachten

Klassikale afsluiting

Toets bespreken

Neem je antwoorden door en vergelijk deze met je buur

Wat viel mij op?

Hoofdletters gebruiken bij meerkeuze vragen

1 opdracht samen bespreken

Leerdoelen 12.3

1. Je kunt uitleggen beschrijven hoe het leven op aarde kan zijn ontstaan.

2. Je kunt uitleggen de verwantschap van soorten afleiden uit een verwantschapsschema. 

3. Je kunt uitleggen hoe soorten kunnen veranderen.

4. Je kunt beschrijven hoe nieuwe soorten kunnen ontstaan.

5. Je kunt beschrijven hoe mensen nieuwe planten- en dierenrassen ontwikkelen

6. Je kunt uitleggen wat genetische erosie is en wanneer dat optreedt.

Ontwikkeling van leven op aarde

3,5 miljard jaar geleden: Het eerste leven begon in zeeën en oceanen: eencellige organismen.

900 miljoen jaar geleden: Eencellige organismen -> meercellige organismen

450 miljoen jaar geleden: Eerste gewervelde dieren (vissen) en landplanten

400 miljoen jaar geleden: Dieren op het land

Gesteenten die in de oceanen zijn ontstaan.

Fossiel - overblijfselen van organismen die vroeger hebben geleefd.

Ontstaan fossiel:

1. Zinken, zachte delen verteren.

2. Harde delen bedekt door zand/klei.

3. Verstenen (samenpersen van de harde delen).

4. (Zee)bodem komt omhoog: zichtbaar.

Hoe zie je dat soorten verwant zijn?

In een verwantschapsschema kan je zien hoe wetenschappers denken dat soorten aan elkaar verwant zijn.

Soorten staan dicht bij elkaar als ze kort geleden een gemeenschappelijke voorouder hadden.

Je hoeft deze jaartallen niet uit je hoofd te kennen.

De schapen zonder hoorns zijn van hetzelfde ras,

 als de schapen met 4 hoorns.

1. Juist
2. Onjuist

Welke organismen produceerden als eerste zuurstof? 

1. cyanobacteriën
2. algen
3. mossen
4. varens

Als je de gewenste eigenschappen bij organismen laat voortplanten krijg je uiteindelijk organismen met andere / betere eigenschappen. 

Dieren = kruisen 

Planten = veredelen 

Dit is een voorbeeld van kunstmatige selectie.

Het fokken van schapen zonder hoorns is een voorbeeld van kunstmatige selectie.

1. Juist
2. Onjuist

Door te kijken naar de schapen, selecteert de fokker de schapen. Dit noem je selectie op genotype.

1. Juist
2. Onjuist

Lees het artikel hiernaast.

Wat is een mutatie? (zoek op in §11.5)

Kijk naar de slakken in het plaatje. Er zijn bruine en gele slakken. Deze 2 kleuren noem je variatie in fenotype. Dit kan komen door omgeving (bijvoorbeeld veel/weinig eten) of door genen (bijvoorbeeld oogkleur). Deze laatste noem je genetische variatie. 

Doordat bepaalde variaties meer succesvol zijn (die planten zich voort) komen deze variaties uiteindelijk meer voor. Het gaat niet om de sterkste maar om de beste aangepaste eigenschap aan de omgeving.

"Survival of the fittest" wordt wel eens vertaald met "De sterkste overleefd". Leg uit dat dit niet juist is.

antwoord staat op de vorige slide

Bekijk de afbeelding hiernaast. De 2 hazen zijn dezelfde soort toch zien ze er heel anders uit.

Aan welke abiotische factor zijn ze aangepast?

1: Er is variatie 

2: Deze variatie is erfelijk (genetische variatie)

3: Er vindt natuurlijke selectie plaats door omgeving

4: De soorten zijn geïsoleerd

Dit proces duurt heel er lang (duizenden jaren).

Leg in eigen woorden uit waardoor er nieuwe soorten kunnen ontstaan. 

Welke 4 voorwaarden zijn er voor nodig?

Erfelijke variaties ontstaan doordat er mutaties plaatsvinden. Vaak worden deze mutaties niet opgemerkt omdat ze in lichaamscellen plaatsvinden (en hier heb je er heel veel van). Maar gebeurt het in een gelachtscel dan komt het uiteindelijk in de cellen van de kinderen terecht. Op deze manier kunnen er nieuwe variaties in fenotype ontstaan.

1: Er is variatie in fenotype

2: Deze variatie is erfelijk (genetische variatie)

3: Er vindt natuurlijke selectie plaats

Voor het veranderen van soorten hoeft er geen isolatie plaats te vinden. Door de verandering van omgeving sterven soorten uit.

Bekijk de afbeelding. Leg uit door welke omstandigheid de benen van de paarden steeds langer werden.

Het proces waarbij organismen zich aanpassen aan hun omgeving noem je...?

1. Ecologie
2. Charles Darwin
3. Survival of the fittest
4. Evolutie

Hoe heette het principe dat volgens Darwin de drijvend kracht achter de evolutie is?

1. Natuurlijke extinctie
2. Natuurlijke selectie
3. Natuurlijke sequentie
4. Natuurlijke reproductie

Darwin bedacht de evolutietheorie. Waar gaat deze theorie over?

1. Ontstaan van de aarde.
2. Ontstaan van het leven.
3. Ontstaan van nieuwe soorten.

Bij natuurlijke selectie past een organisme zich aan aan de omgeving

1. Juist
2. Onjuist

Als we het over evolutie hebben, welke tijdspanne hoort hier dan bij?

1. Enkele jaren - tientallen jaren
2. Honderden jaren
3. Duizenden jaren
4. Tienduizenden jaren en langer

In een bepaalde populatie komen ongeveer evenveel slakken met lichtgekleurde huisjes voor als slakken met donkergekleurde huisjes. De kleur van de huisjes is erfelijk bepaald. Door een verandering in de omgeving wordt de ondergrond waarop ze leven donkerder. Vogels eten daardoor slakken met lichte huisjes eerder op dan die met donkere. Na een paar generaties blijken er in die populatie bijna geen slakken met lichte huisjes meer te zijn.

Is er in deze populatie sprake van selectie?

1. Ja, natuurlijke selectie
2. Ja, kunstmatige selectie
3. Nee

Bekijk het plaatje. Leg uit of er hier sprake is van één soort of niet

Verwantschap: cladogram

Verwantschapsschema

Hoe soorten aan elkaar verwant zijn. 

Er zijn vijf groepen gewervelde dieren. Welke groep kenmerkt zich door het hebben van longen en het leggen van eieren in het water?

1. amfibieën
2. reptielen
3. vissen
4. vogels

Aan de slag

1. Maak deze LessonUp van 12.3 in de klas LessonUp.

2. Maak de werkboekvragen opdracht 3,7,8,10,15,20