Les 5. Zelfdoding en Ondersteuning: Signalen en Hulp

• Godsdienst
• Levensbeschouwing
• Middelbare school
• vmbo, mavo
• Leerjaar 3,4

Instructies

Casus met vragen bij les 6.docx

Les 5. Zelfdoding en Jongeren

Zelfdoding onder jongeren

Zelfdoding onder jongeren is een uiterst gevoelig en complex onderwerp dat diepe impact kan hebben op zowel individuele leerlingen als de bredere schoolgemeenschap. Het bespreekbaar maken van dit thema in de klas vereist een zorgvuldige en respectvolle benadering, waarbij de nadruk ligt op het creëren van een veilige omgeving waarin leerlingen zich gehoord en gesteund voelen.

Deze les is ontwikkeld om docenten te ondersteunen bij het aangaan van gesprekken over zelfdoding, het herkennen van signalen van suïcidale gedachten, en het bieden van de juiste ondersteuning aan leerlingen die hiermee worstelen. 

De les biedt concrete handvatten voor het bevorderen van openheid en begrip, en moedigt leerlingen aan om hulp te zoeken of aan te bieden wanneer dat nodig is.

Het doel van deze les is niet alleen om bewustzijn te vergroten, maar ook om bij te dragen aan het voorkomen van zelfdoding door een cultuur van zorg en empathie te bevorderen. 

Docenten spelen een cruciale rol in het signaleren van problemen en het begeleiden van leerlingen naar de juiste hulp. Deze handleiding biedt richtlijnen en hulpmiddelen om dit op een effectieve en veilige manier te doen.

We raden aan om tijdens deze lesmomenten nauw samen te werken met zorgcoördinatoren en om, indien nodig, externe expertise in te schakelen. Het welzijn van de leerlingen staat altijd voorop, en het is belangrijk dat zij weten dat zij er niet alleen voor staan.

Wees voorbereid op emoties: Zelfdoding kan sterke emoties oproepen bij leerlingen. Zorg ervoor dat er ruimte is voor emotionele reacties en dat je leerlingen naar de juiste ondersteuning kunt verwijzen als dat nodig is.

Zelfdoding onder jongeren in Nederland is een ernstig maatschappelijk probleem. In de afgelopen jaren zijn er diverse inspanningen geleverd om dit probleem te begrijpen en te bestrijden. 

Verwijs naar Hulpbronnen:

Voorzie leerlingen van informatie over waar ze hulp kunnen krijgen, zoals bij de coach of leerlingbegeleider, 113 Zelfmoordpreventie, of andere relevante instanties.

Leerdoelen

• Je kunt uitleggen wat zelfdoding is en waarom het gebeurt.
• Je kunt zien wanneer iemand zich misschien slecht voelt en hulp nodig heeft.
• Je kunt praten over je eigen gevoelens en anderen aanmoedigen om dat ook te doen.
• Je weet waar je hulp kunt krijgen als je het moeilijk hebt of iemand anders dat nodig heeft.

Statistieken

Onder jongeren (15-29 jaar) is zelfdoding een van de belangrijkste doodsoorzaken. 

De cijfers schommelen, maar het aantal zelfdodingen onder jongeren is de afgelopen jaren niet echt gedaald, ondanks pogingen om dit te voorkomen.

Aantal zelfdodingen: In 2022 pleegden in Nederland 1.916 mensen zelfmoord, waarvan een significant deel jongeren waren. Onder jongeren (15-29 jaar) is zelfdoding een van de belangrijkste doodsoorzaken. 

In 2022 pleegden in Nederland 91 jongeren tussen de 10 en 25 jaar zelfmoord. 

In 2021 bijvoorbeeld pleegden 246 jongeren in deze leeftijdscategorie zelfmoord.

Dit aantal is vergelijkbaar met voorgaande jaren en toont aan dat zelfdoding onder jongeren een aanhoudend probleem blijft.

In 2023 hebben 1.862 mensen zelfmoord gepleegd in Nederland, maar het is (nog) niet bekend hoeveel van deze mensen jongeren waren.

Trends: De cijfers fluctueren, maar er is een zorgwekkende trend dat het aantal zelfdodingen onder jongeren de laatste jaren niet significant afneemt, ondanks de preventiemaatregelen.

De bredere categorie van jongeren wordt vaak opgesplitst in specifieke leeftijdsgroepen zoals 10-19 jaar en 20-29 jaar om trends beter te kunnen analyseren.

Mogelijke oorzaken?

Bij het bespreken van een woordweb over de mogelijke oorzaken van zelfdoding is het belangrijk om anonieme antwoorden te verzamelen. Dit helpt leerlingen om open en eerlijk te delen zonder angst voor oordeel. 

Wees alert op thema's zoals psychische problemen, sociale druk, pesten, trauma en eenzaamheid. 

Zorg voor een veilige omgeving waar iedereen zich gehoord voelt, en benadruk dat hulp zoeken altijd de juiste stap is.

Mogelijke oorzaken

Psychische problemen: angst of depresie.

Sociale druk: social media

Pesten

Eenzaamheid

Mogelijke Oorzaken om te Bespreken

Psychische Problemen:

Depressie en Angststoornissen: Bespreek hoe langdurige gevoelens van verdriet, angst, of wanhoop kunnen leiden tot suïcidale gedachten.

Trauma: Uitleggen hoe traumatische ervaringen zoals misbruik, geweld of verlies een diepgaande impact kunnen hebben op de mentale gezondheid.

Sociale Druk en Pesten:

Pesten: Bespreek de ernstige gevolgen van pesten, zowel fysiek als online (cyberpesten), en hoe dit kan bijdragen aan gevoelens van eenzaamheid en wanhoop.

Sociale Media: Verken hoe sociale media druk kunnen uitoefenen op jongeren om te voldoen aan onrealistische verwachtingen, wat kan leiden tot een laag zelfbeeld.

Eenzaamheid en Sociale Isolatie:

Gebrek aan Sociale Steun: Bespreek hoe het gevoel van isolatie en het missen van steun van vrienden, familie of de gemeenschap kan bijdragen aan suïcidale gedachten.

Zelfdoding Voorkomen Onder Jongeren

In het midden van het woordweb staat  "Zelfdoding Voorkomen Onder Jongeren".

Daaromheen staan kernwoorden . (onder de hotspots) Je kunt er ook voor kiezen om deze niet te gebruiken.

Je kunt samen met de leerlingen de antwoorden per categorie indelen. 

dit geeft een ander

Ondersteuning: (Waar kun je hulp krijgen)

Hoe kunnen we jongeren ondersteunen die worstelen met mentale gezondheid?

Welke rol kunnen vrienden, familie en leraren spelen? 

Wat zijn effectieve manieren om jongeren bewust te maken van beschikbare hulpbronnen en hulplijnen?

Hoe kunnen we deze hulpbronnen toegankelijker maken?

Communicatie: (Praat er over)

Hoe kunnen we open gesprekken over gevoelens en problemen aanmoedigen?

Welke communicatiemiddelen kunnen helpen?

Leren en Bewustwording:

Wat kunnen we doen om jongeren beter op te leiden over mentale gezondheid?

Hoe kunnen we stigma’s rond mentale gezondheid verminderen?

Voorkomen en ingrijpen:

Welke vroege signalen moeten we herkennen?

Hoe kunnen we ingrijpen voordat het te laat is?

Bron: NOS op 3. Waarom we het over zelfdoding moeten hebben. (YouTube)

Casus met opdrachten

Door op de afbeelding te klikken kun je de tekst vergroten.

De casus met vragen behorend bij de les vindt je in de bijlage. 

Leg de achtergrond van Tom kort uit.

Bespreek waarom het belangrijk is om signalen van problemen te herkennen en hulp te bieden.

Je kunt deze opdracht op verschillende manieren aanbieden.

Leerlingen maken zelfstandig of in tweetallen de bijgevoegde vragen.

Leerlingen bedenken  hun eigen vragen om na te denken over Tom's situatie.

Laat ze in hun schrift of op hun device drie vragen bedenken die hen helpen om Tom’s situatie beter te begrijpen en hoe ze hem zouden kunnen helpen.

Samenwerken in Tweetallen 

Leerlingen delen hun vragen (antwoorden) en gedachten met een klasgenoot en bespreken de casus samen.

Vraag leerlingen om na te denken over hoe ze zelf geholpen zouden willen worden in een vergelijkbare situatie.

Bespreek kort hoe leerlingen deze kennis kunnen toepassen in hun eigen leven en hoe ze steun kunnen bieden aan anderen.

Tips voor jou

Praat er over!

Praat met een vertrouwenspersoon, zoals een docent, mentor of schoolpsycholoog. Het is belangrijk om iemand te laten weten wat je hebt gehoord of gezien.

Wees een goede vriend door er voor de persoon te zijn en moedig aan om hulp te zoeken.

Als je denkt dat iemand in gevaar is, raadpleeg dan een volwassene of professional en vraag om hulp. 

Jij kunt dit niet geheim houden. Maak het niet jouw probleem!

Zoek hulp voor je zelf.

 Praat met een volwassene of hulpverlener over je eigen gevoelens.

De DOES en DON'TS  als je het vermoeden hebt dan een leerling gedachten heeft rondom zelfdoding.

Wat je WEL moet doen

• Luister Actief: Wees een goede luisteraar en toon empathie. Laat de persoon voelen dat je hem of haar serieus neemt en dat hun gevoelens belangrijk zijn.

• Blijf Rustig: Houd je eigen emoties onder controle om de persoon niet extra te belasten. Rustige en ondersteunende communicatie helpt.

• Stel Vragen: Stel open vragen zoals “Hoe voel je je nu?” of “Kun je me meer vertellen over wat je doormaakt?” zonder te forceren. Dit kan helpen om de situatie beter te begrijpen.

• Bied Aan Om Te Helpen: Moedig de persoon aan om hulp te zoeken en bied aan om samen met hen contact op te nemen met een professional, zoals een schoolpsycholoog of een counselor.

• Verwijs Naar Professionele Hulp: Zorg ervoor dat je de persoon doorverwijst naar professionele hulpbronnen zoals schoolpsychologen, maatschappelijk werkers, of crisislijnen.

• Informeer De Juiste Personen: Meld de situatie aan de verantwoordelijke schoolautoriteiten of hulpverleners, terwijl je de privacy van de persoon respecteert.

• Volg Beleid: Volg het beleid van de school met betrekking tot het omgaan met zelfmoordgedachten. Dit kan richtlijnen omvatten voor rapportage en interventie.

Wat je NIET moet doen:

• Minimaliseer de Situatie: Vermijd uitspraken die de situatie bagatelliseren, zoals “Het valt wel mee” of “Je maakt je te veel zorgen.”

• Negeer de Tekenen: Negeer of vermijd de situatie niet. Het is belangrijk om actie te ondernemen als je denkt dat iemand in gevaar is.

• Probeer Geen Professionele Hulpverlener Te Zijn: Vermijd het geven van ongekwalificeerde adviezen. Je rol is om te luisteren en te verwijzen naar de juiste hulpverleners.

• Bespreek Het Niet Met Andere Leerlingen: Deel geen vertrouwelijke informatie met andere leerlingen. Dit kan de persoon in kwestie verder isoleren en het probleem verergeren.

Wat heb je deze les geleerd? 

Schrijf zoveel mogelijk op in 

60 seconden.

Wat heb je deze les geleerd? 

Schrijf zoveel mogelijk op in 60 seconden.