LES 3: Hofcultuur: Renaissance: schilderkunst

• Kunst
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 4,5

SCHILDERKUNST

RENAISSANCE

Na deze les 

-(her)ken je de 4 belangrijkste kenmerken van schilderkunst in de renaissance. 

-Maak je kennis met verschillende werken uit de renaissance.

-Ken je de begrippen: sfumato, tonda, compositie, verkorting, lijnperspectief

  Middeleeuwen                        Renaissance

Vergelijk de 2 afbeeldingen. 

Let op compositie, licht, achtergrond, diepte, ...?  

Filmpje 'Venus'

Bekijk het filmpje over Botticelli's Geboorte van Venus. 

Noteer tijdens het kijken de belangrijkste kenmerken die dit een typisch renaissanceschilderij maken. 

0

compositie / perspectief / kleur / onderwerp / lijnen

Ontwikkelingen

Vier belangrijke ontwikkelingen in de schilderkunst in de Renaissance:

-uitvinding lijnperspectief (Brunelleschi) & verkorting

-sfumato (Da Vinci)

-driehoekscompositie

-Verkorting

Meetkundig lijnperspectief in de schilderkunst in de renaissance

Om diepte te suggereren wilde Francesco Rosselli lijnperspectief met één verdwijnpunt toepassen. Dat is niet helemaal gelukt.

Waaruit blijkt dat hij de toepassing van het lijnperspectief niet helemaal beheerste?

Driehoekscompositie

In de compositie is vaak de vorm van een driehoek te herkennen. De belangrijkste onderdelen in de voorstelling zijn binnen deze driehoek geplaatst. 

Oogt vaak rustig, harmonieus (hoe komt dat?).

Verkorting 

Verkorting is een term uit de schilderkunst, waarmee wordt aangeduid dat een lichaamsdeel of een ander voorwerp dat 

naar de schilder toe wijst of ervandaan, 

door de werking van het perspectief 

sterk wordt verkort.

Pas als een tekenaar of schilder de 

verkorting goed in beeld kan brengen, kan 

hij een realistisch lichaam afbeelden.

Verkorting

Albrecht Dürer: Kunstenaar met perspectiefrooster, 1525

Sfumato

Sfumato betekent wazig of rokerig. Schildertechniek waarbij omtrekken wazig worden gemaakt, zodat vormen vaag worden en contouren onscherp. 

Ontwikkeld in de 15e eeuw door Leonardo Da Vinci

Fotograferen - 10 minuten

Maak 2 verschillende foto's waarop minimaal 2 van de volgende beeldende technieken / begrippen duidelijk zichtbaar zijn:

Lijnperspectief / driehoekscompositie /  verkorting

Upload je foto's met lijnperspectief, driehokscompositie en/of verkorting.

Huiswerk

Lees deze week:

De beeldende kunst, harmonie en evenwicht. Pag. 29- 36

Maak: vragenblok 3.10

Aan de slag met beeldende kunst

Werk deze lesson-up verder zelfstandig door. Je geeft de antwoorden in de antwoordvakken.

Ben je klaar?

Ga aan je analyse van je zelfgekozen werk.

Noem vier kenmerken van Renaissance-schilderkunst en licht de betekenis kort toe.

Veel gebruik van klassieke elementen

Anatomie van de mens goed weergeven

lijnperspectief

Op welke manier creëerden schilders in de Renaissance vaak diepte?
Laat perspectief hierbij buiten beschouwing.

DIEPTESUGGESTIE:

atmosferisch perspectief

kleurovergang

vervaging

sfumato

Sfumato is een techniek waarmee schilders de omtrekken in een schilderij wazig maken en laten vervloeien. De techniek wordt het meest in verband gebracht met Leonardo da Vinci, maar de techniek van Da Vinci is nagevolgd door latere schilders. Door deze techniek staan zijn onderwerpen, zoals de Mona Lisa, niet stil en volkomen gefixeerd voor de achtergrond, maar lijken deze te leven en te bewegen. Dit in tegenstelling tot de primitiever aandoende werken van zijn tijdgenoten.

Het effect wordt bereikt door verschillende transparante kleurlagen aan te brengen. Sfumato is alleen mogelijk met transparante soorten olieverf en niet met de dekkende temperaverf, die voor de uitvinding van de olieverf werd gebruikt.

Sfumato komt uit het Italiaans en is het verleden deelwoord van sfumare, dat 'verdampen' betekent en teruggaat op Latijnse ex (uit) + fumare (roken, dampen). 

Bestudeer de lijnen van het gebouw

Bestudeer de kleuren en tonen van de bergen

Bestudeer de bomen

Bestudeer licht en schaduwwerking

Bestudeer de voeten en de gezichten

Bestudeer de vorm van de nimbus

Bestudeer wat binnen/ buiten het kader valt

Bestudeer de gezichtsuitdrukkingen

Masaccio 1401-1428 Italië

Brancacci kape1 ±1420

Santa Maria del Camine

Florence, Italië

Bestudeer de houding en anatomie

Bekijk de vorige dia nogmaals. Hoe wordt ruimte gesuggereerd? Noem minimaal 3 elementen.

Masaccio 1401-1428 Italië

Brancacci kape1 ±1420

Santa Maria del Camine

Florence, Italië

Atmosferisch perspectief

Lijnperspectief

Afsnijding

Anatomie

Voorgrond

Plasticiteit

Voor groot, klein achter

Slagschaduw

Ellipsvorm in aureool (nimbus)

Antwoord

Fra Filippo Lippi 1406-1469 Italië

Madonna and child with two angels, 1465

Bestudeer het kader

Bestudeer de nimbus/ aureool

Bestudeer wat binnen/ buiten het kader valt

Bestudeer de stofuitdrukking

Bestudeer de houding en anatomie

Bestudeer de overlapping

Bestudeer de gezichtsuitdrukking

Bestudeer het landschap

Bestudeer licht en schaduwwerking

Bekijk het schilderij op de vorige dia. Waarom is dit typisch een werk uit de Renaissance?

Denk aan techniek, houding, gezichtsuitdrukking, onderwerp.

1. Benoem een aspect van de voorstelling dat het werk humanistisch maakt.
2. Vertel daarna waarom het toch verheven en Maria-erend is.
3. Beschrijf de compositievorm van dit werk.
4. Wat is het effect van deze compositievorm?

1. Religieuze thema’s dichter bij de mens, liefhebbende moeder, spelende kinderen

2. Beetje in kikvorsperspectief weergegeven, waardoor je opkijkt tegen Maria en Jezus

3. Driehoekscompositie

4. Stabiel, statisch

Dit is een tondo. Een tondo is een rond schilderij of reliëf. De naam komt van het Italiaanse woord rotondo, dat "rond" betekent.

Bij het maken van deze tondo is er rekening gehouden met de compositie. Hoe zie je dat?

Vroeg renaissance

- 1400-1500

- Rafael, Botticelli

kenmerken: vergelijk op volgende dia

Hoog renaissance

- 1495-1520

- Michelangelo, Leonardo da Vinci

kenmerken: vergelijk op volgende dia

Madonna del Prato, Rafaël

Madonna della Segolia, Rafaël

(Tondo)

1. Afbeelding 1 is vroeg-renaissance. Noem 2 vormgevingsaspecten waaraan je dat kunt zien.
2. Tondo is hoog-renaissance. Waarom?
3. Als kijker ben je meer betrokken bij het tafereel op afb. 2. Hoe komt dat?

In de 15e en 16e eeuw komt de hofkunstenaar op. Schrijvers, schilders, beeldhouwers, componisten en dansmeesters treden op verzoek in dienst van een hof. Ze werken onder een mecenaat en zijn daarmee verzekerd van een inkomen. Wat zouden verder nog voor een kunstenaar de voordelen zijn onder het mecenaat van een hof te werken? Geef twee argumenten.

Noem twee opdrachtgevers van kunstenaars in de renaissance.

Leonardo da Vinci

Bekijk het filmpje op de volgende pagina ter leringh ende vermaeck

Zelfstandig werken & huiswerk

1. In groepjes van 3 bij me komen met je huiswerk van deze week  - samen bespreken. 

2.  Lezen en samenvatten boekje Hofcultuur: schilderkunst: pagina 34 t/m 37 (tot muziek)  en architectuur, pagina 24 t/m 29 (tot beeldende kunst)

3. maken vragenblok Renaissance: 10 en 12