16.5 Lichaamsvreemde eiwitten wel/ niet accepteren 5V 2324

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 6

16.5 Lichaamsvreemde eiwitten: afstoten of niet

Doel 16.5

Je hebt het verband geleerd tussen bloedgroepen, antigenen en antistoffen

Je hebt geleerd wat de oorzaak is van een resusbaby en hoe dit voorkomen kan worden

Je hebt geleerd welke factoren een rol spelen bij een transplantatie

Je hebt geleerd hoe immunotherapie werkt bij kanker

Bloedgroepen

De antigenen kunnen bijvoorbeeld glycoproteïnen (suiker-eiwitcombinatie) of glycolipiden (suiker-vetcombinatie) zijn.

De antigenen op rode bloedcellen bepalen je bloedgroep.

Bloedgroepen

Bloedgroepen

• Net na de geboorte ontwikkelt je afweersysteem antistoffen tegen o.a. bacteriën in je darm.
• Onder deze bacteriën bevinden zich bacteriën die antigenen hebben die lijken op de antigenen op rode bloedcellen.
• Iemand met bloedgroep A vormt daarom antistoffen tegen antigeen B. (antigeen A want die is voor hem/ haar lichaamseigen)

Bloedgroepen

Bloedtransfusie

Krijg je bloedcellen met een antigeen waarvoor je zelf antistoffen aanmaakt dan gaat je bloed klonteren.

Bij een bloedtransfusie wordt eerst de bloedgroep van de ontvanger getest met een kruisproef.

Kruisproef

  C    ?      ?      ?

Kruisproef

  C   antiA  antiB  antiA+B

Bloedtransfusie

Bloed-`

transfusie

Resusfactor

Ongeveer 85% van de mensen heeft antigeen D op de rode bloedcellen: de resusfactor.

Als je deze resusfactor niet hebt en bloedcellen in je bloed krijgt mét die factor (antigeen) dan ontwikkel je antistoffen.

-> bloedtransfusie

-> zwangerschap

Resusbaby

Resusbaby

Tweede baby met resuspositief bloed loopt gevaar tijdens de zwangerschap!

Resusantagonisme: de moeder maakt antistoffen tegen het bloed van het embryo.

Resusbaby

Resusantagonisme

Door scheurtjes placenta of tijdens de bevalling

Let op!! antistoffen zijn IgG en passen dus door de placenta!

Probleem pas bij 2e zwangerschap van WEER een resus-pos kind.

Eind zwangerschap weer bloedcontact:

- dan via geheugencellen

   snelle aanmaak van IgG

- door placenta naar kind 

- afbraak rode bloedcellen

Behandeling resusantagonisme gericht op voorkoming

• bij D- vrouw en D+ kind
• bij 1e zwangerschap krijgt vrouw injectie met anti-D
• gelijk afbraak foetale rode bloedcellen zonder dat
   vrouw zelf antistoffen (en geheugencellen) gaat
   maken.
• Na de bevalling nog extra injectie met anti-D
• Herhaling bij 2e kind indien dit weer D+ is

Voorkomen resusbaby

Als resusnegatieve moeder zwanger is wordt gecontroleerd wat de resusfactor van de baby is via cellen van de baby in het bloed van de moeder.

Is deze positief dan ontvangt de moeder via injectie anti-D.

Dit anti-D bindt aan eventueel gelekte bloedcellen tijdens de bevalling en voorkomt dat het afweersysteem van de moeder in actie komt.

Orgaantransplantatie

De eiwitten MHC-I en MHC-II op witte bloedcellen zijn in een vreemd lichaam ook antigenen die het afweersysteem kunnen activeren.

De typen MHC-I en MHC-II worden het HLA-systeem genoemd.

In HLA-systemen is een grote variatie! Ieder mens bezit op chromosoom 6 meer dan 200 genen voor MHC-eiwitten

Ook het HLA-systeem van een orgaandonor moet matchen met die van de acceptor, anders dreigt afstoting

MHC/HLA is heel divers

Je krijgt co-dominante HLA-allelen van vader en moeder.

HLA

De verschillende HLA eiwitten waarop gematched wordt. 

Bron: https://www.matchis.nl/hla

auto-imuunziekte

• aanvallen eigen lichaamscellencellen in apoptose (lymofcyt past op mhc2 eiwit)
• alvleesklier beschadigen -> diabetes
• aanvallen kraakbeencellen

Lees blz. 197:

"Auto-immuun" en 

"Witte bloedcellen tegen kanker"

- Hoe ontstaat een auto-immuunziekte?

- Wat is immunotherapie?

Immunotherapie tegen kanker

Relatief nieuwe therapie.

Tumorcellen worden opgekweekt en samengebracht lymfocyten. Lymfocyten die reageren op (actief worden bij) het contact met antigenen op de tumorcellen (op het MHC-I eiwit) worden geïsoleerd en vermeerderd.

Wanneer deze cellen bij de patient worden ingespoten herkennen en doden ze tumorcellen.

Doel 21.5

Je hebt het verband geleerd tussen bloedgroepen, antigenen en antistoffen

Je hebt geleerd wat de oorzaak is van een resusbaby en hoe dit voorkomen kan worden

Je hebt geleerd welke factoren een rol spelen bij een transplantatie

Je hebt geleerd hoe immunotherapie werkt bij kanker

Begrippen 21.5

glycoproteïne, glycolipide, bloedgroep, bloedtransfusie, kruisproef, resusfactor, resusantagonisme, HLA-systeem, transplantatie, donor, acceptor, afstoting, auto-immuunziekte, immunotherapie

Huiswerk

Maken 

21.4 opdr. 2, 3, 5 t/m 8

21.5: opdr. 1 t/m 7