Jazz en popgeschiedenis

• Muziek
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

welke stijl is hier te horen?

1. New Orleans
2. Chicago Jazz
3. Ragtime
4. Blues

Dat was een opbeurend plaatje...

We gaan toch een poging wagen om meer te weten te komen over jazz!

Kort gezegd kan je stellen dat de verschillende werelddelen zich in een ver verleden muzikaal verschillend ontwikkeld hebben.

Afrika ontwikkelde zich vooral RITMISCH (denk aan de vele percussie-instrumenten, de bekendste: de djembé)

Het (Midden-)Oosten ontwikkelde zich vooral MELODISCH ('zij' gebruiken bijv. kwart-afstanden in hun toonladders, 'wij' minimaal halve afstanden. Daardoor lijkt in Westerse oren Oosterse muziek soms vals te klinken...)

En het westen ontwikkelde zich ....

Welke stijl is hier te horen?

1. New Orleans
2. Chicago Jazz
3. Ragtime
4. Blues

Het westen ontwikkelde zich vooral... (wat denk je?)

Jazz ontstaat doordat Afrikaanse en Westerse invloeden vermengen.

Afrikaanse invloeden:
- ingewikkelde ritmes
- improvisatie
- responsoriaal (vraag-antwoord, call and response)

Europese invloeden:
- harmonie

- melodievaste structuur,

- Westers instrumentarium

 

Welke stijl is hier te horen?

1. New Orleans
2. Chicago Jazz
3. Ragtime
4. Blues

Maar eerst de muzikale genres die aan de wieg

van de jazz staan...

Welk genre hoort bij het plaatje?

1. Ragtime
2. Soul
3. Bigband
4. Disco

Welk genre hoort bij het plaatje?

1. Soul
2. Motown
3. Blues
4. Gospel

Welke stijl hoor je hier?

1. Swing
2. Jazz in musical
3. Jazz-Crooner
4. Bebop

Welk genre hoort bij dit plaatje?

1. Blues
2. Worksong
3. Southern soul
4. Bebop

1. Ragtime
2. Blues
3. Jazz
4. Gospel

Welke stijl is hier te horen?

1. Swing
2. Jazz in musical
3. Jazz-Crooner
4. Bebop

Jep!

Worksongs

Ragtime

Blues

Gospel

staan aan de basis van de jazz!

We gaan ze één voor één bij langs.

Worksongs

Luister zometeen naar een worksong en schrijf zoveel mogelijk (muzikale) kenmerken op:

Welke stijl hoor je hier?

1. Swing
2. Jazz in musical
3. Jazz-Crooner
4. Bebop

0

Welke (muzikale) kenmerken van een worksong hoorde je?

Luister zometeen naar een stukje ragtime, maar lees eerst dit:

Ragtime is:

- pianomuziek gespeeld door zwarte pianisten in bars en pubs rond 1900

- voorganger van de jazz

- ragtime betekent letterlijk 'verscheurde maat' (ragged time)

Vraag: welke Afrikaanse invloeden hoor je? En welke Westerse?

Welke stijl hoor je hier?

1. Bebop
2. Cooljazz
3. Free Jazz
4. Fusion

Afrikaanse invloeden in ragtimefragment:

Hoe noem je de manier van begeleiden van de bas?

Westerse invloeden in ragtimefragment:

welke invloed van Bebop hoor in je in de solo van Coltrane?

Luister eens of je in het volgende fragment

ook de ragtime-kenmerken kunt horen:

• de linker hand speelt rechte kwarten (op de tel)
  
• de rechter hand speelt syncopen (net na de tel)

Samen zorgt dit voor polyritmiek.

En het is uiteraard pianomuziek!

0

Welke stijl hoor je hier?

1. Bebop
2. Cooljazz
3. Free Jazz
4. Fusion

Dan de blues... 

Inhoud:

neerslachtig karakter → afspiegeling van toenmalige zorgelijke situatie in het dagelijks leven.

Na afschaffing van de slavernij is men vrij, maar heeft geen rechten. Hun leven is dus nog steeds ellendig en dit gevoel wordt vertaald in de bluesmuziek.

Muzikale kenmerken van blues:

slepend tempo

langzame swing-beweging

uitroepen

call and response

dirty intonation/blue notes

slides, glijdende tonen (glissando)

klinkt doorleeft, emotie

improvisatie

bluesschema

Welke stijl hoor je hier?

1. Bebop
2. Cooljazz
3. Free Jazz
4. Fusion

Waarom maakt een bluesartiest gebruik van dirty intonation,
blue notes en slides?

Blues volgt vaak het bluesschema

   I              I             I             I                      C            C            C            C

   IV           IV           I             I                      F             F            C            C

   V            IV           I             I of V             G             F            C            C of G

In het volgende luisterfragment hoor je hoe

een bluesschema klinkt

(een beetje te snel gespeeld, maar ja..)

Ga naar Musicbox

• Ga naar de box Rhythm & Rebels
• Ga naar de Learnsheet Blues
• Bestudeer de sheet: klap alle onderwerpen (toonladders mag je evt. overslaan) open en beluister de fragmenten. 

Probeer de stof te begrijpen en vooral terug te horen in de fragmenten.

Schrijf het bluesschema op in E
I-I-I-I
IV-IV-I-I
V-IV-I-I

En dan de laatste stroming die aan de basis van de jazz stond:

de gospel

Beluister de volgende gospel en schrijf minimaal drie

typische gospelkenmerken op.

Noem min. drie gospelkenmerken uit het vorige gospelfragment:

Gospel:

call and response

vocaal (acapella of met band, maar zang staat voorop)

thema's: bevrijding, geloof, hoop (bijv. Let My People Go,

We Shall Overcome, Oh Mary Don't You Weep)

opzwepend

handclaps

meerstemmigheid in de 'response'

gezongen vanuit het hart, sterk doorleefd

oorsprong: ritmische negrospirituals + gedragen blanke psalmen = gospel

BENOEM 3 MUZIKALE KENMERKEN VAN BLUES IN DIT FRAGMENT

OK, nog één keer: welke vier genres stonden aan de wieg van de jazz?

Dan nu de jazz...

Algemene,

overkoepelende

kenmerken van jazz

• improvisatie

• swing

• syncopen

• ritmesectie + solist

improvisatie

Geef een definitie van swing:

Swing? Huh?

Heb je geen klankbeeld bij 'in swing'?

Ga dan naar Musicbox,

naar de box Rhythm & Rebels,

naar de Learnsheet Blues,

klap 'Triolenfeel' uit

Hier staan naast elkaar heel mooi voorbeelden van

'recht' en 'in swing'

Syncope

Een syncope ontstaat wanneer tonen niet op de tel vallen,

maar net erna of ervoor.

Er is dan een accentverschuiving.

Het volgende filmpje demonstreert dit heel mooi:

Ritmesectie + solist

De ritmesectie bestaat uit:

drums                                                              (= ritmelaag) 

(contra)bas                                                    (= baslaag)

Eventueel aangevuld met:

slaggitaar (rhythm guitar) of piano     (= akkoordenlaag)

Daar overheen komt de solist - bijv. een blaasinstrument of zang                        (= melodielaag)

Bepaal voor jezelf in het volgende fragment uit welke instrumenten de ritmesectie bestaat en wie de solist is:

De ritmesectie bestaat uit?
En de solist is?

Samenvattend: welke vier algemene muzikale kenmerken horen bij jazz?

Dit waren de algemene kenmerken.

Nu de verschillende genres...

In de jazz- en popgeschiedenis hebben we het vaak over 'zwarte' en 'witte' muziek. Dit komt voort het feit dat er in de tijd van het ontstaan van deze muziek (eind 19e eeuw en begin 20e eeuw) sprake was van sterke rassenscheiding.

Bekijk het volgende fragment helemaal (NB: uit de '60s!):

Wat is een ander woord voor 'jazzorkest'?

1. fanfare
2. jazzcombo
3. big band
4. symfonierokest

JAZZ STIJLEN - OUDE STIJL

1910 - 1940

NEW ORLEANS JAZZ

 CHICAGO JAZZ

  SWING JAZZ

Ontstaan

Jazz ontstond in New Orleans rond 1900.

Het waren vooral de Afro-Amerikanen die jazz maakten.
Jazz ontstond uit een combinatie van meerdere muziekstijlen die al bestonden; de blues, de ragtime uit de cafés en gospel uit de kerk . 

WAAROM IS DIT EEN TYPISCH VOORBEELD VAN EEN JAZZNUMMER?

New Orleansjazz ('10s)

• Lees par. 7.3 uit Intro

• Noem de muzikale kenmerken van New Orleansjazz ('10s) die je hoort in dit fragment:

Kenmerken New Orleansjazz

Chicagojazz ('20s)

• Lees paragraaf 7.4, blz. 100
• Beluister daarna in het volgende fragment de kenmerken van Chicagojazz:
  

Welke kenmerken hoorde je van Chicagojazz?

In het volgende fragment leer je wat 'scatten' is.

Kijk het hele fragment even!

:-)

Louis Armstrong

wordt gezien als de uitvinder van de scat.

Hij kon het ook wel erg goed:

Scatten

Scatten klinkt makkelijk en als 'zomaar wat doen', maar dat is het zeker niet!

Luister eens naar Ella Fitzgerald en hoe haar scats perfect samenvallen met de accenten in de band!

Pfoeh! Knap!

Als je lang genoeg blijft luisteren hoor je ook nog een fenomenale acapella scat!

Bigband ('30s)

• Lees blz. 101 (par. 7.4) over bigbands
• Beluister en bekijk daarna in het volgende fragment de kenmerken van Bigbandmuziek:
  

Kenmerken Bigband muziek:

JAZZ - NIEUWE STIJL - VANAF 1940

BEBOB

COOL JAZZ

FREE JAZZ

FUSION JAZZ

LATINJAZZ

De volgende genres volgen elkaar op als een golfbeweging.

Bebop ('40s)

En de eerste reactie komt van de Bebop:

Bigbandmuziek is volgens hen veel te zoet: nepjazz!

Bebop wil:

• spontaan!
  
• wild!
• vernieuwend!
  

Kun je kenmerken opnoemen van Bebop?

Bebop ('40s)

• Lees blz. 104, par. 7.5 over Bebop
• Beluister daarna in het volgende fragment de kenmerken van Bebop:
  

Welke kenmerken van Bebop hoorde je?

Cooljazz

En op deze jachtige, hectische muziek komt natuurlijk reactie: de cooljazz

Rust in de tent! Luister maar:

Cooljazz ('50s)

• Lees blz. 104, par. 7.5 over Cooljazz
• Benoem daarna uit het vorige fragment de kenmerken van Bebop:
  

Kenmerken van Cooljazz:

Freejazz ('50s-'60s)

Freejazz  reageert op alle jazzstromingen wil het helemaal anders doen:

• heel experimenteel
• geen enkele afspraak meer (over bijv. toonsoort, akkoordenschema etc.)

Lees blz. 104-105, par. 7.5 over Freejazz en beluister dan het volgende fragment.

Ik ben benieuwd wat je ervan vindt....:

Kenmerken van Freejazz

Genres vermengen

Overigens is de scheiding tussen de verschillende genres

niet altijd te trekken.

Artiesten beïnvloeden elkaar altijd.

En daardoor  veranderen artiesten zelf van stijl.

John Coltrane en Miles Davis zijn voorbeelden van artiesten die zichzelf

keer op keer uitvinden in verschillende genres.

Ondertussen, in de jaren '50 en '60, raakt jazz meer naar de achtergrond. Men heeft meer aandacht voor  Rock 'n Roll,  crooners en film en televisie

Crooners

• letterlijk 'kreuners'
• door de uitvinding van de microfoon konden hele kleine geluiden (stemkraakjes, zuchtjes etc.) uitversterkt worden.
  Zo werd de muziek intiemer.
  
• Crooners zijn koning in het maken van intieme, mierzoete, jazzy liedjes
• Frank Sinatra is een bekende crooner van vroeger
• Michael Bublé is een voorbeeld van een crooner van nu

Hieronder volgen twee croonerfragmenten:

Fusion ('70s)

Om jazz toch weer toegankelijk te maken gaan sommige artiesten jazz vermengen met rock.

Deze stijl heet Fusion of Jazzrock.

Lees blz. 108, par. 7.6 over Fusion/Jazzrock en beluister in het volgende fragment de kenmerken van Fusion:

Welke kenmerken van Fusion/jazzrock hoorde je?

Musicbox Rhythm & Rebels, niv. 2, par. 6: complementair ritme
+ niv. 1, par. 6: luistervaardigheid

BIG JOE TURNER

Get outta that bed, wash your face and hands

Well, you get in that kitchen,
make some noise with the pots 'n pans



Way you wear those dresses, the sun comes shinin' through
Way you wear those dresses, the sun comes shinin' through
I can't believe my eyes, all that mess belongs to you

I believe to my soul you're the devil and now I know
I believe to my soul you're the devil and now I know
Well, the more I work, the faster my money goes

I said shake, rattle and roll,
shake, rattle and roll
Well, you won't do right to save your doggone soul

BILL HALEY

Get out from that kitchen and rattle those pots and pans

Get out from that kitchen
And rattle those pots and pans
Well, roll my breakfast
'Cause I'm a hungry man

Wearing those dresses, your hair done up so nice
Wearing those dresses, your hair done up so nice
You look so warm, but your heart is cold as ice

('devil' is verdwenen)



I said, shake, rattle, and roll
I said, shake, rattle, and roll
Well, you'll never do nothing
To save your doggone soul

DION ~ RUNAROUND SUE.

I recorded 'Runaround Sue' with “The Del-Satins” and black musicians from the Apollo theater, Buddy Lucas on Sax, Sticks Evans on drums, Panama Francis on percussion,Teacho Wilshire on piano, Milt Hinton on bass, and Mickey “Guitar” Baker. 

When Hollywood filmed this rendition they use all white actors playing musicians behind me, knowing the film wouldn't get played in the South at that time.