Tijdstip 3: De Nachtwacht

• Geschiedenis
• Middelbare school
• mavo
• Leerjaar 1

Instructies

Bij slide 24 hoort een werkblad. Deze is hier te downloaden.

...in de geschiedenis

De Nachtwacht

voorwerpen

®

Wat weet je eigenlijk al 

over de Nachtwacht?

...links en rechts van je staan mannen met veel wapens. Ze hebben zich speciaal voor dit moment hun mooiste kleren aangetrokken! Sommigen hebben zelfs hun muziekinstrumenten meegenomen! Er loopt een hond voorbij...dan sta jij op de Nachtwacht van Rembrandt!

Stel je voor...

Een meisje tussen allemaal geweren? Op de Nachtwacht kan het allemaal!

Zelfs een hond die blaft naar een man met een grote trommel!

De periode van 1600 en 1700 noemen wij de tijd van Regenten en Vorsten. Maar ook de Gouden Eeuw. Het was een belangrijke periode in de geschiedenis van Nederland. We waren een rijk land zonder koning geworden! Rijke burgers, regenten, speelden een grote rol in het bestuur van de Nederland.

Wanneer was dit?

De tijd van de Regenten en Vorsten was tussen 1600en 1700

Tijd van Regenten en Vorsten

1600-1700

Nu

Jaar 1

1000

1500

1900

1700

1600

Hoe heet dit tijdvak?

1. Tijd van Regenten en Vorsten
2. Tijd van Steden en Staten
3. Tijd van Ontdekkers en Hervormers
4. Tijd van Schilders en Wetenschappers

Over welke tijd gaat 

dit tijdvak?

1. 1550-1600
2. 1600-1650
3. 1600-1700
4. 1500-1700

Rembrandt leefde van 1606 tot 1669. In welke eeuw was dat?

1. De 15e eeuw
2. De 16e eeuw
3. De 17e eeuw
4. De 18e eeuw

Niet op de Nachtwacht

Weet jij wat er allemaal op de Nachtwacht van Rembrandt staat? Je mag niet spieken!

Wel op de Nachtwacht

Een trommel

Rembrandt zelf

Een meisje

Een lans

Een geweer

Een kippenpoot

Maar waar staan

al deze dingen?! 

Kun jij ze vinden? 

Een trommel

Rembrandt zelf

Een meisje

Een lans

Een geweer

Een kippenpoot

Sinds is de Nachtwacht 363 bij 438 cm, maar dat was het schilderij niet toen Rembrandt het maakte! Het was toen een stuk groter: 500 bij 387 cm. Maar omdat het schilderij niet paste op de plaats waar het zou gaan hangen in het stadhuis op de Dam (tegenwoordig Paleis op de Dam), werden er in 1715 stukken vanaf gesneden.

Benieuwd hoe de Nachtwacht eruit zag vóór de stukken eraf waren gesneden? Klik op de afbeelding rechtsonder in de hoek.

De Nachtwacht heet tegenwoordig zo, maar de oorspronkelijke titel is: De compagnie van kapitein Frans Banninck Cocq en luitenant Willem van Ruytenburgh maakt zich gereed om uit te marcheren.

Het is onduidelijk waar de naam Nachtwacht precies vandaan komt. Is het misschien de kleur van het schilderij? Of was dit inderdaad een nachtwacht?

Kapitein Frans Banninck Cocq

Luitenant Willem van Ruytenburgh

Schilderijen van schutterijen (een soort politie) waren erg populair in de tijd. De leden van een schutterij betaalden veel geld om er goed en stoer uit te zien. Rembrandt had voor het maken van dit schilderij ongeveer 3500 gulden verdiend. Dat was in die tijd veel geld, maar niet ongebruikelijk voor een schilderij van Rembrandt.

Is dit Rembrandt zelf? Sommige mensen zeggen van wel.

Het meisje stelt een soort mascotte voor. Aan haar riem hangt een dode vogel. Vooral de twee poten van het beest, de klauwen, zijn duidelijk te zien. Ze zijn het symbool voor de kloveniers (de schutters), die ook wel klauweniers werden genoemd.

Kloveniers waren schutters met een musket (geweer). Rembrandt heeft in zijn schilderij laten zien wat er allemaal bij komt kijken om zo'n musket te gebruiken. Zo vult er één zijn musket met kruit; ééntje schiet zijn musket af en een ander reinigt zijn musket door het kruit weg te blazen.

Het is bijna niet te zien, maar in hun wapen hadden de Kloveniers twee klauwen van een vogel. Die twee klauwen zie je ook weer terug bij de vogel die het meisje bij zich draagt.

Op dit schild staan de namen van de personen die zijn afgebeeld (en waarschijnlijk ook hebben betaald).

Hoeveel is de Nachtwacht waard? Dat is niet te zeggen: het schilderij is nooit verkocht of te koop aangeboden. Er is later weleens geprobeerd om het uit te rekenen. Ze kwamen toen uit op een bedrag van 500 miljoen Euro!

De signatuur (soort handtekening) van Rembrandt: Rembrandt f 1642

Sommige leden van de schutterij weigerden te betalen toen ze het schilderij zagen: ze stonden er maar half op! Of keken de andere kant op! "Daarvoor ga ik niet betalen!", zeiden sommigen

Honden op schilderijen waren vaak een teken van trouw ('trouwe viervoeter'). Of de hond in dit schilderij dezelfde functie heeft, trouw aan de stad Amsterdam, is niet bekend.

De Nachtwacht lijkt misschien een rommeltje, maar als je goed kijkt zitten er duidelijk 'lijnen' in. Dat zie je bijvoorbeeld aan de lansen en geweren.

Waar was dit?

Tegenwoordig is Amsterdam de hoofdstad van Nederland. Maar in de Gouden Eeuw was dat nog niet zo. Toch was Amsterdam de belangrijkste stad van de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden, zoals Nederland toen heette. Een land dat in de 17e eeuw steeds meer macht en invloed in de wereld kreeg.

De mensen leerden de wereld steeds een beetje beter kennen. Door de verhalen van de ontdekkings-reizigers hoorden de Europeanen over andere landen en hun bewoners. Dit ging vaak met veel geweld: Europeanen wilden geld verdienen en hun macht uitbreiden. Ook Nederland speelde een grote rol...

Hoe zag de wereld er toen uit?

De Portugees Vasco da Gama (1469-1524) ontdekte de route naar Azië. Deze route zou de Nederlanders erg rijk gaan maken!

Een Gouden Eeuw

Sinds 1568 was Nederland in Oorlog met Spanje. Deze oorlog zou uiteindelijk 80 jaar duren! Toch worden sommige Nederlanders in die tijd erg rijk en spreken we in Nederland van een Gouden Eeuw. In die periode is Nederland een van de rijkste en machtigste landen ter wereld. Omdat de oorlog tegen Spanje na 1600 bijna niet meer in Nederland wordt uitgevochten, kan de handel hier enorm bloeien. 

Nederland was toen een republiek. We hadden geen koning. Ook mensen van adel, zoals graven en hertogen, waren niet zo machtig als in andere landen. De mensen die rijk waren geworden met de handel, de rijke burgers, waren dat wel. En dat wilden ze graag laten zien. Bijvoorbeeld door een mooi schilderij van zichzelf te laten maken.

De bestuurders van een stad, regenten, lieten mooie schilderijen van zichzelf maken. Dit is de Amsterdamse regent Andries Bicker.

Een beroemd

schilder

Als Rembrandt vandaag zou leven zou 

hij waarschijnlijk een Bekende Nederlander zijn die je op sociale media zoals Instagram en Snapchat zou tegenkomen. Rembrandt was, toen hij nog leefde, al een BN-er. Rembrandt verdiende al veel geld aan zijn schilderijen. Maar hij gaf ook graag geld uit. Eigenlijk nog meer dan hij verdiende. Hij hield van mooie dure dingen en feesten. Daarom had hij soms grote schulden. In 1634 trouwde Rembrandt met Saskia . Zij kwam uit een rijke familie. Toen Saskia na de geboorte van hun zoon Titus stierf, liet zij een grote erfenis na. Maar: dan mocht Rembrandt niet opnieuw trouwen. Toen hij in 1649 stierf was hij een arme man...

Rembrandt maakte ook veel zelfportretten, zoals deze toen hij nog jong was...

....en deze toen hij al ouder was.

Wat is eigenlijk de achternaam van Rembrandt?

1. Van Dijk
2. Van Rijn
3. De Vries
4. De Schilder

Tegenwoordig heeft Nederland een leger die ons land kan beschermen. En we hebben politie. In de tijd van Regenten en Vorsten had elke stad eigen legers en politie. Schuttersgilden werden ze genoemd. Zij beschermden de stad en de inwoners. Dat was belangrijk werk en de schutters wilden dan ook graag zichzelf stoer en dapper laten zien. Ook op een schilderij. 

In het Rijksmuseum in Amsterdam kun je een aantal schilderijen met schuttersgilden erop zien. Allemaal mannen die strak naar de schilder kijken en er zo mooi en sterk mogelijk uit willen zien. Het was dan ook een normale opdracht aan Rembrandt om het Amsterdamse schuttersgilde op een schilderij te zetten. 

Maar Rembrandt hield zich niet helemaal aan de opdracht. Hij maakte geen portret, maar meer een actiefoto. En dat vonden de leden van het schuttersgilde niet zo leuk. Sommigen weigerden zelfs te betalen: ze stonden er maar half op! 

Een schilderij van een schuttersgilde zoals dat in die tijd vaak werd gemaakt: alle gezichten zijn goed te zien.

Een mooi schilderij?

Stel dat je met een tijdmachine terug zou kunnen gaan naar de Gouden Eeuw. En je ontmoet Rembrandt. Je vraagt al snel iets over de Nachtwacht. De kans is erg groot dat Rembrandt je verbaast aankijkt. Hij weet niet waarover je het hebt. Het schilderij dat wij de Nachtwacht noemen is namelijk niet de echte naam. De Nachtwacht heet eigenlijk: De compagnie van kapitein Frans Banninck Cocq en luitenant Willem van Ruytenburgh maakt zich gereed om uit te marcheren.

De naam Nachtwacht is pas later, in de 18e eeuw, bedacht. Waarschijnlijk omdat de mensen toen dachten dat het schilderij zich in de nacht afspeelde...

Sommige mensen hebben geprobeerd de Nachtwacht kapot te maken. Bijvoorbeeld met een mes! Foto uit 1975.

Een vreemde naam?

Om de Nachtwacht te zien zoals Rembrandt hem heeft gemaakt, moet je het goed onderhouden. Dit heet restaureren.

Wat is restaureren?

1. Eten in een restaurant
2. Een schilderij namaken
3. Een schilderij veranderen om het mooier te maken.
4. Ervoor zorgen dat een schilderij er uit blijft zien zoals het is gemaakt.

Als je nu naar het Rijksmuseum in Amsterdam gaat en je loopt in de Eregalerij langzaam richting de Nachtwacht, dan zie je dat het een enorm groot schilderij is. De Nachtwacht is 438cm lang en 363cm hoog! Maar het was eigenlijk nog groter. Toen de Nachtwacht in 1715 verhuisde naar het Paleis op de Dam werden er stukken afgesneden! Anders paste het schilderij niet tussen de ramen. Is de Nachtwacht nu minder waard? Nee, maar we weten niet precies wat de Nachtwacht waard is: hij is nog nooit te koop geweest. Ze hebben ooit geprobeerd dit te onderzoeken. En toen kwamen ze uit op... Ga maar snel naar de volgende vraag, dan zie je het antwoord!

Een half schilderij

Dit is een kopie van de Nachtwacht waarop de afgesneden stukken nog wel zijn te zien.

Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd de Nachtwacht opgerold verstopt in grotten in Limburg.

Hoeveel is de Nachtwacht waard?

1. 100 miljoen euro
2. 300 miljoen euro
3. 500 miljoen euro
4. 1 miljard euro

Waarom zou het schilderij in de Tweede Wereldoorlog zijn verstopt?

De opgerolde Nachtwacht op reis naar Limburg

Kijk heel goed.....

Maak de Nachtwacht weer compleet! Teken de  ontbrekende delen.  Maak daarna een foto van jouw Nachtwacht en upload hem hier!

Rembrandt is één van de beroemdste Nederlandse schilders. Zijn schilderijen zijn overal ter wereld bekend. Toch hangen zijn schilderijen niet allemaal in één museum. Dat komt omdat schilderijen zijn verkocht of weggegeven. Voor de Nachtwacht hoef je niet zover te reizen, deze hangt in Amsterdam!

Wat is er nog over van toen?

Jaarlijks bezoeken miljoenen mensen de Nachtwacht in het Rijksmuseum in Amsterdam.

Begrippen 

en namen

Regenten

Bestuurders van een stad.

Bestuur

Mensen die de leiding hebben over een stad.

Gouden Eeuw

Naam voor de 17e eeuw toen het economisch heel goed ging met ons land.

Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden

Naam van ons land vanaf 1588.

Ontdekkingsreizigers 

Mensen die op reis gingen naar gebieden waarover nog weinig of niets bekend was.

Burgers

Inwoners van een stad. Soms waren ze erg rijk en machtig.

Schuttersgilden

Groep van burgers die de stad beschermde. 

Restaureren

Ervoor zorgen dat een schilderij er uit blijft zien zoals het is gemaakt.

Republiek

Land met een gekozen leider, zoals een president