De Romeinse Limes VO
1 / 29
Lesduur is: 60 minIntroductie
Lesdoelen
A Denkbeelden van de Verlichting (18e eeuw):
Mensen willen hun kennis vergroten, door steeds meer uit te gaan van het verstand.
Ze zijn daarbij kritisch: niet zomaar alles aannemen omdat een koning of de kerk dat zegt.
Ze vinden dat iedereen vrij en gelijkwaardig moet zijn: arm of rijk, van arbeider tot koning en van alle godsdienstige gezindten.
B Enkele belangrijke personen uit deze periode:
- Antoni van Leeuwenhoek (1632-1723)
- Christiaan Huygens (1629-1695)
- Pieter Teyler van der Hulst (1702-1778)
- Eise Eisinga (1744-1828)
Instructies
Canonvensters: Christiaan Huygens en Eise Eisinga
De Verlichting: gebruik je verstand (10-15 minuten)
De Verlichting: wees kritisch (10-15 minuten)
De Verlichting: iedereen is gelijk (10-15 minuten)
Voortgezet onderwijs onderbouw
Nodig voor deze les
Voor elke leerling een mobiel, tablet of laptop met internet.
Tip: zet tijdens het geven van de les de notities uit (rechtsonder de slide).
Print u de les, dan hebt u zelf de notities bij de hand.
Opbouw van de les (50-60 minuten)
In de bijlage hiernaast is extra achtergrondinformatie te vinden.
Inleiding (5 minuten)
In het Engels wordt de Verlichting ook wel genoemd: Age of Reason.
In plaats van klakkeloos overnemen wat kerk of koning zei, gingen mensen ‘zelf nadenken’ belangrijk vinden. Wees kritisch!
De Verlichtingsideeën ontstonden in de bovenlaag van de bevolking, bij de wetenschappers en de gegoede burgerij. Deze ideeën verspreidden zich steeds verder door de samenleving.
De Verlichting: gebruik je verstand (10-15 minuten)
In dit deel van de les staan de beroemde wetenschappers Antoni van Leeuwenhoek en Christiaan Huygens centraal. Door middel van onderzoek en experimenteren stelden zij zichzelf vragen over onder meer de aarde, het menselijk lichaam, het heelal en techniek.
De Verlichting: wees kritisch (10-15 minuten)
Op 8 mei 1774 stonden vier planeten en de maan op een rij aan de hemel. Dominee Eelco Alta, die zich net als Eise Eisinga ook met wetenschap bezig hield, schreef anoniem een boekje waarin hij zei dat door de onderlinge krachten van de planeten het hele zonnestelsel uit elkaar getrokken zou worden. De aarde zou vergaan. Het boekje werd niet gepubliceerd (omdat jaren daarvoor in de provincie al paniek was ontstaan bij een ander natuurverschijnsel), maar toch kwamen er discussies over.
Eise Eisinga bouwde het zonnestelsel na om iedereen te laten zien hoe het in werkelijkheid in elkaar zat.
De Verlichting: iedereen is gelijk (10-15 minuten)
Als man van de Verlichting heeft ook de rijke ondernemer Pieter Teyler belangstelling voor kunst en wetenschap.
Tijdens de Verlichting vinden steeds meer mensen dat iedereen vrij en gelijkwaardig moet zijn: arm of rijk, man èn vrouw, van burger tot adel, van welk geloof dan ook.
Teyler onderstreept deze nieuwe waarden met zijn nalatenschap van 2 miljoen Nederlandse guldens (vergelijkbaar met 80 miljoen euro nu), die hij bestemt voor het bevorderen van godsdienst en het stimuleren van kunst en wetenschappen. Teylers Museum is het oudste museum van Nederland.
Afsluiting (5 minuten)
Tot slot zien de leerlingen welke personen bij welke musea horen. Alle musea bieden lesprogramma's voor het voortgezet onderwijs aan. Kom eens met de klas op bezoek bij Rijksmuseum Boerhaave, het Eise Eisinga Planetarium en Teylers Museum!
Deze les is ontwikkeld door deelnemende musea van het Canonnetwerk van de Canon van Nederland: Teylers Museum in Haarlem, Rijksmuseum Boerhaave in Leiden en Koninklijk Eise Eisinga Planetarium in Franeker.
Onderdelen in deze les
Slide 1 - Tekstslide
Deze slide heeft geen instructies
Slide 2 - Tekstslide
Deze slide heeft geen instructies
Slide 3 - Tekstslide
Deze slide heeft geen instructies
Bij welk tijdvak hoort de Romeinse Limes?
47 - ± 350
Slide 4 - Sleepvraag
Deze slide heeft geen instructies
timer
2:30
47 - ± 350
Wat weet jij over de Romeinen in ons land?
Slide 5 - Woordweb
Woordweb
Les met devices
De leerlingen beantwoorden deze vraag via hun device. De antwoorden verschijnen in beeld. U maakt de antwoorden zichtbaar door op het spreekwolkje te klikken. Door nogmaals klikken ziet u tevens de naam van de leerling staan. Optioneel: opmerkingen kunnen worden verwijderd door ze naar de prullenbak te slepen.
Les zonder devices
U beantwoordt de vraag samen met de leerlingen klassikaal.
Slide 6 - Video
Filmfragment duurt 2:32 minuten
Slide 7 - Tekstslide
Een Romeins legerkamp.
Hier ontstonden dorpen en kleine steden omheen. Deze plekken werden bewoond door gezinnen van soldaten, handelaren en ambachtslieden.Slide 8 - Tekstslide
Deze slide heeft geen instructies
Slide 9 - Tekstslide
Deze slide heeft geen instructies
Slide 10 - Video
Deze slide heeft geen instructies
Slide 11 - Tekstslide
Deze slide heeft geen instructies
Wat is de grens,
de Limes, van
het Romeinse
Rijk in ons land?
47 - ± 350
A
De grens België/Nederland
B
De Rivier de Rijn
C
De Romeinse forten
D
De Noordzee
Slide 12 - Quizvraag
Deze slide heeft geen instructies
47 - ± 350
Waar of niet waar?
Sleep de teksten naar de juiste plek.
WAAR
NIET WAAR
Het Romeinse rijk is klein.
Als de Romeinen komen, wonen hier Germaanse stammen.
De Romeinen veroveren heel Nederland.
De Romeinen bouwen forten om de grens te bewaken.
De Romeinen blijven hier bijna 400 jaar.
Slide 13 - Sleepvraag
Deze slide heeft geen instructies
Slide 14 - Tekstslide
Deze slide heeft geen instructies
Slide 15 - Tekstslide
Deze slide heeft geen instructies
Slide 16 - Video
Fragment uit 'Welkom bij de Romeinen' duurt 3:00 minuten
Wat noemen de Bataven uit het filmpje NIET?
A
B
C
D
Slide 17 - Quizvraag
Deze slide heeft geen instructies
timer
1:00
Stel je voor dat jij een Bataaf was die hier woonde. Zou jij je aansluiten bij het Romeinse leger? Leg je antwoord uit.
Slide 18 - Open vraag
Deze slide heeft geen instructies
Slide 19 - Tekstslide
Deze slide heeft geen instructies
Stel je voor dat je je naam moet aanpassen.
Hoe heet jij als je je naam ROMEINS moet laten klinken?
timer
1:00
Marcus Ulpius
Lucius
Maximus
Claudia Marcella
Aemillia Lepida
Aurelia
Augustus
Slide 20 - Open vraag
Deze slide heeft geen instructies
Slide 21 - Tekstslide
Deze slide heeft geen instructies
Slide 22 - Tekstslide
Deze slide heeft geen instructies
Slide 23 - Tekstslide
Deze slide heeft geen instructies
Wat is jouw favoriete gerecht?
Uit welk land komt dit eten?
timer
1:00
Slide 24 - Open vraag
Deze slide heeft geen instructies
Slide 25 - Tekstslide
Deze slide heeft geen instructies
Samenvattend: in de Romeinse tijd waren hier mensen uit allerlei gebieden. Sleep de voorwerpen naar de juiste plek. Je kunt de foto's inzoomen.
47 - ± 350
Ook ambachtslieden trokken hierheen, soms van ver. Deze kruik is gemaakt door een pottenbakker van Mediterrane afkomst, gezien zijn ingekraste naam Silvinius Cotro.
Een Bataaf die Romeins soldaat is geworden: het staat op zijn militaire diploma.
Kledingspeld uit Oost-Europa, gevonden in het graf van een vrouw in Nijmegen. Zij is met haar man meegereisd naar hier.
Wijn-amfoor, meegenomen door soldaten uit Rhodos, Griekenland.
Bord met daarin de naam gekrast van L. Cominius, een familienaam uit Noord-Italië.
Slide 26 - Sleepvraag
Deze slide heeft geen instructies
Slide 27 - Tekstslide
Het rad wordt door de docent op het centrale scherm gedraaid, waarna een leerling de vraag die verschijnt beantwoordt.
Tekst
Tekst
Tekst
Tekst
Wat vond je van deze les
over de Romeinse Limes?
47 - ± 350
😒🙁😐🙂😃
Slide 28 - Poll
Deze slide heeft geen instructies
Slide 29 - Tekstslide
Deze slide heeft geen instructies