Literatuur

• Nederlands
• HBO
• Studiejaar 2

Literatuur

Wat is literatuur?

Definitie literatuur Dera (2020)

"Literatuur is datgene wat in een bepaalde tijd en in een bepaalde context literatuur genoemd wordt".

 (Functionalistische/ institutionele definitie)

Twee definities van literatuur

(1) Functionalistische/ institutionele definitie 

Instituties beslissen wat literatuur is: literaire kritiek, de bibliotheek, de boekhandel, de uitgeverij en het literatuuronderwijs.

Twee definities van literatuur

(1) Functionalistische/ institutionele definitie 

Binnen het onderwijs is de docent 'poortwachter'. 

Probleem: docenten verschillen sterk in hun opvattingen over literatuur. 

Discussies over de leeslijst.

Advies:

Vanuit literatuurwetenschap: sterk inclusief perspectief - Klassiekers met hoofdletter K, populaire literatuur, jeugdliteratuur, non-fictieboeken en films, televisieseries en games die zich op de literaire traditie beroepen. 

Twee definities van literatuur

(2) Essentialistische definitie 

Literaire teksten hebben een aantal vaststelbare eigenschappen waardoor ze onderscheiden kunnen worden van niet-literaire teksten (lectuur). 

Twee definities van literatuur

(2) Essentialistische definitie 

Zit in veelgebruikte lesmethoden in het VO:

- Laagland: 'meerduidigheid en open plekken'
- Nieuw Nederlands: 'Teksten met een diepere laag (complexiteit, originaliteit, onvoorspelbaarheid, bijzonder taalgebruik en ambiguïteit. 

Twee definities van literatuur

(2) Essentialistische definitie 

Alsof er objectieve regels zijn waaraan je een literaire tekst kunt toetsen. 

De rol van de docent

- Je draagt altijd een poëtica uit.

Vier typen literatuurdocenten:

(1) Culturele vormer (focus op lit. geschiedenis/ lit. stromingen)

(2) Literair-esthetische vormer (focus op lit. theorie en formele structuuranalyse)

(3) Maatschappelijke vormer (focus op de maatschappelijke achtergrond van teksten)

(4) Individuele ontplooier (focus op de persoonlijke leesbeleving van leerlingen)

Twee basisprofielen docenten (Verboord, 2003)

Cultuurgerichte en lezersgerichte docenten

Lezersgerichte benadering komt steeds centraler te staan.

Match tussen leerling en boek staat centraal.

Lezen voor de lijst

- Geeft mede vorm aan wat in het onderwijs 'literatuur' genoemd wordt.

- Handige keuzegids

- Bepaalt mede welke teksten er onder leerlingen (blijven) circuleren.

Vervolgonderzoek nodig

- Weinig onderzoek gedaan naar werking van het begrip 'literatuur' in het VO.

- Afwezigheid leerlingperspectief (wat betekent literatuur volgens leerlingen?)

- Weinig inzicht in definities die docenten zelf hanteren in en buiten de les. 

Voor de toekomst?

Breedte van het literatuurbegrip

- Literatuuronderwijs met andere media (film en games)

- Instagramgedichten (poëziedidactiek)

Interessant: staat haaks op de essentialistische definities van de veelgebruikte methodes.