T2 Transport

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 6

T2 Transport

§2.1 Transportsystemen

Transport

Leerdoelen

Je kan verschillende circulatiesystemen herkennen en de functies van een bloedsomloop benoemen

Transport

Werkt verschillend bij organismen

Eencelligen --> transport over celmembraan

Meercelligen --> gebruik van vatenstelsels

2 vatenstelsels:

planten + dieren

Soorten bloedsomloop

Open bloedsomloop bij geleedpotigen (meerdere harten)

Gesloten bloedsomloop bij wormen (meerdere harten)

Bij gewervelden ook, maar in verschillende vormen

Enkelvoudige bloedsomloop

Per omloop stroomt het bloed 1 keer door het hart

Hart bestaat uit 1 boezem en 1 kamer

Dubbele bloedsomloop

Per omloop stroomt het bloed 2 keer door het hart

Onderverdeeld in 2 omlopen (let op de kleuren!):

Kleine bloedsomloop --> door de longen

Afgifte CO2 en opname O2

Grote bloedsomloop --> door de 'rest van het lichaam'

Afgifte O2 en opname CO2

Binas 84A

Dubbele bloedsomloop

Bij embryo's is de bloedsomloop nog 

niet volgroeid

Ovale venster (foramen ovale)

Ductus arteriosis (Ductus Botalli)

Groeit na de geboorte dicht

Binas 84B

Maak §2.1

1 tm 8

§2 Het hart

Leerdoelen

Je kunt de werking en de functies van het hart beschrijven

• Je kunt de onderdelen van het hart noemen
• Je kunt de functies van de onderdelen beschrijven
• Je kunt de hartcyclus beschrijven

Het hart

De 'pomp' van het bloed

Gevoed door kransslagaders, afvoer via kransaders

Bestaat uit een linker en een rechter helft

Grote aders:

Longader en onderste/bovenste holle ader

Grote slagaders:

Longslagader en aorta

Binas 84C

Bloedstroming

Rechts en links is omgedraaid

Bloed stroomt binnen via boezems

Rechter kamer --> kleine bloedsomloop

Linker kamer --> grote bloedsomloop

De pomp werking van het hart

Hartkleppen en halvemaanvormige kleppen zorgen ervoor dat bloed maar in 1 richting kan stromen

De pomp werking van het hart

Hartkleppen en halvemaanvormige kleppen zorgen ervoor dat bloed maar in 1 richting kan stromen

Hartcyclus

Spieren in boezemwand en kamerwand trekken afwisselend samen

Is te meten in een elektrocardiogram (ecg)

Binas 84D1

Impulsgeleiding

Elektrische signalen worden door het hart gestuurd om de wanden te laten samentrekken

Signaal begint in de sinusknoop, dan de AV-knoop

Via Bundel van His naar kamerwanden voor systole

Hartslagfrequentie = aantal slagen per minuut (bpm)

Binas 84D2

Binas 84D3

Wigger's diagram

Maak 12 tm 22

§3 Het bloedvatenstelsel

Zet de teksten onder de bijbehorende afbeelding.

Hartpauze - hart vult zich met bloed

Boezems trekken samen 

Hartpauze - hart vult zich nog meer met bloed

Kamers trekken samen 

Bloed stroomt in slagaders

Leerdoelen

Je kunt de functies en kenmerken van slagaders, aders en haarvaten omschrijven

Je kunt de delen van het bloedvatenstelsel noemen en daarin zuurstofgehalte, glucosegehalte en stroomrichting van het bloed aangeven

Je kunt het verloop van de bloeddruk in de bloedvaten beschrijven

Bloedvaten

Bloedvaten zijn de wegen van het bloed

3 typen:

- Slagaders

- Aders

- Haarvaten

Typen bloedvaten

Bloedvaten in een hand

Bloedsomloop

Een groot netwerk van aders en slagaders

Slagaders gaan vanaf het hart naar weefsel

Aders gaan vanaf weefsel naar het hart

(uitzondering: poortader)

Haarvaten zijn zeer dunne bloedvaten 

in weefsel

Let op de kleur!

Binas 84A

Slagaders

Hart --> weefsel

Vertakken in arteriolen

Dikke spierlaag

Hoge bloeddruk

Dieper gelegen in lichaam

Binas 84C2

Haarvaten

Hele dunne bloedvaten

(±1 cellaag dik)

Hoeveelheid bloed wordt geregeld door kringspiertjes

Makkelijk stoffen uitwisselen

Witte bloedcellen kunnen makkelijk weefsels infiltreren

Binas 84C2

Aders

Weefsel --> hart

Venulen komen uit in grotere aders

Dunne spierlaag, kleppen

Lage bloeddruk

Dichtbij oppervlak

Binas 84C2

Kleppen

Beïnvloeding stroomsnelheid

Leerdoelen

Je kunt de functies en kenmerken van slagaders, aders en haarvaten omschrijven

Je kunt de delen van het bloedvatenstelsel noemen en daarin zuurstofgehalte, glucosegehalte en stroomrichting van het bloed aangeven

Je kunt het verloop van de bloeddruk in de bloedvaten beschrijven

Bloedsomloop

Een groot netwerk van aders en slagaders

Slagaders gaan vanaf het hart naar weefsel

Aders gaan vanaf weefsel naar het hart

(uitzondering: poortader)

Haarvaten zijn zeer dunne bloedvaten 

in weefsel

Let op de kleur!

Binas 84A

Bloeddruk

Komt tot stand door samentrekken van de hartkamers

2 soorten bloeddruk: bovendruk en onderdruk

Bovendruk: maximale druk tijdens het samentrekken van de kamers

Onderdruk: minimale druk tijdens de hartpauze

Normale bloeddruk: 120/80 mm Hg

Welke factoren beïnvloeden bloeddruk?

Bloeddruk meten

Bloeddruk variatie

Binas 84E

Maak §2.3

Opdracht 26 tm 35, 37 tm 40

Turritopsis dohrnii

Transdifferentiatie

§4          Het bloed

Leerdoelen

Je kunt de bestanddelen van bloed benoemen met hun kenmerken en functies

Je kunt het proces van bloedstolling beschrijven en verklaren

Bloed

55% bloedplasma

Voornamelijk water met eiwitten en opgeloste stoffen

Water

Goed oplosmiddel voor gassen/polaire stoffen

Eiwitten

Transport apolaire stoffen, regeling osmotische waarde, afweer, regeling bloeddruk

Opgeloste stoffen

Zouten/polaire stoffen, regeling osmotische waarde (0,9% NaCl) en pH (±7,4)

Binas 84H

Bloed (2)

45% bloedcellen

Rode bloedcellen, witte bloedcellen, bloedplaatjes

Bloedcellen worden aangemaakt in het rode beenmerg

Binas 84I

Rode bloedcellen

Geen celkern

Transport O2/CO2 dmv hemoglobine (bevat ijzer)

Hormoon EPO stimuleert aanmaak van rode bloedcellen

Binas 67H+I

Witte bloedcellen

Geen vaste vorm, kunnen infiltreren in weefsels

Soldaten van het lichaam --> opruimen van pathogenen

Meer in Thema 4

Binas 84L

Bloedplaatjes

Stukjes van uiteengevallen cel (megakaryocyt)

Verantwoordelijk voor stolling dmv eiwit fibrinogeen en stollingsfactoren

Binas 84O

Maak §2.4

Opdracht 44 tm 52

§5 Weefselvloeistof en lymfe

Leerdoelen

Je kunt de kenmerken en functies van weefselvloeistof en lymfe opnoemen

• Wat is weefselvloeistof?
• Wat is lymfe?
• Wat doet het?

Bloeddruk variatie

Binas 84E

Weefselvloeistof

'Een deel van het bloedplasma dat buiten het bloedvat wordt geperst'

Hoe gebeurt dit?

Cellen nemen hieruit stoffen op en staan 

stoffen af via diffusie en actief transport

Hoe kan weefselvloeistof ook terug stromen 

in haarvaten?

Niet alle weefselvloeistof stroomt terug naar de haarvaten...

Colloïd-osmotische druk

Lymfestelsel

Deel van weefselvloeistof stroomt het lymfestelsel in

Lymfe 

Afgevoerde weefselvloeistoffen met vooral

afvalstoffen

Ook witte bloedcellen!

Lymfeknopen

Verzamelpunten met witte bloedcellen

Binas 84N

Verzamelpunten

Alle lymfe stroomt naar rechterlymfestam en borstbuis...

... en komt uiteindelijk terecht in de linker- of rechter

ondersleutelbeenader 

(sluit aan op bovenste holle ader)

Wat gebeurt er daarna met lymfe?

Maak §2.5

56 tm 59