Hoofdstuk 6 - Politiek in de praktijk | HAVO

• Maatschappijwetenschappen
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4-6

'Politiek in de praktijk

Hoofdstuk 6

Inleiding op de stelling in de volgende slide. Kop is van 2 januari 2022

https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/van-gennip-en-bruins-slot-cda-brengen-het-aantal-vrouwen-in-rutte-iv-op-tien-niet-eerder-was-het-zo-gelijk-verdeeld~b7acc911/

De kandidatenlijst van iedere politieke partij moet verplicht voor de helft uit vrouwen bestaan

Wat heb ik dit hoofdstuk geleerd?

Vorig hoofdstuk leerde ik...

• wat de verschillende meetinstrumenten zijn.
  
• wat variabelen en hypothesen zijn en hoe we dit kunnen weergeven in een conceptueel model.
  
• wat indicatoren en categorieën zijn.
  
• wat de eisen aan onderzoek zijn.
  
• wat correlatie en causaliteit is. 

Wat leer ik dit hoofdstuk?

• wat het begrip representatie inhoudt
  
• welke politieke stromingen er zijn
  
• de functies van politieke partijen
  
• de twee modellen van politieke besluitvorming
  
• wat het begrip globalisering inhoudt

Ik leer...

§6.1 Representatie en representativiteit

Pagina 95

Welke opstanden ken jij? Waartegen werd er geprotesteerd?

Welke opstanden ken jij? Waartegen werd er geprotesteerd?

Politieke bindingen

Burgers hebben politieke bindingen met de overheid

De stabiliteit van het politiek systeem te maken met de kwaliteit van politieke bindingen in een samenleving.

Politieke binding en vertrouwen

Het vertrouwen in het politieke systeem neemt toe wanneer burgers het gevoel hebben dat de overheid problemen goed aanpakt en andersom.

Politieke partijen hebben een belangrijke rol bij het vertrouwen in de overheid, zij hebben de macht om wat aan problemen te doen.

Wanneer voel jij je verbonden met Nederland?

Wanneer voel jij je verbonden met Nederland?

Volkssoevereiniteit

Volkssoevereiniteit is het principe waarbij de inwoners de koers van het land bepalen

Op welke manier(en) kunnen inwoners in Nederland de koers van het land bepalen?

Op welke manier(en) kunnen inwoners in
Nederland de koers van het land bepalen?

Representatie

Representatie is de vertegenwoordiging van een groep in (politieke) organisaties door één of enkele betrokkenen die namens de groep optreden

Bijvoorbeeld: volksvertegenwoordigers in de politiek representeren burgers.

Representativiteit

Representativiteit is de mate waarin de (politieke) besluiten, de standpunten of achtergrondkenmerken van vertegenwoordigers overeenkomen met die van de groep die vertegenwoordigd wordt.

Representativiteit

Indicatoren van representativiteit. 

Daarvoor wordt gekeken naar overeenkomsten op:

• achtergrondkenmerken - lijkt de politiek op de bevolking?
• standpunten - horen mensen hun mening terug bij hun politieke partij?
• besluiten -  komen de standpunten en de besluiten van een partij met elkaar overeen?

Bekijk het nieuwsartikel voor het beantwoorden van de vraag.

Bron

https://www.nu.nl/tweede-kamerverkiezingen-2021/6119504/aantal-kamerleden-met-migratieachtergrond-lijkt-te-stijgen-na-verkiezingen.html

Het aantal Kamerleden met migratieachtergrond stijgt. Van welke indicator van representativiteit is dit een voorbeeld?

Het aantal Kamerleden met migratieachtergrond stijgt. Van welke indicator van representativiteit is dit een voorbeeld?

1. Achtergrondkenmerken
2. Standpunten
3. Besluiten

Representatie en representativiteit

Bij representatie gaat het om een situatie waarin een groep vertegenwoordigd wordt

Bij representativiteit gaat het om de kwaliteit van de representatie

Gebrek aan representativiteit

• Als mensen ontevreden zijn over het politieke systeem, zullen ze voorstellen om eraan te sleutelen 

Bijvoorbeeld: verlaging van kiesgerechtigde leeftijd naar 16 jaar

• Het vertrouwen (gezag) in het politieke systeem en het vertrouwen in de rechtsstaat is erg belangrijk voor de stabiliteit van het politiek systeem.

§6.2 Politieke partijen

Pagina 99

Welke Nederlandse politieke partijen ken je allemaal?

Welke Nederlandse politieke partijen ken je allemaal?

Politieke partijen

• Politieke partijen zijn groepen mensen die dezelfde waarden en normen belangrijk vinden.
• Op basis van een politieke ideologie maken partijen een beginselprogramma
• Partijen bewegen zich vaak binnen een bepaalde stroming

Het ontstaan van politieke stromingen

Partijen bewegen zich meestal binnen politieke stromingen. Deze kwamen vanaf halverwege de 19e eeuw in Nederland op.

Halverwege 19e eeuw: liberalisme en socialisme

Eind 19e eeuw: confessionele en christendemocratische partijen

Jaren 1960: pragmatische en populistische partijen

Politieke stromingen

Liberalisme: liberalen leggen de verantwoordelijkheid voor het oplossen van maatschappelijke problemen het liefst bij de markt en het individu.

Socialisme: een actieve rol van de overheid om gelijk(waardig)heid en solidariteit te waarborgen.

Politieke stromingen

Christendemocratie: combinatie van conservatieve standpunten over ethische normen met naastenliefde, het maatschappelijk middenveld is belangrijk voor het oplossen van problemen.

Pragmatisme: willen oplossingen die door experts als het beste worden gezien.

Populisme: belang van het vertegenwoordigen van het volk, een bepaalde stijl van politiek bedrijven.

Socialisme

Liberalisme

Politieke partijen

Later kwamen er nieuwe partijen en stromingen bij:

1. Christendemocractisce of confessionele partijen
2. Fascistische partijen
3. Pragmatische en populistische partijen

In paragraaf 4.3 zijn de stromingen al uitgebreid behandeld. Omdat het herhaling is, wordt dit niet nog een keer uitgelegd.

Confessionele partijen

Populistische partijen

Politieke partijen - Christendemocratie

Confessionalisme (christendemocratie):

SGP: partijprogramma gebaseerd op Bijbelse waarden en normen

CDA: middenpartij met de nadruk op fatsoensnormen en het belang van het maatschappelijk middenveld

ChristenUnie: centrum-linkse partij die omschreven kan worden als christelijk-sociaal.

Politieke partijen - Socialisme

PvdA: linkse, pragmatische, sociaaldemocratische partij

GroenLinks: progressieve linkse partij die zich sterk maakt voor klimaat en een grote publieke sector

SP: meest linkse partij, die onder andere kritisch is over marktwerking in de zorg

PvdD: ecologische partij voor dierenwelzijn en dierenrechten

DENK: zet zich in voor de rechten van culturele minderheden

50PLUS: komt op van de belangen van ouderen

Politieke partijen - Liberalisme

VVD: klassiek liberale waarden over vooral economische vrijheid

D66: sociaal-liberale middenpartij die zich inzet voor individuele vrijheid en het onderwijs

PVV: conservatief liberaal en populistische partij die tegen de islamisering van Nederland is en linkse standpunten heeft als het gaat om economie

Forum voor Democratie: conservatief liberale en nationalistische partij en daarnaast klimaat- en eurosceptisch

Politieke partijen - Nieuwe partijen

Volt: progressieve partij die zich inzet voor Europese samenwerking, klimaat, gelijkheid in onderwijs en de woningmarkt.

JA21: rechtse conservatief-liberale partij die tegen immigratie en het geldverslindende klimaatbeleid is.

BoerBurgerBeweging: komt op voor de belangen van boeren en burgers op het platteland.

BIJ1: partij die zich inzet voor gelijke rechten en gelijke kansen en strijdt tegen institutioneel racisme.

Het lesboek gaat vanaf pagina 102 in op de geschiedenis van een aantal partijen. Dit filmpje van de NOS laat een kort overzicht hiervan zien.

De partijen die het boek behandeld zijn:

CDA, PvdA, SP, PvdD, DENK, VVD, D66, PVV, FvD en tot slot nog kort JA21 BBB en BIJ1.

00:00 Intro

01:19 50PLUS

04:24 CDA

07:48 ChristenUnie

11:04 D66

14:25 DENK

17:37 Forum voor Democratie

20:41 GroenLinks

23:36 Partij van de Arbeid

26:47 Partij voor de Dieren

30:08 Partij voor de Vrijheid

33:26 SGP

36:24 SP

39:31 VVD

42:51 Outro

5 Functies van politieke partijen

1. Rekrutering en selectie
2. Mobilisatie
3. Articulatie
4. Aggregatie
5. Communicatie

Pagina nr. 104

Welke functie van een politieke partij komt tot uiting bij het indienen van een motie in de Tweede Kamer?

1. Mobilisatie
2. Articulatie
3. Aggregatie
4. Communicatie

Veranderingen in politieke partijen

• De opkomst van de 'zwevende kiezer'
• Afname van leden
• Concurrentie media en pressiegroepen
• Binnenhalen politieke functies

§6.3 Besluitvormingsmodellen

pagina 106

Twee modellen van besluitvorming

	Systeemmodel	Barrièremodel
Een besluitvormingsproces is:	... net als een machine	... een politieke strijd om macht
De nadruk van het model ligt op de:	... eisen, steun, kansen en bedreigingen door omgevingsfactoren	... macht in besluitvorming: realisatiemacht en hindermacht

Tabel staat in het boek op blz 107

Systeemmodel

De evaluatie van de beslissing kan leiden tot een nieuwe invoer. Omgevingsfactoren kunnen de besluitvorming beïnvloeden.

4 fasen: Invoer, omzetting, uitvoer en feedback

 

Volgens Easton kun je besluitvorming begrijpen doordat er informatie in gaat (invoer), verwerkt wordt en er een beslissing uitkomt (uitvoer).

Systeemmodel van Easton

Stap 1, invoer

Er gaat een pakket aan wensen, eisen en steun het besluitvormingsproces in.

Steun heeft te maken met actoren die aangeven ergens mee eens te zijn.

Dit kan actief: stemmen, lid zijn van een partij, etc.

En passief: door niet te protesteren en het systeem te accepteren

Stap 2, omzetting

1. Politieke agendavorming: moet een maatschappelijk probleem politiek worden aangepakt?
2. Beleidsvoorbereiding: beleidsadviezen worden gegeven en alternatieven worden opgesteld.
3. Beleidsbepaling: het maken van beslissingen over welk beleid uitgevoerd moet worden.

Stap 3, uitvoer

Invoer wordt in de omzetting veranderd in een politiek besluit. 

Ambtenaren zorgen ervoor dat dit besluit uitgevoerd wordt.

De petitie voor de 'sleepwet' werd in 2017 ruim 400.000 keer ondertekend. Bij welke stap van omzetting hoort deze actie?

De petitie voor de 'sleepwet' werd in 2017 ruim 400.000 keer ondertekend. Bij welke stap van omzetting hoort deze actie?

1. Politieke agendavorming
2. Beleidsvoorbereiding
3. Beleidsbepaling
4. Geen een

Barrièremodel

In verschillende fases moeten barrières genomen worden om tot nieuw beleid te komen.

Sommige actoren hebbn de macht om barrières te kunnen nemen: realisatiemacht

Andere actoren zullen proberen te verhinderen dat er een nieuwe wet of maatregelkomt. Zij hebben hindermacht. 

Barrièremodel van Bachratz en Barach (theorie)

Figuur op blz 110

Barrièremodel

De verschillende barrières die genomen moeten worden:

1. (H)erkennen van het probleem: pas als een of meerdere partijen een probleem (h)erkennen is er sprake van een politiek probleem
2. Afwegen van wensen en verlangens: agenda-setting
   
3. Besluitvorming: het beleid wordt bepaald
   
4. Uitvoering: het uitvoeren van het beleid door ambtenaren, hiervoor is wel draagvlak nodig. Als dat er bijvoorbeeld niet is, kan gebruik gemaakt worden van hindermacht.
   

1. 
   

Barrièremodel van Bachratz en Barach (praktijk)

Figuur op blz 111

Dit is een samenvatting van paragraaf 3

§6.4 Invloed op besluitvorming en globalisering

Pagina 113

Omgevingsfactoren

• Demografisch
• Ecologisch
• Cultureel
• Economisch
• Technologisch
• Sociaal

Pressiegroepen en politieke partijen

• Kandidaten bij verkiezingen
• Gericht op het inrichten van de gehele samenleving
• Moet vaak compromissen sluiten

Politieke partij

Pressiegroep

• Geen kandidaten bij verkiezingen
• Gericht op een enkel specifiek terrein in de samenleving
• Hoeft bijna nooit compromissen te sluiten

Massa-media

De functies van media zijn o.a. vermaak, verbinding en informeren. 

De media zijn door de jaren heen veranderd:

• Mediabestel is commercieel en concurrerend geworden
• Er is meer sprake van mediahypes
• Berichtgeving over de politiek is meer gepersonaliseerd, wat leidt tot actieve mediastrategieën onder politici.

De laatste tijd hebben ook politici TikTok ontdekt. Wat vind jij daarvan?

De laatste tijd hebben ook politici TikTok ontdekt. Wat vind jij daarvan?

Hypotheses

Cultivatiehypothese - wereldbeeld mediakijker toont meer overeenkomsten met de mediawerkelijkheid dan de lichte kijkers met de 'echte' werkelijkheid 

Opinieleidershypothese - invloed van media op publiek gaat via opinieleiders of idolen

Hypotheses

De media framing hypothese - de socialiserende invloed van  media krijgt vorm via framing

Selectiviteitshypothese - de socialisatie van mensen via verschillende media wordt bepaald door de keuzes die mensen zelf maken uit het media-aanbod

Globalisering

Globalisering is het proces van uitbreiding en intensivering van contacten en afhankelijkheden over zeer grote afstand en over landsgrenzen heen

Wat merk jij van globalisering?

Wat merk jij van globalisering?

Welke soorten aspecten en ontwikkelingen zouden als omgevingsfactoren invloed kunnen hebben op politieke besluitvorming?

Welke soorten aspecten en ontwikkelingen zouden als omgevingsfactoren invloed kunnen hebben op politieke besluitvorming?

Maak onderscheid dat de antwoorden in te delen zijn in: demografische, ecologische, culturele, economische, technologische en sociale kenmerken.

p.113

maatschappij-wetenschappen.nl

maatschappij-wetenschappen.nl

Wat heb je geleerd deze les?

Wat heb je geleerd deze les?

Wat vind je nog lastig?

Wat vind je nog lastig?

Wat leerde ik dit hoofdstuk?

Ik leerde ...

• wat het begrip representatie inhoudt 
• welke politieke stromingen er zijn
• de functies van politieke partijen
• de twee modellen van politieke besluitvorming
• wat het begrip globalisering inhoudt

Einde van hoofdstuk 6

Politiek in de praktijk