5H oefententamen evolutie

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

1. Nakomelingen van schelpdieren kunnen op twee manieren ontstaan:
mogelijkheid 1: een zaadcel en een eicel van één dier versmelten (zelfbevruchting);
mogelijkheid 2: er worden zaadcellen en eicellen met andere individuen van dezelfde soort uitgewisseld.
- Welke voortplantingswijze draagt vooral bij aan de instandhouding van de soort op de lange termijn?
- Leg je antwoord uit. (2p)

Herkauwers

Een verlaagde pH (het zuurder milieu) in de pens veroorzaakt het ontstaan van een uurresistente populatie Escheria coli-bacteriën. Bepaalde Escheria coli-bacteriën veroorzaken de 'hamburgerziekte'. Besmetting vindt plaats door het eten van slecht verhit vlees. Als gevolg hiervan zijn er jaarlijks zo'n 60.000 ziektegevallen in de Verenigde Staten. Uit onderzoek is gebleken dat Escheria coli-bacteriën die afkomstig zijn uit de pens van met hooi gevoerde koeien, de schok van het menselijk maagzuur (pH 2) nauwelijks overleven. De zuurresistente Escheria coli-bacteriën uit de pens van met graan gevoerde dieren overleven daarentegen tot een miljoen maal beter.

2. Leg uit hoe een zuurresistente populatie Escheria coli-bacteriën in de pens van de koe kan ontstaan als reactie op een verzurende omgeving. (2p)

3. Tegen de ongewenste bacteriegroei in het verteringsstelsel van koeien worden antibiotica ingezet. Over de gevolgen van het gebruik van antibiotica op grote schaal worden de volgende uitspraken gedaan:
1 antibiotica doden vaak niet alleen ongewenste maar ook gewenste bacteriën;
2 antibiotica kunnen alleen worden geproduceerd in paarden en schapen;
3 er kunnen bacteriepopulaties ontstaan die resistent zijn tegen antibiotica; ze kunnen dan erg moeilijk bestreden worden.

Welke uitspraak is of welke uitspraken zijn juist? (2p)

1. 1 en 2
2. 2 en 3
3. 1 en 3
4. alleen 3

Tenreks op Madagaskar 

Madagaskar is een eiland in de Indische oceaan, 400 km van de oostkust van Afrika. Het behoorde ooit tot het supercontinent Gondwanaland. Ongeveer 70 miljoen jaar geleden raakte het bij de verbrokkeling van dit supercontinent los van het gebied dat nu Afrika heet. Tussen Afrika en Madagaskar ligt de diepe Straat Mozambique. 

Op Madagaskar kwamen ook dinosauriërs voor, maar juist ten tijde van de afsplitsing stierven die massaal uit. Primitieve insectenetende zoogdieren bleven leven.

De tenreks die nu nog op Madagaskar leven (zie figuur), zijn de afstammelingen van deze zoogdieren. Van andere zoogdierfamilies zijn maar weinig vertegenwoordigers op het eiland. Tenreks zijn heel bijzondere zoogdieren. Zij hebben een schommelende lichaamstemperatuur. De testikels van de mannetjes blijven in de buikholte. Er is een cloaca: een gemeenschappelijke uitgang van anus, urinebuis en geslachtsopening. De tenrekfamilie omvat 33 soorten, waarvan 29 endemisch zijn voor Madagaskar. Dat betekent dat deze 29 soorten nergens anders ter wereld voorkomen. De tenreksoorten leven op allerlei verschillende plaatsen op het eiland en eten ook heel verschillende soorten voedsel. Op Madagaskar hebben ze vrijwel geen vijanden. 

4. Leg uit waardoor de tenreks op Madagaskar niet zijn geëvolueerd tot hoger ontwikkelde zoogdieren. (1p)

5. Leg met behulp van de evolutietheorie uit hoe uit één oorspronkelijke tenreksoort verschillende soorten konden ontstaan. (3p)

Evolutie op het eiland Sri Lanka

Op het eiland Sri Lanka, ten zuiden van de Zuidoostkust van India, komen veel endemische soorten en rassen voor. Dat zijn groepen die nergens anders ter wereld worden gevonden. Het eiland is grofweg verdeeld in drie ecologisch verschillende gebieden.

Een voorbeeld van een endemisch ras is de kuifdrongo (Dissemurus paradiseus lophorinus). Deze vogel wordt gevonden in het vochtige laagland. In het droge laagland leeft de racketstaartdrongo (Dissemurus paradiseus ceylonensis), die ook veel voorkomt in Coromandel op het Indiase continent. Zie de figuur.

Door menselijk ingrijpen verdwijnt langzaam het vochtige laagland. De scheiding tussen het leefgebied van beide drongorassen is daardoor minder sterk geworden. De afgelopen jaren kwamen de vogels van beide rassen herhaaldelijk in elkaars leefgebied en kregen samen nakomelingen.

6. Is te verwachten dat deze nakomelingen onderling vruchtbaar zijn? Leg je antwoord uit. (1p)

7. Leg uit hoe volgens de evolutietheorie de verdeling in twee rassen op Sri Lanka is ontstaan, waarbij je ervan uitgaat dat er sprake is van een oorspronkelijke kolonisatie vanuit Coromandel op het vasteland van India. (2p)