Geluid: spanning & schrik!

• film
• filmeducatie
• +4
• Middelbare school
• vmbo t, havo, vwo
• Leerjaar 2-5

Introductie

Dit is een les uit de lessenreeks 'Dit is film' van Eye Filmmuseum. Met 'Dit is film' ontdekken je leerlingen de taal van film. Aan de hand van klassieke en moderne filmfragmenten, actieve opdrachten en kijk- en luistervragen onderzoeken ze het effect van montage, camera, geluid en art direction op de kijkbeleving. In deze les ontdekken de leerlingen welke rol geluid heeft op hun filmbeleving. Aan het einde van de les passen leerlingen hun opgedane kennis toe in een filmopdracht.

Instructies

In de les worden filmfragmenten afgewisseld met vragen over de film. Neem de les vooraf door. 

Leerdoelen:

• Leerling herkent sound design in film.
• Leerling leert de technieken die bij sound design worden gebruikt.
• Leerling leert het effect van sound design op de filmbeleving.

Optionele maakopdracht

Aan het einde zit een maakopdracht, reserveer hier minimaal 60 minuten extra tijd voor.

Voor wie

De les is geschikt voor (creatieve) mbo, vmbo-t/havo/vwo klas 2-5 en sluit aan bij het vak CKV.

Dit is een les van Eye filmmuseum 

Geluid in film

Spanning & schrik

De les duurt ongeveer 15 min. (exclusief doe-opdracht van ongeveer 60 min.)

Kijk

Opdracht

Informatie

Vraag

Luister

Legenda

Als er een icoon in beeld staat kun je er op klikken. Er zijn vragen en kijk-, doe- en luisteropdrachten.

In deze les ontdek je hoe geluid de filmbeleving versterkt op het gebied van spanning en schrik.

Wat kun je met geluid doen in een film?

Leerdoel: In deze les ontdek je hoe door geluid de filmbeleving versterkt wordt op het gebied van spanning en schrik.

Bespreek met de leerlingen het leerdoel van deze les: vandaag gaan we aan de slag met geluid in film. We gaan aan de hand van verschillende filmfragmenten onderzoeken hoe geluid (en stilte) spanning en schrik oproept en of wij middels geluiden de filmbeleving kunnen sturen.

• Wie weet wat je met geluid kunt doen in een film? (Muziek en sfeer, spanning en schrik, geluidseffecten en sound design. De keuze voor muziek en geluid wordt ook wel sound design genoemd. In dit deel van de post-productie (of montageproces) wordt bepaald welke geluiden en muziek er in de film komen.)

Regisseur Alfred Hitchcock is een van de grondleggers van de cinema. 

Kijk naar de scène uit zijn film North by Northwest (1959) op de volgende slide.

Wat valt je op aan het geluid in de scène?

Op welke manieren maakte het geluid de scène spannend(er)?

North by Northwest (1959, Alfred Hitchcock)

Geluid & volume

Regisseur Alfred Hitchcock is een van de grondleggers van de cinema. Zijn bijnaam 'Master of Suspense' heeft hij gekregen door de meesterlijke manier waarop hij spanning opbouwt in zijn films. Ook geluid speelt hierbij een belangrijke rol.

Kijk maar naar deze scène uit zijn film North by Northwest (1959). Kijkvragen:

• Wat viel je op aan het geluid in de scène?
• Op welke manieren maakte het geluid de scène spannend(er)?

Bekijk het filmfragment

Start de film door op de play-knop te drukken. Vergeet het geluid niet aan te zetten.

Wat viel je op aan het geluid in de scène? Welk gevoel geeft het geluid je?

Op welke manieren maakte het geluid de scène spannend(er)?

Geluid & volume

• Wat viel je op aan het geluid in de scene? (Het geluid van het vliegtuig: stijging en daling van volume + Het gebruik van spannende muziek aan het einde.)

• Op welke manier maakte het geluid de scene spannend(er)? (De stijging en daling van het volume van het vliegtuig zorgde voor een terugkerend spanningselement wat gekoppeld wordt aan gevaar. Het terugkerende geluid, wat in volume stijgt en daalt, is  ook niet fijn om naar te luisteren → geeft onprettig gevoel. Het sound design zorgt ervoor dat je dichtbij het gevoel van het personage komt, je leeft met zijn spanning mee.  Einde: Het heftigste moment in de scene (crash) wordt versterkt door spannende, opbouwende muziek en geluidseffecten.)

Lovefield (2008, Matthieu Ratthe)

Kijk en luister goed naar het volgende filmfragment. welke geluiden hoor je allemaal? Hoe wordt hier spanning opgebouwd door geluid? En welke truc wordt er gebruikt aan het einde?

Let op: dit fragment kan spanning/schrik oproepen!

Geluid & spanningsopbouw

Luisteropdracht bij het filmfragment: Lovefield

Geluid kan dus een spannende scène nog spannender maken. Geluid kan je ook belangrijke informatie geven over de scène. Op de volgende slide luisteren we naar een fragment uit de korte film Lovefield (2008).

Luister goed naar het fragment: welke geluiden hoor je allemaal? Hoe wordt hier spanning opgebouwd door geluid? En welke truc wordt er gebruikt aan het einde?

Bekijk het filmfragment

Start de film door op de play-knop te drukken. Vergeet het geluid niet aan te zetten.

Hoe wordt de spanning opgebouwd in dit fragment?

Welke truc wordt hier nog meer gebruikt naast het opbouwen van de spanning (aan het einde)?

Welke geluiden hoor je allemaal?

Geluid & spanningsopbouw

Vragen over filmfragment: Lovefield

• Welke geluiden hoor je?
  (Kraai, telefoon, kreunende vrouw, spannende muziek, mes.)
• Hoe wordt de spanning opgebouwd in dit fragment?
  (Eerst wordt informatie gegeven door beeld en geluid (telefoon, vrouw)  dat schept een bepaalde verwachting: er is iets ergs gebeurd. Vervolgens begint er spannende muziek:
  (1) Spanningsopbouw: Volume muziek gaat omhoog, Toonhoogte muziek gaat omhoog, Geluid van de vrouw
  2) Stilte (zorgt voor contrast, wat gaat er gebeuren?)
  3) Schrik: Geluid van het mes)

Een plotseling geluidseffect dat schrik veroorzaakt wordt ook wel een jumpscare genoemd.

Drietrapsraket: van spanning naar schrik!

De spanning wordt opgebouwd door een stijging van volume en toonhoogte...

Door voorafgaand aan geluid een stilte te laten horen ontstaat er een contrast...

Het geluidseffect zorgt ervoor dat een handeling nadruk krijgt: schrik!

Drietrapsraket: van spanning naar schrik!

De spanning wordt opgebouwd door stijging volume en toonhoogte...

Door stilte aan geluid vooraf te laten gaan, ontstaat er een contrast...

Het geluidseffect zorgt ervoor dat een handeling nadruk krijgt: schrik!

In deze scène uit A Tale of Two Sisters (2003) wordt ook door het spelen met geluid een spannende scène gecreëerd. Hoe is dit anders dan in het vorige fragment?

Let op: dit fragment bevat een schrikmoment!

A Tale Of Two Sisters (2003, Kim Jee-woon)

Stilte & schrik

Kijkvraag bij fragment uit de film: A Tale Of Two Sister van Kim Jee-woon

In deze scène uit A Tale of Two Sisters (2003) wordt ook door het spelen met geluid een spannende scène gecreëerd. Hoe is dit anders dan in het vorige fragment?

Bekijk het filmfragment

Start de film door op de play-knop te drukken. Vergeet het geluid niet aan te zetten.

Op welke manier wordt er in deze scène gebruik gemaakt van spanning en schrik?

Stilte & schrik

• Op welke manier wordt er in deze scène gebruik gemaakt van spanning en schrik?

In dit fragment creëert de opvallende aanwezigheid van stilte een bepaalde verwachting: hier klopt iets niet. Dit gevoel wordt ingelost met een plotseling geluidseffect: een klassieke jumpscare.

Sound of Metal (2019, Darius Marder)

We kijken bij de volgende slide naar een scène uit de film Sound of Metal, over een drummer die langzaam doof wordt.

Welk gevoel geeft het sound design aan deze scène?

Hoe wordt stilte (of het gebrek aan geluid) gebruikt om spanning te creeëren in dit fragment?

Geluid & personage

We kijken bij de volgende slide naar een scène uit de film Sound of Metal, over een drummer die langzaam doof wordt.

Welk gevoel geeft het sound design aan deze scène?

Hoe wordt stilte (of het gebrek aan geluid) gebruikt om spanning te creeëren in dit fragment?

Bekijk het filmfragment

Start de film door op de play-knop te drukken. Vergeet het geluid niet aan te zetten.

Welk gevoel geeft het sound design aan deze scène?

Hoe wordt stilte (of het gebrek aan geluid) gebruikt om spanning te creëren in dit fragment?

Geluid & personage

• Welk gevoel geeft het sound design aan deze scène? (Door middel van het weglaten en van het geluid krijgen we een beeld van hoe het personage geluid ervaart. We leven als kijker mee met de drummer. Dit zorgt voor spanning omdat je als kijker weet dat hij een zintuig verliest dat hij nodig heeft.)

• Hoe wordt stilte (of het gebrek aan geluid) gebruikt om spanning te creëren in dit fragment? (Het gebruik van stilte wordt hier gebruikt om een bepaalde spanning op te bouwen.
  
  Het gebruik van stilte geeft hier het gevoel van het personage weer; dit creëert een subjectief ervaring van de situatie. Hierdoor leven we mee met het personage en voelen we zijn paniek en de achterliggende spanning.)

Dus...

• Geluid kan de spanning van een scène versterken
  
• Geluid kan spanning opbouwen
• Geluid kan nadruk letten op een handeling (schrik)
• De afwisseling tussen geluid en stilte kan schrik   veroorzaken
• Geluid kan ons dichter bij het personage brengen

Conclusie

• Geluid kan de spanning van een scène versterken (North by Northwest)
• Geluid kan spanning opbouwen (Lovefield)
• Geluid kan nadruk geven op een handeling (schrik) (Lovefield: het mes, North by Northwest: de crash)
• De afwisseling tussen geluid en stilte kan schrik veroorzaken (A Tale of Two Sisters, Lovefield: vlak voor het mes)
• Geluid kan ons dichter bij het personage brengen (North by Northwest, Sound of Metal)

Het sound design van een film bestaat uit verschillende onderdelen, zoals muziek en geluidseffecten. Hoe worden geluidseffecten eigenlijk gemaakt? Dat gebeurt in de Foleysstudio. Laten we kijken hoe een Foley Artist te werk gaat. 

Kijkvraag Foley Recording

Hoe worden geluidseffecten eigenlijk gemaakt? Dat gebeurt in de Foleysstudio. Laten we kijken hoe een Foley Artist te werk gaat.

Bekijk het fragment

Start de film door op de play-knop te drukken. Vergeet het geluid niet aan te zetten.

Nu is het tijd om zelf aan de slag te gaan! Maak zelf een kort filmpje met je telefoon van maximaal 30 seconden zonder geluid. Maak vervolgens zelf spannende geluidseffecten (ga op zoek naar materialen in de klas, en neem ze op als foley) of zoek ze op internet. Monteer je eigen spannende scène!

Hulp nodig met monteren? Kijk op de volgende slides.

Opdracht (30-60 min.)

Leerdoel: de leerling begrijpt door het toepassen van geluidseffecten dat door spanning en schrik de kijkbeleving versterkt wordt.

Maak zelf een kort filmpje met je telefoon van 30 seconden zonder geluid. Maak vervolgens zelf spannende geluidseffecten (met materialen uit de klas) of zoek ze op internet. Monteer je eigen spannende scène!

Is er geen tijd om zelf een filmpje te maken? Gebruik dan bijvoorbeeld dit spannende filmpje uit de collectie van Eye Filmmuseum om een sound design bij te maken.

De leerlingen kunnen monteren met bijv. iMovie of PowerDirector. Eventueel kunnen de films (zonder geluid) ook vertoond worden op het smartboard en kunnen de leerlingen live geluidseffecten maken.

Hulp nodig met monteren?

Bekijk op de volgende slides voor tutorials.

Hulp nodig met monteren? 

In deze video wordt uitgelegd hoe je kan monteren met iMovie op je Apple telefoon.

Hulp nodig met monteren? 

In deze video wordt uitgelegd hoe je kan monteren met Power Director op je Android telefoon.

THE END

In deze filmles hebben we gekeken en geluisterd naar de rol die geluid speelt in het vertellen en opbouwen van een verhaal.

Geef twee voorbeelden van effecten die geluid hebben op de kijkbeleving.

Terugkoppeling leerdoel

Het leerdoel in deze les was:

Je ontdekt hoe geluid de filmbeleving versterkt op het gebied van spanning en schrik. 

• Is dit leerdoel behaald? 
• Wat heb je geleerd over sound design? 
• Wat neem je mee uit deze les als je zelf een film gaat maken. 

Meer lessen over film? 

Alle online filmlessen van Eye Filmmuseum voor het vo vind je hier.

Bekijk hier het volledige aanbod van Eye voor het voorgezet onderwijs.

Of schrijf je in voor de mailing en ontvang iedere maand een gratis nieuwe filmles in je inbox.