Herodotos - Introductie

• Grieks
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

Herodotos (ca. 485 - ca. 425 v.Chr.)

Inhoud

• Introductiefilmpje
• Wie was Herodotos?
• Herodotos' taaleigen
• Ons pensum

Wie was Herodotos?

Herodotos (ca. 485 - ca. 425 v.Chr.)

• Geboren in Halikarnassos
  
• Oom was ook geschiedschrijver, omgekomen bij mislukte poging de tiran af te zetten 
• Gevlucht naar Samos
• Ca. 455 terugkeer naar Halikarnassos
• Betrokken bij stichting Atheense kolonie Thourioi in 444
• In Athene gewoond (nauwe banden Perikles)
• 425 gestorven in Thourioi

Herodotos: anders dan anders

• Schreef: Historiën

• Griekse woord ἱστορίη betekent: onderzoek
  
• Reiziger (Egypte, Libië, Mesopotamië, Babylon)
  
• Andere aanpak geschiedschrijving dan logografen (=prozaschrijvers, die zich bezighielden met genealogie, etnografie en geografie): doorbreking van stads-/landsgrenzen, ordening van materiaal en leggen van verbanden
  
• Onderzoek door: ἀκοή (het horen), ὄψις (het zien), γνώμη (het logisch redeneren)

• Titel en indeling in boeken niet zelf bedacht
• Overkoepelend thema: gewelddadig conflict tussen Grieken en niet-Grieken
• Overzicht van de inhoud op blz. 8

• ὄψις: met eigen ogen waarnemen
• ἀκοή: getuigenverslagen of geschreven bronnen
• γνώμη: reconstructie m.b.v. een zo wetenschappelijk mogelijke redernering bij ontbreken van directe gegevens

Brongebruik

• H vermeldt in tekst hoe hij precies te werk is gegaan, hoe hij aan zijn informatie komt en hoe hij zijn materiaal heeft geselecteerd.
• H gebruikt geschreven bronnen, dus ook de teksten van logografen
  
• H is altijd expliciet: De Perzen zeiden dat ...., de Grieken zeiden dat ... -> dus veel aci-constructies!
• H gebruikt die ook als soort disclaimer -> soms meerdere versies, soms laat hij de keuze aan de lezer, soms geeft hij zijn eigen mening, soms geeft hij aan dat hij iets niet weet en soms laat hij zaken achterwege die volgens hem niet relevant zijn (vaak uit religieuze eerbied)

Thematiek Historiën

• Overkoepelend thema: daden Grieken en niet-Grieken & waarom conflict
  
• Rode draad: het onderzoeken van oorzaken
• Veel digressies (uitwijdingen)
  
• Thema’s:

1. De wisselvalligheid van het menselijk bestaan: niets is constant (geluk/ongeluk)
2. De rol van het bovennatuurlijke: indirect ingrijpen (dromen/orakels) / vagere 'goden' (godheid/het goddelijke) -> ὕβρις en φθόνος
3. Alleenheerschappij vs. democratie: H is in contact gekomen met veel politieke diversiteit -> H's voorkeur niet bekend (maar wellicht democratie)

Wat was de bijnaam van Herodotos

1. de grootvader van de geschiedschrijving
2. de vader van de geschiedschrijving
3. de oom van de geschiedschrijving
4. de neef van de geschiedschrijving

Conclusies trekken door wat je ziet doe je door

1. ἀκοή
2. γνώμη
3. ὄψις
4. ἱστορίη

Conclusies trekken door wat je van anderen hoort doe je door

1. ἀκοή
2. γνώμη
3. ὄψις
4. ἱστορίη

Conclusies trekken door wat je bedenkt doe je door

1. ἀκοή
2. γνώμη
3. ὄψις
4. ἱστορίη

Herodotos' taaleigen

Herodotos als verteller

Het verhaal en de verteller

• een reeks van (samenhangende) verhalen => narratief
• hij vertelt gebeurtenissen die hebben plaatsgevonden, heeft weet van bijv. privégesprekken en gedachten van anderen en hij is op alle plaatsen in zijn vertelling aanwezig => alwetend en alomtegenwoordig

Narratieve technieken

• prospectie en retrospectie
• dramatische ironie

Verteltechnieken

epanalepsis: na een – kleine of grote – digressie wordt het hoofdverhaal weer opgepakt door woordelijke herhaling van (een deel van) het voorafgaande

kop-staartverbinding: herhaling van het hoofdwerkwoord in zin 1 als ptc in zin 2, verbindt informatieblokken

Verteltechnieken vervolg

ringcompositie: aan het begin en het eind van een episode komen (woordelijke) overeenkomsten voor waardoor de episode als één informatieblok gepresenteerd wordt

 

enargeia, directe rede, praesens historicum: om het verhaal levendig te houden

Bijzonderheden taalgebruik Herodotos

Hij komt uit Halikarnassos, dus hij spreekt/schrijft Ionisch i.p.v. Attisch

Bijzonderheden: zie ook H5 (blz. 40-44)

Taaleigen van Herodotos (Ionisch Grieks) (blz.40-44)

Ionisch

• -η (ἱστορίη)
• ἐς
• ὦν
• κ (ὅκως, κότε)
• -σσ- (φυλάσσω)
• geen contractie (οἰκέουσι)
• ε + ο = soms ευ (ἐμεῦ)
  

Attisch

• lange α
• εἰς  (+ acc.) naar
• οὖν  dus, dan nu
• π
• -ττ-
• wel contractie
• ου
  

Taaleigen van Herodotos (Ionisch Grieks) (blz.40-44)

Ionisch

• geen aspiratie (ἀπικόμην)
• gen. ev. soms -εω
• dat. mv. -ῃσι / -οισι
• pers. vnw. οἱ
• pers. vnw. μιν
• pers. vnw. σφι
• relativum vaak met τ- (τὸν)
  

Attisch

• wel aspiratie
• -ου
• -αις / -οις
• αὐτῷ of αὐτῇ
• αὐτόν of αὐτήν
• αὐτοῖς of αὐταῖς
• ὃν
  

Taaleigen van Herodotos (Ionisch Grieks) (blz.40-44)

Ionisch

• soms geen augment (vaak bij woorden met een beginklinker of een tweeklank, bijv.: ἀμείβετο

• ἐών, ἐοῦσα, ἐόν
• -αται / -ατο      ἀπίκατο

Attisch

• wel augment: ἠμείβετο

• ὤν, οὖσα, ὄν
  

• -νται / -ντο      ἀφίκοντο

Een digressie is

1. een afwijking
2. een epanalepsis
3. een ringcompositie
4. een uitwijding

Het dialect van Herodotos was

1. Attisch
2. Dorisch
3. Ionisch
4. Korinthisch

"Hij werd verliefd op zijn eigen vrouw. Nadat hij verliefd was geworden, ging hij ..." is een voorbeeld van

1. epanalepsis
2. kop-staartverbinding
3. retrospectie
4. ringcompositie

"Hij reisde via Leiden. Daar blablabla. Toen hij verder reisde, ..." is een voorbeeld van

1. epanalepsis
2. kop-staartverbinding
3. retrospectie
4. ringcompositie

Ons pensum

De tirannen

• Polykrates van Samos 
• Kypselos (van Korinthe)
• Periandros (van Korinthe)
• Lykophron (van Korinthe)

Polykrates van Samos

Polykrates van Samos

• Rond 538 staatsgreep van Polykrates met 2 broers tijdens het festival van Hera -> van oligarchie naar de macht in handen van 3 broers.
• Na 6 jaar zet hij zijn broers aan de kant: Pantagnotos (moord) en Syloson (verbanning) => alleenheerschappij
• Polykrates' macht steunde op een sterk leger (1000 boogschutters en een hele machtige vloot)
• Ook op andere terreinen succesvol: aquaduct, Heraion (één van de grootste en rijkste tempels van Griekenland), productie wol/melk, hof bezocht door grootste geleerden en vooraanstaande kunstenaars + kolonisatietochten

• Het lot: het gaat tiran Polykrates voor de wind, dus dat kan maar op één manier aflopen....

De tirannen van Korinthe

De tirannen van Korinthe

• Korinthe: strategische plek, want alle handel over land en zee kwam er langs => vanaf 8e eeuw v. Chr. economische en politieke mogendheid van formaat.
• Geregeerd door adellijke familie van de Bakchiaden, waaraan de tiran Kypselos (ca. 670-627) een einde maakte.
• Kypselos = zoon van Eëthion en de Bakchiadische Labda. Herodotos vertelt over de orakels die de komst van deze tiran aankondigen en de poging om hem als baby uit de weg te ruimen, maar verder weten we weinig over zijn leven.
• Periandros = zoon en opvolger van Kypselos, één van de Zeven Wijzen in de Oudheid. Meningen verdeeld over zijn beleid: negatief (wreed, vervolgen en vermoorden van burgers en zijn eigen vrouw) en positief (rechtvaardig vanwege een eerlijkere verdeling van de rijkdom in de stad).
  
• Onder Periandros werd Korinthe de belangrijkste handelsstad van Griekenland => dialkos (overtoom over de Isthmos) en veel geld uitgegeven aan tempels, festivals en publieke voorzieningen.
• Periandros kreeg twee zoons: Kypselos (niet al te snugger) en Lykophron (geschikt om hem op te volgen)
• Lykophron brak met zijn vader (volgens Herodotos vanwege Periandros' schuld in de dood van Lykoprhons moeder), verhuist naar Kerkyra (kolonie van Korinthe) en wordt in 586 daar vermoord.
• Periandros gebroken door de dood van zijn zoon, sterft niet veel later, wordt opgevolgd door neef, maar na 3 jaar verdreven voor een oligarchie. 

Stamboom