Hoofdstuk 6 - Politiek in de praktijk | VWO

• Maatschappijwetenschappen
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4-6

Politiek in de praktijk

Hoofdstuk 6

***

Hoi Lot, super goede LU! Ook leuk om met de krantenkop te beginnen. Ik heb een paar kleine feedback-dingetjes toegevoegd :)

Check voornamelijk nog eventjes de opmaak, je gebruikt soms dikgedrukt en cursief en onderstreept, maar niet helemaal coherent.

Bij slide 12, 19 en 20, 38 nog ffies een tekstvak als kop toevoegen. En volgens mij moeten de tekstvakken officieel gecentreerd worden ipv links uitgelijnd. 

Heb het nu voor je gefikst maar voor de volgende keer ook op automatisch starten klikken bij de filmpjes :)

 Verder inhoudelijk top!!! Groetjes!

Inleiding op de stelling in de volgende slide. Kop is van 2 januari 2022

https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/van-gennip-en-bruins-slot-cda-brengen-het-aantal-vrouwen-in-rutte-iv-op-tien-niet-eerder-was-het-zo-gelijk-verdeeld~b7acc911/

De kandidatenlijst van iedere politieke partij moet verplicht voor de helft uit vrouwen bestaan

De vraag kan als stelling worden gebruikt voor een debat in de klas. Een alternatief is dat de leerlingen hun argumentatie opschrijven in de interactieve vraag.

Wat heb ik het vorige hoofdstuk geleerd?

Ik leerde ...

• wat staatsvorming is
• wat rationalisering inhoudt
• wat politieke socialisatie is
• welke ideologieën er zijn
• wat politieke instituties zijn en hoe deze werken

Wat leer ik dit hoofdstuk?

• Ik weet wat politics, polity en policy zijn en kan deze begrippen herkennen.
  
• Ik begrijp wat representativiteit en representatie inhoudt
• Ik snap wat de functie van politieke partijen is
• Ik weet welke spelers invloed hebben op beleid
• Ik ken de drie modellen van politieke besluitvorming

Leerdoelen

§6.1 Representatie en representativiteit

Polity, politics & policy

Politics zijn de processen waarlangs conflicten worden opgelost via strijd en consensus

Policy is het beleid over hoe de samenleving eruit zou moeten zien en weke middelen hiervoor nodig zijn

Polity is de verzameling structuren en organisaties die de gezaghebben overheidsinstelling omvatten

Een legitiem politiek systeem...

- heeft een regime dat geaccepteerd wordt door de bevolking

- heeft het geweldsmonopolie

- let op: is meestal een democratie, maar kan ook een dictatuur zijn

Burgers komen in opstand als ze het politieke systeem niet meer als legitiem beschouwen.

Welke opstanden ken jij? Waartegen werd er geprotesteerd?

Welke opstanden ken jij? Waartegen werd er geprotes

Legitiem politiek systeem...

Groepsvorming

Politieke partij

Representatie van een groep in het parlement

Legitimeit van het systeem

Politieke cohesie

Binding met je staat en de natie waar je bijhoort

Dit duidt ook op de binding met, bijvoorbeeld, de Europese Unie.

 

Als er wordt gesproken over "de kloof tussen de burger en de politiek", dan is er wat mis met de politieke cohesie

Wanneer voel jij je verbonden met Nederland?

Wanneer voel jij je verbonden met Nederland?

Legitiem politiek systeem...

Groepsvorming

Politieke partij

Representatie van een groep in het parlement

Legitimeit van het systeem

Politieke cohesie

Drie probleem gebieden : 

1. Politieke betrokkenheid: burgers voelen zich minder verbonden met de politiek.

2. De bestuurlijke schaalvergroting: er moet in grotere verbanden worden samengewerkt. Het bestuur is 'ver weg'.

3. Gemankeerde communicatie: de vaktaal (jargon) wordt niet verstaan door burgers.

Welk probleemgebied  zie je op de afbeelding?

Welk probleem gebied volgens Kees Schuyt zie je op de afbeelding?

Welk probleemgebied  zie je op de afbeelding?

1. Politieke betrokkenheid
2. De bestuurlijke schaalvergroting
3. Gemankeerde communicatie

Representatie

Representatie is de vertegenwoordiging van een groep in (politieke) organisaties door één of enkele betrokkenen die namens de groep optreden

Bijvoorbeeld: volksvertegenwoordigers in de politiek representeren burgers.

Representativiteit 

Representativiteit is de mate waarin de (politieke) besluiten, de standpunten of achtergrondkenmerken van vertegenwoordigers overeenkomen met die van de groep die vertegenwoordigd wordt.

Representativiteit

Indicatoren van representativiteit. 

Daarvoor wordt gekeken naar overeenkomsten op:

• achtergrondkenmerken - lijkt de politiek op de bevolking?
• standpunten - horen mensen hun mening terug bij hun politieke partij?
• besluiten -  komen de standpunten en de besluiten van een partij met elkaar overeen?

Bekijk het nieuwsartikel voor het beantwoorden van de vraag.

Bekijk het nieuwsartikel voor het beantwoorden van de vraag.

Bron

https://www.nu.nl/tweede-kamerverkiezingen-2021/6119504/aantal-kamerleden-met-migratieachtergrond-lijkt-te-stijgen-na-verkiezingen.html

Het aantal Kamerleden met migratieachtergrond stijgt. Van welke indicator van representativiteit is dit een voorbeeld?

Het aantal Kamerleden met migratieachtergrond stijgt. Van welke indicator van representativiteit is dit een voorbeeld?

1. Achtergrondkenmerken
2. Standpunten
3. Besluiten

Het aantal Kamerleden zegt nog niks over de kwaliteit van de vertegenwoordiging. Welk begrip beoordeelt de kwaliteit van vertegenwoordiging?

Het aantal Kamerleden zegt nog niks over de kwaliteit van de vertegenwoordiging. Welk begrip beoordeelt de kwaliteit van vertegenwoordiging?

1. Representatie
2. Representativiteit

Modellen van representatie

We onderscheiden drie modellen van representatie in het debat over wat de beste vorm van representatie is:

1. Afspiegelingsmodel
2. Rolmodel
3. Partijenmodel

1. Afspiegelingsmodel

• De volksvertegenwoordiging moet zoveel mogelijk lijken op de bevolking
• Volkssoevereiniteit wordt bereikt als de vertegenwoordigers dezelfde soort mensen zijn als de groepen die ze vertegenwoordigen

2. Rolmodel

• De vertegenwoordiger moet zich niet laten leiden door de opvattingen van de kiezers
• Een Kamerlid moet zijn eigen gevoel en opvattingen volgen

3. Partijenmodel

• Parlementsleden moeten zich houden aan de partij waartoe ze behoren
• Fractiediscipline
• Er is een hoge representatie als vertegenwoordigers zich aan het partijprogramma houden

§6.2 Politieke partijen

Pagina 119

Welke Nederlandse politieke partijen ken je allemaal?

Welke Nederlandse politieke partijen ken je allemaal?

Politieke partijen

• Politieke partijen zijn groepen mensen die dezelfde waarden en normen belangrijk vinden.
• Op basis van een politieke ideologie maken partijen een beginselprogramma
• Partijen bewegen zich vaak binnen een bepaalde stroming

Politieke partijen

Traditioneel gezien kennen we in Nederland 3 stromingen:

1. Conservatisme
2. Liberalisme
3. Socialisme

In paragraaf 5.3 zijn de stromingen al uitgebreid behandeld. Omdat het herhaling is, wordt dit niet nog een keer uitgelegd.

Sleep de partij naar de juist stroming

Socialisme

Liberalisme

Politieke partijen

Later kwamen er nieuwe partijen en stromingen bij:

1. Christendemocratische of confessionele partijen
2. Fascistische partijen
3. Pragmatische en populistische partijen

In paragraaf 5.3 zijn de stromingen al uitgebreid behandeld. Omdat het herhaling is, wordt dit niet nog een keer uitgelegd.

Sleep de partij naar de juiste stroming

Confessionele partijen

Populistische partijen

Politieke partijen

In Nederland zijn een hoop politieke partijen verdwenen en ontstaan.

Groepen met gedeelde belangen en ideeën zijn vaak eerst informeel en ontwikkelen zich later als formele partij.

Dus: groepsvorming + ideologie = politieke partij

Het lesboek gaat vanaf pagina 120 in op de geschiedenis van een aantal partijen. Dit filmpje van de NOS laat een kort overzicht hiervan zien.

De partijen die het boek behandeld zijn:

CDA, PvdA, SP, PvdD, DENK, VVD, D66, PVV, FvD en tot slot nog kort JA21 BBB en BIJ1.

Welke verdwenen politieke partijen ken jij?

00:00 Intro

01:19 50PLUS

04:24 CDA

07:48 ChristenUnie

11:04 D66

14:25 DENK

17:37 Forum voor Democratie

20:41 GroenLinks

23:36 Partij van de Arbeid

26:47 Partij voor de Dieren

30:08 Partij voor de Vrijheid

33:26 SGP

36:24 SP

39:31 VVD

42:51 Outro

5 Functies van politieke partijen

1. Rekrutering en selectie: selecteren van goede kandidaten voor op de kieslijst

2. Mobilisatie: mobiliseren van burgers tot deelname aan de politiek

3. Articulatie: verwoorden van standpunten die een partij belangrijk vindt op basis van wat er speelt in de samenleving

4. Aggregatie: afwegen van wensen, eisen en belangen

5. Communicatie: tussen overheid en burgers op gang brengen

p. 122

Welke functies van politieke partijen zag je terug in het fragment (rekrutering/selectie; aggregatie, communicatie, articulatie, mobilisatie, communicatie)? Leg uit waar dat uit bleek?

Welke functie van een politieke partij komt tot uiting bij het indienen van een motie in de Tweede Kamer?

1. Mobilisatie
2. Articulatie
3. Aggregatie
4. Communicatie

Veranderingen in politieke partijen

Over de tijd zijn sommige functies van politieke partijen veranderd door verschillende processen.

Enkele veranderingen:

• De opkomst van de 'zwevende kiezer'

• Afname van mensen die lid zijn van een partij

• Concurrentie van media en 'pressiegroepen'

• Sommige partijen richten zich meer op binnenhalen van politieke functies

Pressiegroepen en politieke partijen

• Kandidaten bij verkiezingen
• Gericht op het inrichten van de gehele samenleving
• Heeft (vaak) een ideologie en maakt afwegingen in prioriteiten
• Moet vaak compromissen sluiten

Politieke partij

Pressiegroep

• Geen kandidaten bij verkiezingen
• Gericht op een enkel specifiek terrein in de samenleving
• (Meestal) geen ideologie
• Hoeft bijna nooit compromissen te sluiten

Welke twee pressiegroepen bestaan er?

Welke pressiegroepen ken je?

Antwoord: belangenverenigingen en actiegroepen.

Pressiegroepen

Belangenverenigingen komen op voor de belangen van een bepaalde groep. In het Nederlandse poldermodel worden belangenverenigingen vaak betrokken in besluitvorming.

Actiegroepen zijn burgers die in actie komen om te laten weten dat ze ergens sterk voor of tegen zijn. Het gaat vaak om een tijdelijke groep met een concreet doel.

De groep 'Viruswaarheid'  bekritiseerde het coronabeleid van de Nederlandse overheid. Wat voor soort pressiegroep is dit?

1. Belangenvereniging
2. Actiegroep

§6.3 Policy: beleid en machten

Pagina 125

Beleid

Beleid is het streven naar het bereiken van bepaalde doelen, met bepaalde middelen en op bepaalde tijdstippen.

De keuzes die worden gemaakt in het politieke besluitvormingsproces noemen we 'overheidbeleid'.

Beleid

Doel: waarden van actoren om bepaalde dingen te bereiken. Bijvoorbeeld afkomstig uit een bepaalde ideologie.

Middelen: dingen die nodig zijn om een doel te bereiken, zoals bepaalde wetten of financiële middelen

Tijdstippen: de momenten in de planning van beleidsplannen wanneer iets af moet zijn

Wat is een recent voorbeeld van falend overheidsbeleid? Welk beleid had 'perverse effecten'?

Moment om pervers effect toe te lichten.

(= onvoorzien (negatief effect) van beleid). 

Antwoorden: bijvoorbeeld kindertoeslagenaffaire, evacuatie Afghanistan, gaswinning Groningen

Uitleg:

Collectieve actie van beleid: heel NL heeft gas, maar de aardbevingen in Groningen had perverse effecten.

Trias Politica

Montesquieu bedacht de scheiding der machten om machtsmisbruik te voorkomen.

In Nederland is dit als volgt:

Wetgevende macht: parlement

Uitvoerende macht: kabinet met de hulp van ambtenaren

Rechtsprekende macht: rechters

 

Trias Politica

Naast de machten uit de trias politica hebben ook andere machten invloed op de politieke besluitvorming.

Dit zijn geen officiële machten, maar volgens politicologen hebben deze onbedoeld ook invloed

4. Ambtenaren

• Ambtenaren zijn mensen die werken bij de gemeente, provincie of rijksoverheid en ondersteunen de uitvoerende macht.

• Het ambtenarenapparaat is betrokken bij de voorbereiding, uitvoering, het legitimeren en het uitleggen van politieke besluitvorming.

• Ambtenaren hebben specialistische kennis en kunnen zo invloed uitoefenen op beleidsvoorstellen.

 

 

Wie is geen ambtenaar?

Welke van de onderstaande beroepen is geen ambtenaar?

1. Leraar
2. Politie
3. Militair
4. Tandarts

5. Massa-media

De functies van media zijn o.a. vermaak, verbinding en informeren. 

De media zijn door de jaren heen veranderd:

• Mediabestel is commercieel en concurrerend geworden
• Er is meer sprake van mediahypes
• Berichtgeving over de politiek is meer gepersonaliseerd, wat leidt tot actieve mediastrategieën onder politici.
• De media selecteren en filteren

De laatste tijd hebben ook politici TikTok ontdekt. Wat vind jij daarvan?

***

5. Massa-media

Door social media kunnen politieke partijen zender zijn van hun eigen boodschap. Hiervoor gebruiken ze:

• Framing: de nadruk leggen op bepaalde aspecten van een onderwerp om daarmee het dominante kader van het onderwerp te bepalen, met als doel het publiek te overtuigen.

• Issue-ownership: wanneer politici een onderwerp claimen alsof ze er eigenaar van zijn.

6. Lobbygroepen en externe adviseurs

Lobbygroepen zijn specialisten die zijn ingehuurd door pressiegroepen.

Externe adviseurs zijn mensen die vanuit hun expertise en ervaring meedenken en soms meeschrijven met onderzoeksrapporten.

Beide kunnen invloed uitoefenen op het overheidsbeleid.

Tip: maak de vergelijking met pressiegroepen. Wat is het verschil?

Pressiegroepen hebben meer invloed aan het begin van het beleidsproces, lobbygroepen meer aan het einde.

§6.4 Policy: Besluitvormingsmodellen

pagina 130

Drie modellen van besluitvorming

	Systeemmodel	Stromenmodel	Barrièremodel
Een besluitvormingsproces is:	... net als een machine	... chaotisch	... een politieke strijd om macht
De nadruk van het model ligt op de:	... eisen, steun, kansen en bedreigingen door omgevingsfactoren	... een moment waarop toevallig een kans is op een keuze window of opportunity	... macht in besluitvorming: realisatiemacht en hindermacht

Het systeem van besluitvorming kan via drie verschillende modellen worden uitgelegd:

Tabel staat in het boek op blz 131

Systeemmodel

De evaluatie van de beslissing kan leiden tot een nieuwe invoer. Omgevingsfactoren kunnen de besluitvorming beïnvloeden.

4 fasen: Invoer, omzetting, uitvoer en feedback

 

Volgens Easton kun je besluitvorming begrijpen doordat er informatie in gaat (invoer), verwerkt wordt en er een beslissing uitkomt (uitvoer).

Welke soorten aspecten en ontwikkelingen zouden als omgevingsfactoren invloed kunnen hebben op politieke besluitvorming?

Maak onderscheid dat de antwoorden in te delen zijn in: demografische, ecologische, culturele, economische, technologische en sociale kenmerken.

p.131

Systeemmodel van Easton

Besluitvorming en beleidsvorming ondergaat verschillende stappen, die op diens beurt ook te onderscheiden zijn in meerdere stappen

Stap 1, invoer

Er gaat een pakket aan wensen, eisen en steun het besluitvormingsproces in.

Steun heeft te maken met actoren die aangeven ergens mee eens te zijn.

Dit kan actief: stemmen, lid zijn van een partij, etc.

En passief: door niet te protesteren en het systeem te accepteren

Stap 2, omzetting

Na de inputstap, komt de omzettingsfase waarin van de wensen beleiden wordt gemaakt.

1. Politieke agendavorming: moet een maatschappelijk probleem politiek worden aangepakt?

2. Beleidsvoorbereiding: beleidsadviezen worden gegeven en alternatieven worden opgesteld.

3. Beleidsbepaling: het maken van beslissingen over welk beleid uitgevoerd moet worden.

De petitie voor de 'sleepwet' werd in 2017 ruim 400.000 keer ondertekend. Bij welke stap van omzetting hoort deze actie?

1. Politieke agendavorming
2. Beleidsvoorbereiding
3. Beleidsbepaling
4. Geen een

Stap 3, uitvoer

Invoer wordt in de omzetting veranderd in een politiek besluit. 

Ambtenaren zorgen ervoor dat dit besluit uitgevoerd wordt.

Tot slot wordt beleid altijd regelmatig geëvalueerd en wordt er feedback gegeven op het beleid.

Stromenmodel

Dit model gaat uit van een toevallige samenloop van drie stromen:

1. Een probleemstroom
2. Een oplossingenstroom
3.  De partijenstroom (actoren)

De drie stromen moeten als een rivier bij elkaar komen om het probleem aan te kunnen pakken.

Als partijen een probleem willen aanpakken en er een oplossing is, kan er een besluit worden genomen over het beleid. Dit noemen we een window of opportunity.

Het momentum is belangrijk.

Barrièremodel

Model voor besluitvorming waarbij de nadruk ligt op de machtsstrijd die gevoerd wordt tijdens de omzetting. 

In verschillende fases moeten barrières genomen worden om tot nieuw beleid te komen.

Sommige actoren hebbn de macht om barrières te kunnen nemen: realisatiemacht

Andere actoren zullen proberen te verhinderen dat er een nieuwe wet of maatregelkomt. Zij hebben hindermacht. 

Barrièremodel van Bachratz en Barach (theorie)

Figuur op blz 135

Barrièremodel

De verschillende barrières die genomen moeten worden:

1. (H)erkennen van het probleem: pas als een of meerdere partijen een probleem (h)erkennen is er sprake van een politiek probleem
2. Afwegen van wensen en verlangens: agenda-setting
   
3. Besluitvorming: het beleid wordt bepaald
   
4. Uitvoering: het uitvoeren van het beleid door ambtenaren, hiervoor is wel draagvlak nodig. Als dat er bijvoorbeeld niet is, kan gebruik gemaakt worden van hindermacht.
   

1. 
   

Barrièremodel van Bachratz en Barach (praktijk)

Figuur op blz 137

maatschappij-wetenschappen.nl

maatschappij-wetenschappen.nl

Wat heb je geleerd deze les?

Wat heb je geleerd deze les?

Wat vind je nog lastig?

Wat vind je nog lastig?

Wat leerde ik dit hoofdstuk?

Leerdoelen

• Ik weet wat politics, polity en policy zijn en kan deze begrippen herkennen.
  
• Ik begrijp wat representativiteit inhoudt
• Ik snap wat de functie van politieke partijen is
• Ik weet welke spelers invloed hebben op beleid
• Ik ken de drie modellen van politieke besluitvorming

Einde van hoofdstuk 6

Politiek in de praktijk