1.4 Nederland als parlementaire democratie

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vmbo
• Leerjaar 4

§1.4 Nederland als Parlementaire democratie

H1 Staatsinrichting van Nederland

Herhaling 

Leerdoelen §1.4

Uitleg §1.4

Huiswerk 

Deze les 

Aan het einde van de 19e eeuw werden er sociale wetten ingevoerd:
Kinderwetje van Van Houten, Ongevallenwet, Woningwet.

Het caoutchouc-artikel zorgde ervoor dat steeds meer mannen kiesrecht kregen.

Feministen strijden voor gelijke rechten en kansen.
Tijdens de Eerste Feministische Golf streden Wilhelmina Drucker en Aletta Jacobs voor o.a. vrouwenkiesrecht.

De pacificatie van 1917 zorgde voor een aantal veranderingen van de grondwet: 

• De financiële gelijkstelling van openbaar en bijzonder onderwijs
• Algemeen mannenkiesrecht
• Evenredige vertegenwoordiging

Herhaling

Invloed uitoefenen op bestuur:

• Directe verkiezingen
  - Gemeenteraad
  - Provinciale Staten
  - Tweede Kamer
• Indirecte verkiezingen
  - Eerste Kamer
• Referendum
  - stemmen over een wet of maatregel
  - uitslag is een advies voor de minister

§1.4

Nederland als parlementaire democratie

A

DeBoze burgers

Het vormen van een bestuur

• Regering:

De ministers en de koning 

De ministers zijn het dagelijks bestuur: zij moeten problemen oplossen die tijdens hun bestuur ontstaan.

§1.4

Nederland als parlementaire democratie

A

DeBoze burgers

Het vormen van een bestuur

De Tweede Kamer:

• 150 zetels. De verkiezingen bepalen hoeveel zetels (stoelen) een partij krijgt
• Om beslissingen te nemen moet er een meerderheid voor een wetsvoorstel stemmen (de helft + 1)
• Daarom moeten partijen samenwerken: de coalitiepartijen
• Zij leveren ministers voor de regering.
• De partijen die niet in de regering zitten zijn oppositiepartijen

§1.4

Nederland als parlementaire democratie

A

DeBoze burgers

Het vormen van een bestuur

Rechten van het parlement:

• Het recht van initiatief: wetsvoorstellen indienen
• Het recht van amendement: wetsvoorstellen wijzigen
   
• Het recht van budget: Het recht om de begroting te controleren en deze als wet goed- of af te keuren
   
• Het recht van interpellatie: Het recht een minister te ondervragen over een besluit of uitspraak
• Het recht van enquête: Het recht om een zaak tot op de bodem uit te zoeken (een onderzoek instellen)

§1.4

Nederland als parlementaire democratie

B

DeBoze burgers

Het vormen van een bestuur

Alleen de
Tweede Kamer

Eerste - en
Tweede Kamer 

§1.4 Nederland als parlementaire democratie

B: Rechten en taken van het parlement

De rechten van de ministers (regering) en de Eerste en Tweede Kamer 

Rood = wetgevende bevoegdheden

Blauw = controlerende bevoegdheden (= ze controleren de regering)

Paars = een controlerende als een wetgevende bevoegdheid

§1.4

Nederland als parlementaire democratie

B

DeBoze burgers

Het vormen van een bestuur

Rechten van het parlement:

• Het recht van initiatief: wetsvoorstellen indienen
• Het recht van amendement: wetsvoorstellen wijzigen
   
• Het recht van budget: Het recht om de begroting te controleren en deze als wet goed- of af te keuren
   
• Het recht van interpellatie: Het recht een minister te ondervragen over een besluit of uitspraak
• Het recht van enquête: Het recht om een zaak tot op de bodem uit te zoeken (een onderzoek instellen)

§1.4

Nederland als parlementaire democratie

B

DeBoze burgers

Het vormen van een bestuur

Rechten van het parlement:

• Het recht van initiatief: wetsvoorstellen indienen
• Het recht van amendement: wetsvoorstellen wijzigen
   
• Het recht van budget: Het recht om de begroting te controleren en deze als wet goed- of af te keuren
   
• Het recht van interpellatie: Het recht een minister te ondervragen over een besluit of uitspraak
• Het recht van enquête: Het recht om een zaak tot op de bodem uit te zoeken (een onderzoek instellen)

Samenvatting 

§1.4

Nederland als parlementaire democratie

B

DeBoze burgers

Het vormen van een bestuur

Wetgevende bevoegdheid

Wetgevende en controlerende

bevoegdheid

Controlerende bevoegdheid

www.tweedekamer.nl

Rechten van ministers

• Het recht van initiatief: wetsvoorstellen indienen

§1.4

Nederland als parlementaire democratie

B

DeBoze burgers

Het vormen van een bestuur

Wetgevende bevoegdheid

Rechten van ministers

• Het recht van initiatief: wetsvoorstellen indienen

§1.4

Nederland als parlementaire democratie

B

DeBoze burgers

Het vormen van een bestuur

Wetgevende bevoegdheid

Hoe komt een wet tot stand?

1. Een minister of Tweede Kamerlid komt met een wetsvoorstel (recht van initiatief) ->
2. De Tweede Kamer stemt over het voorstel en/of kan veranderingen aanbrengen (recht van amendement) ->
3. De Eerste Kamer stemt over het voorstel ->
4. De minister en het Staatshoofd ondertekenen het voorstel ->
5. Na publicatie in het Staatsblad is het een wet.

Aantekeningen voor het examen

Hoe komt een wet tot stand? 

§1.4 Nederland als parlementaire democratie

C: Rechten in de democratie 

Wetgevende taken

Controlerende taken

Recht van motie

Recht van budget

Recht van amendement

Tweede Kamer

Eerste Kamer

Recht van amendement

Recht van initiatief

recht van interpellatie

recht van enquête

Budgetrecht

Recht van Motie

Recht van Amendement

Recht van Initiatief

Recht van Interpellatie

Hieronder staan drie gebeurtenissen die te maken hebben met rechten van de Tweede Kamer:

Geef per gebeurtenis aan om welk recht van de Tweede Kamer het gaat. 

Let op! Er blijft één recht van de Tweede Kamer over.

Vier rechten van de Tweede Kamer:

In 1887 deed de Tweede Kamer een onderzoek naar de werking van

de wet op de kinderarbeid van 1874.

In 1903 werd door enkele leden van de Tweede Kamer een

wetsvoorstel ingediend voor de invoering van het algemeen kiesrecht

In 1919 werd de begroting van het ministerie van Marine door de

Tweede Kamer afgekeurd.

het recht van interpellatie

het recht van initiatief

het recht van enquête

het budgetrecht

De Tweede Kamer krijgt meer macht dankzij het recht van enquête.

Nederlanders die niet zelf in hun levensonderhoud kunnen voorzien,
hebben recht op een uitkering van de overheid

Hieronder staan drie omschrijvingen van wijzigingen in de grondwet

▻Geef per omschrijving aan welk jaar daarbij hoort. 

Let op! Elk jaar mag maar één keer gebruikt worden. Er blijven twee jaren over.

Als het bijzonder onderwijs voldoet aan de eisen van de wet, dan
wordt het net als het openbaar onderwijs betaald door de overheid.

Jaartal

Jaartal

Jaartal

1848

1887

1917

1919

1983

Klassieke grondrechten 
 grondwet van 1848.

-> NL democratisch en vrij:
 

Vrijheid van... 

• godsdienst
• onderwijs
• meningsuiting
• drukpers: je mag je mening laten horen via internet, kranten of andere media
• vereniging en vergadering (bijv. eigen partij oprichten)

§1.4

Nederland als parlementaire democratie

C

DeBoze burgers

Rechten in de democratie

De sociale grondrechten.
In 1983 aan grondwet toegevoegd.  Beschermen burgers tegen slechte leefomstandigheden:

Recht op...

• bestaanszekerheid
• onderwijs
• woongelegenheid
• werk
• medische zorg
• bewoonbaarheid van het land
• rechtsbijstand

§1.4

Nederland als parlementaire democratie

C

DeBoze burgers

Rechten in de democratie

• Bij klachten over de overheid: nationale ombudsman.
• aangesteld door parlement voor 6 jaar. 
• Taak: burgers beschermen tegen fouten overheid.
• Brengt advies uit (kan geen straffen uitdelen/ de overheid dwingen iets te doen)

§1.4

Nederland als parlementaire democratie

C

DeBoze burgers

Rechten in de democratie

Aan de slag!

Maken Memo

• §1.4

Klaar? Oefenen!

• eindexamensite.nl
• Test Jezelf (memo)
• Quizlet op classroom

Examenvraag 1

Stap 1: Zelfstandig in stilte oplossen
(2 minuten)

Stap 2: In duo's bespreken en tot een conclusie komen
(3 minuten)

Stap 3: Klassikaal bespreken

Antwoord 1 

Stap 1: Zelfstandig in stilte oplossen
(2 minuten)

Stap 2: In duo's bespreken en tot een conclusie komen
(3 minuten)

Stap 3: Klassikaal bespreken