Bars

• Kunst
• Mediawijsheid
• +4
• Middelbare school
• vmbo t, mavo, havo, vwo
• Leerjaar 1-3

Introductie

Michael is 22 jaar oud en heeft een zware jeugd achter de rug. In Bars volgen we hem terwijl hij worstelt met schulden, geen vaste woonplek heeft, maar ook in de ban is van 'Calisthenics': een harde sport waarbij je je eigen lichaamsgewicht gebruikt. Michael droomt van reizen, 'weg uit deze situatie'. Is zijn doorzettingsvermogen hiervoor de sleutel? In deze les bekijken leerlingen de korte Nederlandse film 'Bars' in de klas en gaan ze aan de hand van kijkvragen en fragmenten in gesprek over hoe filmmakers met filmische middelen zoals montage bewust de kijkbeleving kunnen beïnvloeden. Deze les richt zich op leerlingen in het voortgezet onderwijs van klas 1 tot en met 3. De film 'Bars' en de te bespreken fragmenten zijn in deze les geïntegreerd, je hoeft dus niet ergens anders in te loggen. Meer Film in de Klas? Kijk dan op: schooltv.nl/film-in-de-klas Film in de Klas is altijd benieuwd naar de manier waarop het lesmateriaal in de klas is behandeld. Heb je tips en/of aanvullingen voor ons of voor andere docenten? Mail ons: [e-mail] Bedankt! Deze les is ontwikkeld door IFFR, lid van Netwerk Filmeducatie.

Instructies

Deze les duurt (zonder de creatieve doe-opdracht) ongeveer 1 uur, inclusief het kijken van de film. De les wordt klassikaal gegeven en is geschikt voor leerjaar 1 tot en met 3 van het voortgezet onderwijs.

Toelichting en tips voor vragen zijn in de slides toegevoegd onder 'notities'.

De les en de toelichtingen per slide kunnen geprint worden door middel van de knop 'Printen' onder de rode knop 'Geef les'.

Leerlingen bekijken de korte film Bars en gaan aan de hand van kijkvragen in gesprek over de thema's in de film en de keuzes van de filmmaker. 

Door middel van kijkvragen leren leerlingen:

• (klassikaal of in groepjes) te verwoorden welke gevoelens en gedachten de film bij hen oproept;
  
• te onderzoeken hoe de de keuzes van de filmmaker de filmbeleving beïnvloeden;
  
• te onderzoeken, door middel van kijkvragen en een creatieve doe-opdracht, welke filmische middelen (de filmische vormgeving) de maker heeft gebruikt om het verhaal vorm te geven en een bepaald gevoel over te brengen, met name d.m.v. een effectief gebruik van montage;
  
• te reflecteren op eigen ervaringen en gedachten rondom de onderwerpen in de film.
  

Deze lesdoelen sluiten aan op de vaardigheden uit de doorlopende leerlijn film van het Netwerk Filmeducatie: beleven, verwoorden, onderzoeken, reflecteren en creëren.

BARS

Start van de les

Vertel: In deze les bekijk je Bars (2017, 18 minuten), een korte Nederlandse documentaire van regisseur René van Zundert.

Je ontdekt dat film maken, ook het maken van documentaires, gaat om het maken van creatieve keuzes, zodat je een verhaal (of dat nou waargebeurd is of niet) zo krachtig mogelijk kunt vertellen. En hoe een  filmmaker door keuzes in b.v. het camerawerk, geluid en muziek, en montage een bepaalde sfeer kan neerzetten, de emoties van een personage kan overbrengen, of zorgt dat de kijker een bepaald gevoel bij de beelden krijgt.

Als vervolg op deze les maken we een opdracht, waarin je onderzoekt of je dezelfde keuzes zou maken als regisseur René. 

Vraag 

Tip

Opdracht

Kijk

Vragen en opdrachten

• Er zijn geen goed-fout opdrachten, wel kijkvragen, reflectievragen en een doe-opdracht.
• Je kunt kiezen voor verschillende werkvormen: individueel, in groepjes of klassikaal.

Bekijk het fragment op de volgende slide. 

Introductie: fragment kijken

Vertel: Voordat we BARS helemaal kijken, kijken we eerst een fragment. Ik vertel nog niks over de film. Na het fragment stel ik een paar vragen over wat je hebt gezien en gehoord. Er zijn geen goede of foute antwoorden.

Introductie: fragment kijken

Zet de video aan met de play-knop. De player stopt automatisch.

Waar denk je dat de film over gaat? Wat zie en hoor je waardoor je dat denkt? 

Waar ben je het meest nieuwsgierig naar? Waarom?

Wat valt je op? (Denk aan b.v. verhaal, gesprek, muziek en geluid, camera, montage.)

Je gaat nu kijken naar de korte film BARS (18 minuten) ►

Introductie: fragment bespreken

Vertel: Er zijn geen goede of foute antwoorden! Het gaat om jouw beleving. 

(Tip:  b.v. In de dialoog wordt duidelijk dat Michael in een lastige situatie zit. De muziek is minimaal en spannend, een beetje onbestemd. Je hoort geritsel van documenten. De kleuren zijn overwegend grauw en somber, maar soms zie je ineens knallende kleuren op foto's die langsflitsen in de montage. Je ziet langere shots, zowel van een flinke afstand (een totaalshot) en close-ups (van gezichten) , afgewisseld met korte shots van Michael die acrobatische toeren uithaalt, gebouwen, vogels.

Bars (René van Zundert, 2017, 18 minuten, Nederlands)

Zet de film aan met de play-knop.

Wat is het eerste woord dat in je opkomt?

Kies een fragment dat bij dit woord past. Waarom dit fragment?

Welk beeld krijg je van Michael? Waarom denk je dat?

In welk fragment zie je het best wat voor iemand Michael is? Waarom?

Je eerste indruk

Omschrijf de montage in jouw fragment. Waarom is het zo gemonteerd, denk je?

Korte of lange shots? Traag of snel? Foto's of bewegend beeld? Op de beat van de muziek of juist niet?

Omschrijf de montage in jouw fragment. Waarom is het zo gemonteerd, denk je?

Korte of lange shots? Traag of snel? Foto's of bewegend beeld? Op de beat van de muziek of juist niet? 

Film nabespreken: je eerste indruk

Werkwijze: Bespreek de vragen met de leerlingen: klassikaal of in groepjes. (Verdeel de twee vragenrijen over de groepjes.)

Toelichting: De sport die Michael en zijn vrienden beoefenen heet 'Calisthenics': een sport waarbij je je eigen lichaamsgewicht gebruikt. De filmtitel BARS slaat op de stalen 'bars'  van de apparaten die je bij Calisthenics gebruikt om je b.v. aan op te heffen.

Toelichting: Montage is het ordenen van filmbeelden, om het verloop van een verhaal duidelijk te maken, maar ook om b.v. een bepaald gevoel bij de kijker over te brengen. Verdiepingsvraag: wat zou je nog meer duidelijk kunnen maken met montage?

“Als regisseur maak je in de montage bepaalde keuzes, waarmee je invloed uitoefent op het gevoel dat je wil overbrengen. Bijvoorbeeld de onrust van Michael, die we benadrukken door op momenten dat hij stress heeft, te laten zien dat hij aan zijn handen plukt. Of je ziet flitsen van foto’s, die telkens terugkomen, als een soort flashbacks. 

...Hadden jullie dezelfde keuzes gemaakt?"

René van Zundert (regisseur Bars)

Regisseur René van Zundert over de montage

Vertel: Een filmmaker kiest niet alleen welk verhaal hij vertelt, maar ook hoé hij het wil vertellen. In deze quote zegt regisseur René van Zundert iets over de keuzes die hij heeft gemaakt.

Toelichting: Een filmregisseur vertelt verhalen met behulp van bewegend beeld. De regisseur geeft ieder cast- en crew-lid aanwijzingen over hoe hij het verhaal in beeld moet brengen; de regisseur heeft het overzicht en weet als geen ander wat en hoe je iets wilt vertellen. Bij film- en televisieproducties is de regisseur dus eindverantwoordelijk voor hoe de film eruitziet en klinkt.

Terugkijken: onderzoeken fragment uit de film

Vertel: We gaan weer een stukje uit de film kijken. René vertelde in de vorige slide dat hij bewuste creatieve keuzes heeft gemaakt waarmee hij het verhaal van Michael zo krachtig mogelijk op de kijker overbrengt.

Vraag: Bekijk dit fragment. Op welke verschillende manieren wordt het verhaal versterkt? Denk weer aan: camerawerk, geluid en muziek, montage... (Verdiepingsvraag: kun jij meer manieren verzinnen?)

Zet de video aan met de play-knop. De player stopt automatisch.

Omschrijf de sfeer in dit fragment.

Wat zie en hoor je?

Op welke manier komt wat René zegt over montage terug in dit fragment?

Denk aan: locatie, kleding, wat de personages doen en zeggen...maar ook camera, muziek en geluid, kleur...

Fragment bespreken

Tip: Vraag leerlingen om steekwoorden en omschrijvingen. B.v. rauw, somber, stads, het leven op de straat, stoer, hard, gedreven...

Tip: Het fragment begint met een langzame zoom van de camera op Michael op bed nadat hij zegt dat ze de wedstrijd wel gaan winnen; we zoomen als het ware in op zijn binnenwereld/belevingswereld terwijl de beat van de muziek start;  in de art direction zien we zien grauwe kleuren, doorsneden met flitsen van felgekleurde foto's; we zien korte shots, snel achter elkaar gemonteerd, van het leven op de straat; de montage volgt de beat van de muziek (en de bewegingen van de jongen op het klimrek ook), in sommige shots beweegt de camera en volgt de personages op de voet maar soms zie je statische shots waarin niks gebeurt en kijk je juist van een afstandje naar de personages.

Tip: René heeft het over de onrust van Michael, die hij door middel van een bepaalde manier van monteren probeert over te brengen op de kijker. Het fragment begint met een langzame zoom op Michael, we zoomen als het ware in op zijn binnenwereld. De korte shots, soms bewegend, soms statisch, soms dichtbij, soms van een afstand, soms op de beat, soms niet...ze verbeelden het warrige, onrustige gevoel van Michael, dat we soms van binnenuit lijken te ervaren en soms van een afstand.

Maak een montage van minimaal 4 beelden uit de film, waarmee je duidelijk maakt dat Michael een echte doorzetter is. Welke beelden kies je?

1

2

3

4

5

6

7

8

Opdracht 1 montage

Vertel: Je hebt net gezien dat een filmmaker met keuzes op het gebied van camerawerk, geluid en muziek, en art direction (zoals kleurgebruik) en montage de manier waarop je als kijker een film beleeft, kan beïnvloeden.  

Stel je voor, jij bent filmmaker. En je wilt door bepaalde shots te laten zien aan de kijker duidelijk maken dat Michael een echte doorzetter is, die niet bij de pakken neerzit en hard werkt. Welke beelden kies je dan? En welke niet? Waarom? Kies minimaal 4 beelden.

Laat leerlingen in tweetallen uitwisselen: Hebben ze dezelfde keuzes gemaakt?  Welke indruk van Michael roepen de gekozen beelden op bij de ander?

Bespreek vervolgens de keuzes van de leerlingen klassikaal. Waarom hebben ze hiervoor gekozen?

Waar gaat deze scène over?

Opdracht 2 montage

Vertel: Ook door in de montage maar 1 enkel shot of beeld te veranderen, kun je het verhaal dat je vertelt een andere wending geven, de betekenis van een scène aanpassen, een andere sfeer neerzetten of een ander gevoel overbrengen. Op deze en de volgende slides zie je telkens hetzelfde begin- en eindbeeld, maar het beeld ertussen is iedere keer anders. Hiermee verander je ook de betekenis van de scène. Waar gaat iedere scène over denk je?

Waar gaat deze scène over?

Opdracht 2 montage

Bespreek: Het middelste beeld is veranderd. Is de betekenis van de scène veranderd? Waar gaat deze scène over?

Waar gaat deze scène over?

Opdracht 2 montage

Bespreek: wat is het effect van dit middelste beeld op het verhaal? Is de betekenis opnieuw veranderd?

Toelichting: Het effect wat de leerlingen zojuist hebben ontdekt heet het Kuleshov-effect. Hiermee laat je zien dat de interpretatie van een reeks filmbeelden veranderd door middel van montage. Meer weten? In deze video legt de klassieke Hollywood-regisseur Alfred Hitchcock uit hoe het Kuleshov-effect werkt.

Bekijk een fragment uit de film

Vraag: Bekijk het volgende fragment. Op welke manier veranderen de verschillende 'tussen'-shots en foto's de betekenis van de scène van het gesprek?

Zet de video aan met de play-knop. De videoplayer stopt automatisch.

Vraag: Kwam dat alleen door het beeld of ook door andere dingen? (b.v. het geluid)

Nabespreken

Nabespreken

Spreekt het verhaal dat in Bars verteld wordt je aan? Waarom wel/niet?

Wat vind je van de manier waarop René van Zundert het verhaal van Michael heeft verfilmd? Wat vind je er goed aan en wat minder goed? Waarom?

Als je zelf een film zou maken, wat neem je dan mee uit Bars? Wat vind je goed, interessant, inspirerend?

Benieuwd hoe het nu gaat met Michael? Lees het op de volgende slide.

Nabespreken

Toelichting: de antwoorden in deze nabespreking kunnen de leerlingen inspiratie geven voor de verwerkingsopdracht.

“Het gaat goed met Michael. Hij heeft de wedstrijd helaas niet gewonnen. Maar hij is bijna van zijn schulden af en volgt een studie. We hebben de film ook vertoond op scholen en in gevangenissen, en Michael ging dan altijd mee. Hij vond het belangrijk om jongeren, die het net als hem moeilijk hebben, te laten zien dat je nooit op moet geven.”

René van Zundert (regisseur Bars)

Regisseur René van Zundert over Michael

Creatieve opdracht

Maak een video van 30 - 60 seconden met minimaal 3 shots waarin je Bars een ander einde geeft. Maak en monteer de beelden met je mobiel. Om je op weg te helpen vul je het werkblad in!

Tip: speel de hoofdpersoon Michael na. Of: maak juist shots van zijn omgeving / situatie, zonder hem in beeld te brengen.

Bekijk op de volgende slide de laatste minuut van Bars.

Hoe zou jij de film eindigen?

Of maak in plaats van een video een reeks van 3 foto's als einde van de film.

Creatieve opdracht

Maakopdracht (optioneel)

Gebruik hiervoor ook het werkblad (PDF) op de introductiepagina van deze les.

Vertel: Je hebt in deze les ontdekt dat film maken, ook het maken van documentaires, gaat om het maken van creatieve keuzes, zodat je een verhaal (of dat nou waargebeurd is of niet) zo krachtig mogelijk kunt vertellen. En hoe een filmmaker door keuzes in b.v. het camerawerk, geluid en muziek, en montage een bepaalde sfeer kan neerzetten, de emoties van een personage kan overbrengen, of zorgt dat de kijker een bepaald gevoel bij de beelden krijgt. Dit ga je nu zelf doen in de volgende opdracht! 

Opdracht: Geef de film een ander einde!

Duur: +/- 90 minuten

Groepjes: 2/3 leerlingen per groep

Wel een opdracht maken, maar geen 90 minuten de tijd? Kijk onderaan voor de alternatieve opdracht van 15 minuten!

1. In groepjes maak je een plan. Hoe willen jullie dat de film eindigt? Vul hiervoor het werkblad in! 

2. Je maakt minimaal 3 shots met de telefoon. Vergeet niet horizontaal te filmen!

3. Heb je alles gefilmd? Monteer de beelden tot een scène. Gebruik hiervoor bijvoorbeeld de programma's iMovie (Apple) of Windows Movie Maker (Windows) op de computer of Magisto, Movavi of TikTok op je mobiele telefoon.

4. Bekijk samen de filmpjes in de klas en bespreek deze. Laat de leerlingen reflecteren op hun eigen video's en op de video's van hun klasgenoten.

Alternatieve opdracht

Geef de film een ander einde!

Duur: +/- 15 minuten

Groepjes: 2/3 leerlingen per groep

1. In groepjes maak je een plan. Hoe zouden jullie willen dat de film eindigt? Bedenk een verhaal en maak een plan: hoe je kan het verhaal in 3 foto's uitbeelden. Bedenk vervolgens de vormgeving van de foto's:

• Wat is de juiste locatie?
• Welk kostuum/make-up is nodig?
• Vanuit welk standpunt/perspectief maak je de foto?

2. Je maakt 3 foto's met je mobiel (horizontaal). Van deze foto's maak je een reeks door ze op een rijtje te plaatsen in een slide of pagina. Je hebt nu een fotoreeks waarin een verhaal verteld wordt.

4. Laat de groepjes de fotoreeks uitwisselen. En onder de fotoreeks opschrijven waar zij denken dat het verhaal over gaat. Of bekijk samen de fotoreeksen in de klas en bespreek deze. Laat de leerlingen reflecteren op hun eigen fotoreeks en op de fotoreeks van hun klasgenoten.

Bekijk een fragment uit de film

Zet de video aan met de play-knop. De videoplayer stopt automatisch.

Hoeveel sterren geef jij deze les?

☆☆☆☆☆

Waardeer de les

We horen graag hoe jij en je leerlingen de les hebben ervaren! Je kunt hem een score geven via de sterren op de homepage van de les op LessonUp. Meer feedback? Mail ons op: [e-mail].

Meer films in de klas? ► 

Film in de Klas

Kijk voor meer gratis films en lespakketten van Film in de Klas voor het primair- en voortgezet onderwijs op Schooltv.

En wil je samen met je klas kennismaken met de maker van Bars? IFFR biedt een live filmles/masterclass voor VO-groepen met René van Zundert, maker van Bars en 180CC.