4.3

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• vmbo b, k, g
• Leerjaar 2

Ga zitten op plek en doe je telefoon in de telefoontas

Welkom! 

Welkom!

Lesplanning

Herhaling m.b.v. LessonUp	5 min
Lesdoelen	5 min
Uitleg Fossiele brandstoffen	5 min
Filmpje Fossiele brandstoffen	10 min
Maken 4.3 opdracht 1 t/m 7	10 min
Uitleg aardolie en aardgas	10 min
Maken rest van 4.3	15 min
Lesafsluiten	10 min

Drie nieuwe klassenafspraken:

1. Alle telefoons zitten in de telefoontas
2. Tijdens uitleg laptop dicht of omgedraaid
3.  Stoplicht op het bord: 

                                                         - Groen = Hardop praten/overleggen

                                                         - Oranje = Fluisterend overleggen

                                                         - Rood = Stilte

Wat betekent duurzaamheid?

Wat is een grondstof?

1. alles wat uit de grond komt.
2. onbewerkt materiaal waarvan producten gemaakt worden.
3. natuurlijke stoffen zoals, katoen en linnen
4. producten die verkocht worden.

Wat is de grondstof voor kunststof?

1. Hout
2. IJzererts
3. Aardolie
4. Bauxiet

Wat is geen delfstof?

1. Aardolie
2. Diamant
3. Zeezout
4. Steenkool

Wat is ontbossing?

1. Dat bomen dood gaan
2. Dat bomen gekapt worden
3. Dat bomen niet goed kunnen groeien
4. Dat bomen te veel water krijgen

Het verbouwen van de ingredienten voor bijvoorbeeld chocopasta kost                                           En het transport ervan kost                        . 

Op deze manier kun je van                                uitrekenen hoeveel ruimte daarvoor nodig is. Deze berekening heet de                                        voetafdruk. 

Als we de ruimte eerlijk over alle mensen zouden verdelen, heeft elke bewoner                         hectare beschikbaar. Het probleem is dat we nu per mens                            hecatare gebruiken! 

De aarde is te                       voor alle mensen die erop wonen.

Sleep de woorden naar de juiste plek

klein

2,8

1,7

Ecologische

producten

energie

ruimte

4.3 Fossiele brandstoffen

Na de les weet je:

• Wat fossiele brandstoffen zijn
• Hoe fossiele brandstoffen worden gevormd
• Waarvoor fossiele brandstoffen worden gebruikt
• Wat het versterkt broeikaseffect is

Fossiele brandstof = Brandstof die in miljoenen jaren is gevormd uit planten-, bomen- en of dierenresten (aardolie, aardgas, bruinkool of steenkool).

Fossiele brandstoffen

steenkool hoe werkt het?

Winnen we uit gesteentelagen van 300 tot 350 miljoen jaar oud. ​ (carboon)

-Warm en vochtig, tropisch klimaat.​

-Veel water, dode planten en bomen werden veen.​

-Honderden meters stapelden zich op over de miljoenen jaren.​

-Veen werd samengeperst​

         -Toename druk en temperatuur​

      - Water en gassen uit het veen​

      - Toename kool- en zuurstof​

                 Inkoling​

        -Bruinkool​

        -Steenkool.​

​

​

Aan de slag

• Wat? Maak 4.3 opdracht 1 t/m 7
• Hulp? Gebruik 4.3
• Resultaat? Klassikaal bespreken
• Tijd? 10 min
• Klaar? Maak 4.3 verder af
• Ook daarmee klaar? Maak + lees 4.4

aardolie

0

Hoe ontstaat aardgas? (= een delfstof)

   Ligging: rond de evenaar                  Klimaat: tropisch klimaat

Ontstaan in Carboon 290-350 mil jaar geleden

Hoe ontstaat aardgas?

planten  →  veen  →  bruinkool  →  steenkool

Veen

Steenkool

Natuurlijk broeikaseffect

• De zon verwarmt de atmosfeer
• Warmte ontsnapt naar het heelal, maar kan ook een tijd in de atmosfeer blijven
• Door het natuurlijk broeikaseffect is het op aarde gemiddeld 15 graden C
• Zonder broeikaseffect -18 graden C ....... brrrrrr
  

natuurlijke broeikaseffect

versterkte broeikaseffect

Broeikasgassen

Broeikasgassen:

• kooldioxide (CO2)
• methaan (CH4)
• waterdamp (H2O)

Door verbranden aardgas, aardolie en steenkool komen er meer broeikasgassen in de atmosfeer.

Gevolgen versterkt broeikaseffect:

• Zeespiegelstijging 
• Gemiddeld hogere temperaturen
• Meer hittegolven
• droogte
• misoogsten
• watertekorten
• Wanneer het regent zal de neerslagintensiteit veel groter zijn.

https://schooltv.nl/video/broeikaseffect-de-dampkring-en-het-broeikaseffect/

Het vermogen van de aarde om warmte vast te houden door de aanwezigheid van natuurlijke broeikasgassen in de atmosfeer.

Zonder natuurlijk broeikaseffect is er geen leven op aarde mogelijk!

Aan de slag

• Wat? Maak 4.3 helemaal af
• Hulp? Gebruik 4.3
• Resultaat? Klassikaal bespreken
• Tijd? 15 min
• Klaar? Maak af + verbeter 4.1 en 4.2
• Ook daarmee klaar? Maak + lees 4.4

Opdracht 4

Leg in je eigen woorden uit hoe bruinkool en steenkool ontstaan

Opdracht 4

Leg in je eigen woorden uit hoe bruinkool en steenkool ontstaan

Antwoord: Doordat resten van planten onder water komen te staan, worden ze niet afgebroken maar veranderen ze in veen. Het veen wordt lang samengeperst onder lagen klei en zand. Door de hoge temperatuur en druk verandert het veen in bruinkool of steenkool.

Vraag 11

Het is belangrijk dat er een ondoorlatende laag in de bodem zit als aardolie en aardgas ontstaan.

Waarom is dat belangrijk?

Vraag 11

Het is belangrijk dat er een ondoorlatende laag in de bodem zit als aardolie en aardgas ontstaan.

Waarom is dat belangrijk?

Antwoord: Door de ondoorlatende laag kan het gas of de olie niet wegstromen.

4.3 Fossiele brandstoffen

Na de les weet je:

• Wat fossiele brandstoffen zijn
• Hoe fossiele brandstoffen worden gevormd
• Waarvoor fossiele brandstoffen worden gebruikt
• Wat het versterkt broeikaseffect is