Handel & slavernij - VO

• Wie Ben Ik, Wie Was Jij?
• Nationaal Archief
• +3
• Middelbare school
• vmbo, mavo, havo, vwo
• Leerjaar 1-3

Introductie

Met de klas ga je binnenkort naar het Nationaal Archief om de tentoonstelling ‘Wie ben ik, wie was jij?’ te bezoeken. Deze les bereidt de leerlingen voor op het bezoek. Leerlingen leren over het archief, handel en slavernij en krijgen een eerste indruk van de historische personen uit de tentoonstelling.

Instructies

De les bestaat uit drie onderdelen:

1) Wat is een archief?

2) De Tweede Wereldoorlog

3) Wie ben ik, wie was jij?

Het eerste deel van de les is een introductie op archieven.

Het tweede deel van de les haalt de voorkennis van leerlingen over de Tweede Wereldoorlog op en vult deze waar nodig aan. Ook oefenen leerlingen met het inleven in historische personen.

Het derde deel van de les introduceert de historische personen uit de tentoonstelling.

De verschillende onderdelen kunnen los van elkaar behandeld worden en of zo gewenst worden overgeslagen.

In de bijlage van deze les is een uitgebreide docentenhandleiding te vinden voor het bezoek. In deze handleiding staat ook een voorbereidings- en verwerkingsles.

Handel & slavernij

Voorbereiding

Voorbereiding:

Deze les is bedoeld ter voorbereiding op een bezoek aan het Nationaal Archief. De les kan echter ook als een algemene introductie op archieven gebruikt worden.

Achtergrond:
Foto van een VOC-Grootboek, tentoongesteld in 'De wereld van de VOC' in het Nationaal Archief in 2017. Foto: Anne Reitsma.

Afbeelding:

Tula door IJsfontein.

Extra informatie

Vraag/discussie

Afbeelding vergroten

Klik op afbeelding

Klik op hotspot

Notities

Klik op hotspot

Doel van deze slide:

Uitleg van de interactieve elementen.

Zie ook de docentenhandleiding voor uitleg en achtergrondinformatie.

Deel 1

Wat is een archief?

Doel van deze slide:

Introductie van het eerste deel van de les.

Achtergrond:

Het CABR-depot in het Nationaal Archief.

Wat weet je al?

Archief

Doel van de slide:

Ophalen voorkennis over archieven.

Wat weten leerlingen al over wat een archief is?

Een archief is een plek om spullen, veelal van papier, te bewaren. De spullen zijn een bewijs. Een archief bewaart objecten uit het verleden en het heden vóór de toekomst. Daardoor kunnen wij nu in het archief onderzoek doen naar het verleden.

Zo gewenst kan een timer gebruikt worden.

Doel van de slide:

Leerlingen leren meer over archieven in het algemeen en het Nationaal Archief in het bijzonder.

Wat wordt er allemaal in een archief bewaard?

Bronnen van Onafhankelijkheid, 1576-1581

Bronnen van Onafhankelijkheid, 1576-1581

Deel je kennis

Doel van de slide:

Ophalen (nieuwe) kennis uit de video.

O.a. brieven, boeken, tekeningen, foto's, wetten, verdragen, verslagen, dagboeken en kaarten.

Zo gewenst kan een timer gebruikt worden.

Archief

Een archief is een plek om informatie te bewaren, zoals documenten, kaarten en foto's.

Dankzij deze 'archiefstukken' kunnen we onderzoek doen naar wat er in het verleden is gebeurd.

Dit is een scan van het alleroudste document in het Nationaal Archief: een brief van de Paus uit 1179!

Wat zou jij willen onderzoeken in het archief?

Doel van de slide:

Samenvatting van wat een archief is en wat er wordt bewaard.

Afbeeldingen:

- Foto schoolgroep in het Nationaal Archief door Anne Reitsma.

- Pauselijke oorkonde (1179). Bronnenbox, Nationaal Archief.

Wat bewaar jij?

Doel van de slide:

Leerlingen betrekken hun nieuwe kennis over archieven op hun eigen leven.

Spin het wiel. Welke leerlingen bewaren het geselecteerde object? Het is niet nodig om alle opties te bespreken.

Leg uit dat leerlingen zelf eigenlijk ook archieven hebben. Door foto's en documenten te bewaren, kunnen ze in de toekomst herinneringen ophalen of informatie opzoeken.

Wat vind jij het belangrijkste om in een archief te bewaren?

Deel je mening

Doel van de slide:

Toetsen kennis over archieven.

Gebruik de antwoorden van de leerlingen om hun kennis te controleren. Waarom vinden zij een bepaald object belangrijk om te bewaren? Welke waarden spreken ze daarmee uit en laten ze zien dat ze het belang van archieven begrijpen?

Zo gewenst kan een timer gebruikt worden.

Deel 2

Handel en slavernij

Doel van de slide:

Introductie van het tweede deel van de les.

Handel & Slavernij

Wat weet je al?

Doel van de slide:

Ophalen voorkennis over handel en slavernij.

Zo gewenst kan een timer gebruikt worden.

Wat zie je?

Doel van de slide:

Leerlingen delen hun kennis over verschillende aspecten van handel en slavernij in de 17e en 18e eeuw. 

Vraag de leerlingen wat deze afbeeldingen te maken hebben met handel en slavernij en vul waar nodig aan.

Op het schilderij rechtsboven staan rechts ook twee tot slaaf gemaakte mensen. 

Afbeeldingen (l-r):

• Gezicht op de Gouden Bocht in de Herengracht. Gerrit Adriaensz Berckheyde, 1671-1672. Collectie Rijksmuseum.
• Pieter Cnoll, Cornelia van Nijenrode, hun dochters en twee tot slaaf gemaakte bedienden. Pieter Cnoll, 1665. Collectie Rijksmuseum.
• VOC-logo. 
• 's'Lants Zee-magazyn en Scheeps Timmer-werf': aanzicht vanuit het noordwesten op de scheepstimmerwerf en 's Lands Zeemagazijn van de Admiraliteit van Amsterdam op Kattenburg. Joseph Mulder. 1693 of 1726.

Wat zie je?

Wat zie je?

Doel van de slide:

Leerlingen delen hun kennis over verschillende aspecten van handel en slavernij in de 17e en 18e eeuw.

Vraag de leerlingen wat deze afbeeldingen te maken hebben met handel en slavernij en vul waar nodig aan.

Aan de hand van deze slide kan ook de doorwerking van het slavernijverleden aan bod komen. 

Het monument linksonder herdenkt een grote opstand van tot slaaf gemaakte mensen op Curaçao, in 1795. 

Afbeeldingen (l-r):

• WIC-vlag.
• Protest Black Lives Matter in Baltimore City, 2016. 
• Nationaal monument Desenkadená, Parke di Lucha pa Libertat in Willemstad, Curaçao. 
• Kaart van plantages in Suriname. Collectie Nationaal Archief. Toegang 4.VEL, inv. 1679A. 

Handel & Slavernij

Wat vertellen deze afbeeldingen je over handel en slavernij in de 17e en 18e eeuw?

Denken, delen, uitwisselen

Welke afbeeldingen mis je nog?

Doel van de slide:

Leerlingen passen hun kennis over handel en slavernij toe.

Welke verbanden kunnen leerlingen leggen? Bijvoorbeeld: op de scheepswerf (rechtsboven) worden schepen gemaakt, waarin tot slaaf gemaakte mensen (op het portret en het Tula-monument) worden ontvoerd, die op plantages (kaart Suriname) gevangen worden gehouden. In Europa leidt het handelen van de VOC en WIC tot rijkdom (bijvoorbeeld in de vorm van de grachtengordel). Slavernij (kaart plantages) leidt overal tot verzet (monument Tula). Het slavernijverleden werkt door in het heden in de vorm van racisme: ook daar is verzet tegen (de Black Lives Matter-beweging). 

Opdracht:

Denken: Leerlingen denken een minuutje na over de vragen.

Delen: Leerlingen delen hun gedachten met hun buur.

Uitwisselen: Klassikaal gesprek over de vraag.

"De witte mannen gebruiken geweld om aan de macht te blijven.”

Handel & Slavernij

"Ik kom uit West-Afrika. Ik ben gevangen genomen en ontvoerd."

"Ik hoop op een volgende reis iets meer te verdienen."

“Zelf werken mag ik niet. Ik kan alleen rijk worden door goed te trouwen.”

“Ik breng onder andere specerijen en zijde naar Nederland.”

"De scheepsruimte was donker en stonk. Velen stierven."

"Mijn fortuin heb ik gemaakt door de handel in Azië."

“Ik heb twee mensen gekocht als mijn persoonlijke bedienden.”

“Ik moet lange dagen maken en word gestraft als ik mijn werk niet goed doe.”

“Door mijn werk bij de VOC, ben ik rijk.”

“Ik mag niets zelf beslissen.”

1

8

6

5

4

3

2

10

12

11

“Als mensen uit slavernij vluchten, dan kom ik mensen te kort op de plantage.”

9

7

Doel van de slide:

Voorbereiding op de laatste opdracht.

Lees de citaten met de leerlingen door. In de volgende opdracht gaan ze deze aan personen koppelen. Zijn alle citaten duidelijk?

Sleep naar de juiste persoon

Handel & Slavernij

Plantage-eigenaar

Scheepsjongen

VOC-handelaar

Rijke, getrouwde vrouw

Tot slaaf gemaakte persoon

"Ik kom uit West-Afrika. Ik ben gevangen genomen en ontvoerd."

1

"Ik hoop op een volgende reis iets meer te verdienen."

2

“Zelf werken mag ik niet. Ik kan alleen rijk worden door goed te trouwen.”

3

“Ik breng onder andere specerijen en zijde naar Nederland.”

12

"De scheepsruimte was donker en stonk. Velen stierven."

4

"De witte mannen gebruiken geweld om aan de macht te blijven.”

5

"Mijn fortuin heb ik gemaakt door de handel in Azië."

6

“Ik heb twee mensen gekocht als mijn persoonlijke bedienden.”

11

“Als mensen uit slavernij vluchten, dan kom ik mensen te kort op de plantage.”

7

“Ik moet lange dagen maken en word gestraft als ik mijn werk niet goed doe.”

8

“Door mijn werk bij de VOC, ben ik rijk.”

9

“Ik mag niets zelf beslissen.”

10

Doel van de slide:

Leerlingen passen hun kennis over handel en slavernij toe door de citaten op de foto van de juiste persoon te slepen.

Sommige citaten passen bij meerdere personen.

De afbeeldingen dienen enkel ter illustratie. De citaten zijn dan ook niet afkomstig van de getoonde personen.

Alle foto's zijn rechtenvrij en/of komen van het Nationaal Archief.

Afbeeldingen

• VOC-handelaar: Portret van Wollebrand Geleynsz de Jongh. Caesar van Everdingen. 1674. Collectie Museum Alkmaar.
• Tot slaaf gemaakte persoon: Portret van Solomon Northup.
• Rijke, Nederlandse vrouw: Een opperkoopman van de VOC met zijn vrouw en een tot slaaf gemaakte bediende. Aelbert Cuyp, ca. 1640–1660. Collectie Rijksmuseum.
• Plantage-eigenaar: Surinaamse plantage-eigenaar. William Blake. 1793.
• Jonge jongen op VOC-schip: Gravure van de scheepsjongen A.J. Koens. Zeeuws Archief, KZGW, Zel. Ill. inv.nr. IV-546.

Deel 3

Wie ben ik, wie was jij?

Doel van de slide:

Introductie van het derde deel van de les.

Achtergrond:

Foto van leerlingen in Wie ben ik, wie was jij? door Herman Zonderland.

Wie ben ik, wie was jij?

Welke vragen komen in je op bij het zien van deze 5 personen? 

Ontmoet de personen

Doel van de slide:

Leerlingen krijgen een eerste beeld van de personen waar zij in het archief meer over zullen leren.

Deze personen hebben echt bestaan. Tijdens de les zullen de leerlingen met hen 'in gesprek gaan' om zo meer te leren over hun leven en de keuzes die zij wel (of niet) hebben gemaakt.

Een mogelijk gespreksonderwerp met de leerlingen is hier:

Welke vragen komen in je op bij het zien van deze 5 personen? 

Hoe belangrijk is de vrijheid om je eigen keuzes te maken?

Bronnen van Onafhankelijkheid, 1576-1581

Bronnen van Onafhankelijkheid, 1576-1581

Wat vind jij?

Doel van de slide:

Leerlingen denken na over hun eigen principes.

Wat zouden de leerlingen zelf het belangrijkste vinden? Bijvoorbeeld: om te overleven, om familie veilig te houden, om zo normaal mogelijk door te leven of om op te komen voor waar je in gelooft?

Welke keuzes zouden er kunnen volgen uit deze principes?

Zo gewenst kan een timer gebruikt worden.

Tot snel in het Nationaal Archief!

Doel van de slide:

Vooruitblik op het bezoek aan het Nationaal Archief.

Hebben leerlingen nog vragen over het archief, de Tweede Wereldoorlog of Wie ben ik, wie was jij?

Afbeelding:

Voorkant van het Nationaal Archief.