De geschiedenis van het n-woord

• Geschiedenis
• Nationaal Archief
• +5
• Middelbare school
• HBO
• MBO
• vmbo k, g, t, mavo, havo, vwo
• Leerjaar 1-3
• Studiejaar 1-4

Introductie

In deze les komt de geschiedenis van het n-woord aan bod, aan de hand van bronnen uit het Nationaal Archief. De les begint met de etymologische betekenis en gaat vervolgens dieper in op de racistische lading van het woord, waar dit vandaan komt en hoe de context mede de betekenis bepaalt.

Instructies

Archiefdoos

Archiefdozen zijn korte en lange lessen die het beste werken als aanvulling op de lesmethode. In deze lessen bestuderen leerlingen één onderwerp of persoon binnen een breder thema aan de hand van verschillende bronnen. Bij archiefdozen ligt de nadruk op vaardigheidsontwikkeling met enige kennisontwikkeling of -verdieping.

Instructie

De les is bedoeld om in te zetten wanneer het n-woord geregeld gebruikt wordt in de klas en het noodzakelijk is hierop in te grijpen. De les kan worden gegeven bij maatschappijleer, Nederlands of geschiedenis. 

De les is kort (ca. 30 minuten), maar het is belangrijk om voldoende tijd vrij te maken voor een gesprek met de leerlingen. 

Als voorbereiding kan het boek 'Het N-woord' van Ewoud Sanders of het interview met hem in de Volkskrant (https://archive.md/le0zD) nuttig zijn.

De les kan beladen of pijnlijk zijn voor Zwarte leerlingen of leerlingen die nazaten zijn van slaafgemaakten. Het is een goed idee om hen van tevoren op de hoogte te stellen van het voornemen deze les te geven, en eventueel de mogelijkheid te bieden de les over te slaan (zij hebben deze educatie immers niet nodig). Als zij wel aanwezig zijn in de les, is het belangrijk het niet te gebruiken als ervaringsdeskundigen op het gebied van racisme. 

We horen graag hoe deze les verlopen is, met eventuele feedback, via [e-mail]. 

De geschiedenis van het n-woord

Archiefdoos

Archiefdoos:

Archiefdozen zijn korte en lange lessen die het beste werken als aanvulling op de lesmethode. In deze lessen bestuderen leerlingen één onderwerp of persoon binnen een breder thema aan de hand van verschillende bronnen. Bij archiefdozen ligt de nadruk op vaardigheidsontwikkeling met enige kennisontwikkeling of -verdieping.

Doel:

Deze les helpt leerlingen begrijpen waarom het n-woord racistisch is.

Gebruik van het n-woord

In deze les komen documenten voor uit de collectie van het Nationaal Archief, waarin het n-woord wordt uitgeschreven. Deze documenten zijn toegevoegd om te laten zien hoe het n-woord ooit is ontstaan. Bij het hardop lezen van de documenten, adviseren wij met klem om ook hier het woord niet uit te spreken, maar te vervangen door ‘n-woord’ of een stilte.

De leerlingen

Als er Zwarte leerlingen/nazaten van slaafgemaakten is de klas zitten, dan is het belangrijk ermee rekening te houden dat dit voor hen een beladen les kan zijn. En dat de les pijnlijk kan worden, als er andere leerlingen aanwezig zijn die het n-woord nog onwetend gebruiken.

Het kan goed zijn om deze leerlingen van tevoren te vertellen over het plan om deze les te geven. En hen eventueel de mogelijkheid te bieden de les over te slaan (zij hebben deze les immers niet nodig).

Tot slot is het belangrijk hen tijdens de les niet te gebruiken of bevragen als 'ervaringsdeskundigen' op het gebied van racisme.

Achtergrond: Archief Oude WIC (1.05.01.01) inv. nr. 54 scan 34

Detail bekijken

Vraag/discussie

Extra informatie

Afbeelding vergroten

Klik op afbeelding

Klik op hotspot

Notities

Klik op hotspot

Klik op hotspot

Doel van deze slide:

Uitleg van de interactieve elementen.

Tijdvak

Tijdvak:

• Tijd van regenten en vorsten
• Tijd van pruiken en revoluties

Kenmerkende aspecten:

• wereldwijde handelscontacten, handelskapitalisme en het begin van een wereldeconomie
• uitbouw van de Europese overheersing, met name in de vorm van plantagekoloniën en de daarmee verbonden trans-atlantische slavenhandel, en de opkomst van het abolitionisme

Leerdoelen

Je kan uitleggen waarom het n-woord racistisch is.

Je kan uitleggen waarom de betekenis van het n-woord verandert, afhankelijk van wie het gebruikt.

Je kent in grote lijnen de geschiedenis van het n-woord.

Benodigde voorkennis:

Leerlingen weten dat er sprake was van slavernij en dat de slavernij afgeschaft werd.

Maar de herkomst van een woord is niet hetzelfde 

als de echte betekenis of lading van een woord.

'niger' = zwart in het Latijn

'negro' = zwart in het Spaans en Portugees

'nègre' = zwart in het Frans

Het n-woord is van deze woorden afgeleid.

De herkomst van het n-woord

Doel:

Op deze slide wordt uitgelegd wat de etymologische betekenis (hier omschreven als 'herkomst') van het n-woord is.

Mensen die het n-woord als onschuldig zien, gebruiken vaak het argument dat het 'gewoon zwart' betekent. Dat is etymologisch beschouwd ook zo, maar er is een verschil tussen de etymologische herkomst van een woord en de echte betekenis (waarin lading/bijklank en context ook een rol spelen). Dat wordt in het vervolg toegelicht. 

Waarom denk je dat vanaf 1600 het n-woord bij witte Europeanen populairder wordt dan het woord 'moor'?

Leg je antwoord uit

Vóór 1600 is er ook al contact tussen witte Europeanen en zwarte Afrikanen. In Europese documenten en boeken is tot 1600 het woord 'moor' gebruikelijk. Dit verandert rond 1600. 

Antwoord: in de 17e eeuw beginnen Europeanen met de handel in slaafgemaakten van de westkust van Afrika. 

In Nederland doet de WIC dat. Dit bedrijf wordt in 1621 opgericht. 

Voor Arabieren, moslims en zwarte mensen gebruiken Europeanen vóór het begin van de handel in slaafgemaakten vrijwel altijd het woord 'moor'. 

Deze vraag is bedoeld om gelijk de context van het ontstaan van het woord te onderstrepen. Die context is allesbepalend. 

Het n-woord ontstaat niet als aanduiding van zwarte mensen, maar specifieker van zwarte slaafgemaakten.

hertaling

Wij hebben U in eerder geschreven over de aankomst van de schepen de Robbe, Walcheren en Nassau van de kust van Guinea met een lading n*****. Deze n***** zijn hier op 14 april openbaar geveild en hebben f382.056 opgebracht. De rekening moet uiterlijk deze december betaald worden.

hertaling

Wij hebben U ook de moeilijkheden en schade getoond die de Compagnie (WIC) lijdt door de grote sterfte onder de n***** bij hun vervoer van Ardra naar El Mina door die lange reis. De n***** zouden in plaats van El Mina ook veilig hier naar de kust vervoerd kunnen worden, wat veel tijd, schepen en uitrusting zou besparen. Geef hier graag de opdracht voor.

De betekenis en lading van het n-woord

Hoe wordt in deze bron tegen Zwarte mensen aangekeken?

Welke betekenis of lading heeft het n-woord hier?

Waar gaat deze bron over? 

Wat voor iemand heeft deze bron geschreven?

Wij hebben U Edele in onsen voorgaenden geschreven vant’ arrivement vande schepen de Robbe, Walcheren ende Nassau vande Custe van Guinea met hare ladinge en n*****, welcke n***** den 14 April alhier publijcq sijn vercocht, ende hebben gerendeert f382.056, te betalen inde maent van december toecomende.

Wij hebben u Edele oock verthoont de ongelegentheijt ende schade die de Compangie lijdet int vervoeren vande n***** van Ardra naer el Mina wegen de groote sterfte die door soo langdurige reijse onstaet, ende dat de n***** ongevaerlijc soo laest hier op de custe konnen gevoert worden als naer el mina waer bij veel inden tijt in schepen, in equipage geprofiteert sende werden. Daer u Edele ordre in gelieven te stellen.

Verkooprekening WIC (1639)

Lees de 2 alinea's

Het n-woord werkt ontmenselijkend.

Witte Europeanen doen vanaf de 17e eeuw alsof de handel in slaafgemaakten moet kunnen, omdat Zwarte Afrikanen volgens hen minderwaardig zijn. Witte mensen zien Zwarte Afrikanen niet als mensen. Het n-woord speelt een belangrijk rol in deze ontmenselijking.

Doel:

Deze bron maakt duidelijk dat het n-woord een racistische betekenis heeft.

Vanaf het moment dat de WIC-handel in slaafgemaakten begint, raakt het n-woord in zwang. 

In dit document uit 1634 wordt het n-woord in één adem genoemd met de lading van een schip. Slaafgemaakten werden gezien als niet meer dan dat. Vervolgens wordt vermeld wat zij hebben "gerendeert" (opgebracht).

In de 2e passage gaat het over hoe de WIC het vervoer van de slaafgemaakten zo efficiënt mogelijk kan doen, met het oog op winstmaximalisatie.

De echte betekenis en lading van het woord is dus dat deze mensen geen mensen zouden zijn, maar enkel handelswaar. Het woord werkt dus ontmenselijkend. 

Het woord ontstaat in een tijd waarin de slavernij gerechtvaardigd moest worden (want vanaf het begin waren er mensen met morele bezwaren). De Zwarte huidskleur wordt als rechtvaardiging gebruikt. Het woord heeft dus vanaf het ontstaan een zeer racistische betekenis. 

Je kan het n-woord wel uitspreken met de intentie om neutraal een Zwart persoon te beschrijven, maar die impact heeft het meestal niet op de ontvanger, die de lading van ontmenselijking erbij hoort.

Afbeelding:

Verkooprekening uit het archief van de

West-Indische Compagnie (1639). Nationaal Archief.

Hoe werkt slavernij volgens De Kom nog door?

Waarom denk je dat Anton de Kom, die zich juist zo verzet tegen racisme en de doorwerking van slavernij, het n-woord gebruikt?

Over welke periode heeft Anton de Kom het in deze speech?

Anton de Kom wordt in 1898 geboren in Paramaribo, Suriname. Zijn hele leven houdt hij zich bezig met de doorwerking van slavernij en het verzet tegen kolonialisme en fascisme. Hij strijdt voor een onafhankelijk Suriname. In de Tweede Wereldoorlog sluit hij zich aan bij het verzet. Uiteindelijk wordt hij opgepakt en wordt hij vermoord in een concentratiekamp. 

De betekenis en lading van het n-woord

Lees de 4 alinea's

Speech Anton de Kom (1933)

Advies: spreek het n-woord niet uit.

Doel:

Deze slide maakt duidelijk hoe slavernij doorwerkt na 1863.

Slavernij werd afgeschaft, maar racisme niet. In deze speech uit 1933 legt De Kom dat uit: hij schrijft over de scheve machtsverhoudingen, benadeling en dehumanisering van Zwarte mensen. Ook in de 21e eeuw werkt het slavernijverleden door. Het gebruik van het n-woord is hier een voorbeeld van. 

Over welke tijd spreekt De Kom? Na de afschaffing van slavernij. Hoe werkt slavernij door? 1e alinea: nog 10 jaar 'staatstoezicht' in Suriname. 2e alinea: De plantage-eigenaren werden gecompenseerd bij de afschaffing; de vrijgemaakte mensen niet. Dit verergert de sociaaleconomische achterstand van (nazaten van) slaafgemaakten, tot op de dag van vandaag. 3e alinea: 1) Zwarte kinderen voelen zich vereerd om te 'mogen' knikkeren met witte kinderen. 2) Zijn achternaam heeft te maken met slavernij. 3) Als De Kom op school zijn eigen taal spreekt, krijgt hij straf. 4e alinea: Zwarte mensen worden nog steeds uitgebuit. Waarom gebruikt De Kom het n-woord? Taal is altijd in ontwikkeling. In 1933 was men nog niet bezig met de racistische oorsprong van het woord. 

Afbeelding:

Foto Anton de Kom (1924). Wikimedia.

Speech, Anton de Kom (1933). Ministerie van Koloniën: Kabinet-Geheim archief, 1901-1940 2.10.36.51, inv. nr. 409. 

Het n-woord werkt ontmenselijkend. Hoe komt dat?

Leg je antwoord uit

Ontmenselijking is het proces van een ander steeds minder als mens gaan zien.

Doel van de slide: controleren of leerlingen de voorgaande informatie kunnen reproduceren. 

Antwoord: doordat het n-woord specifiek bedacht werd in de context van slavernij, en gebruikt werd om Zwarte mensen als handelswaar te omschrijven, draagt het n-woord bij aan het ontmenselijken van Zwarte Afrikanen. Zij worden dankzij het n-woord omschreven als objecten, en niet als volwaardige mensen. 

Deze ontmenselijking was nodig om de slavernij te rechtvaardigen. 

De slavernij wordt in 1863 afgeschaft. Verliest het 

n-woord hiermee de racistische lading?

Leg je antwoord uit

Doel van de slide: controleren of leerlingen de voorgaande informatie kunnen reproduceren. 

Antwoord: nee, racisme en de racistische lading van het n-woord zijn niet met een wet af te schaffen. 

Het n-woord wordt soms gebruikt als geuzennaam. 

Ta-Nehisi Coates en Caprice Hollins leggen uit hoe de lading van het woord dan verandert.

Het n-woord als 'geuzennaam'

Ta-Nehisi Coates is een prijswinnende journalist en auteur. Belangrijke thema's in zijn werk zijn politiek, racisme en cultuur. 

Caprice Hollins, racisme-educator, beantwoordt in dit filmpje de vraag: waarom is het voor Afro-Amerikanen wél oké om het n-woord te gebruiken? 

Een geuzennaam is een erenaam die men zichzelf geeft nadat anderen die als scheld- of spotnaam gebruikten. 

Wat maakt de vergelijking met andere woorden ('honey', 'b*tch', 'fat') duidelijk over het n-woord? 

Advies:

Kies 1 van beide filmpjes.

NB: het is mogelijk op YouTube Nederlandse ondertiteling aan te zetten (deze wordt automatisch gegenereerd en kan fouten bevatten).

Als deze filmpjes in de klas niet goed werken door het Engels, dan kan je zelf het filmpje van Coates bekijken en zijn voorbeelden (b*tch, lieverd, etc.) gebruiken. Leerlingen herkennen dit soort voorbeelden waarschijnlijk uit hun eigen leven. 

Doel: leerlingen begrijpen dat de betekenis en lading van een woord verandert door degene die het woord gebruikt. 

 

Door veel Zwarte mensen wordt het n-woord gebruikt als een geuzennaam. Dit noemt men ook wel 'reclaiming'. Door het woord zelf te gebruiken wordt de betekenis veranderd. Gebruikt een wit iemand het woord, dan is er geen sprake van deze betekenisverandering. Dan blijft het racistisch. 

Beide sprekers gebruiken goede voorbeelden:

- Vriendinnen die elkaar grappend 'bitch' noemen. Doet iemand anders dit? Dan heeft het een beledigende betekenis.

- Als dun persoon omschrijf je iemand anders niet snel als dik. Diegene kan dat zelf wel doen, en dat zelfs zeggen over iemand anders (als de verhouding er naar is).

- Je kan je partner 'honey' (schatje) noemen, maar als iemand anders dit doet dan wordt dit woord heel anders ontvangen. 

Stelling: het n-woord moet wettelijk verboden worden

JA

NEE

Weet ik niet

Doel: deze stelling daagt leerlingen uit na te denken over het gebruik van het n-woord. Het gesprek dat hierop volgt, kan een verdieping zijn op de slide hiervoor.

NB: er is niet één goed antwoord hier. 

Noem iets wat je hebt opgestoken van deze les

Licht toe!

Doel van de slide: 

Controleren of de leerlingen de stof goed begrepen hebben. 

Het is de bedoeling dat leerlingen nu begrijpen dat:

• het n-woord is bedacht door witte Europeanen die Zwarte mensen tot slaaf maakten
• het n-woord werd gebruikt om Zwarte mensen als handelswaar te omschrijven
• die ontmenselijking aan het n-woord kleeft, zelfs als de gebruiker van het woord het niet zo bedoelt
• dat de betekenis van een woord verandert door de gebruiker en de situatie waarin het wordt gebruikt
• dit de reden is dat sommige Zwarte mensen het n-woord wel gebruiken. Het n-woord is dan een 'geuzennaam'.

Noem iets wat je nog niet goed begrijpt

Stel een vraag!

Doel van de slide:

leerlingen kunnen nog een vraag stellen over dingen die ze niet begrijpen.

Meer lezen:

Het boek 'Het N-woord' van Ewoud Sanders is een nuttige publicatie uit 2023 over de geschiedenis van het n-woord en de racistische lading van het woord. Sanders is taalhistoricus en geen specialist op het gebied van (het tegengaan van) racisme en discriminatie. Hij heeft bij het schrijven van zijn boek veel gebruik gemaakt van publicaties en advies van Zwarte onderzoekers en auteurs.

Interview in de Volkskrant met Sanders:

https://archive.md/le0zD