lesplan
Erasmus, een wereldberoemde denker
Wil je met dit lesplan aan de slag? Klik op de knop hieronder om een eigen kopie te maken in 'Mijn Lessen'. Vervolgens kun je de lessen aanpassen naar jouw wensen.
Canonvenster: Erasmus
Voortgezet onderwijs onderbouw
Deze les is ontwikkeld door één van de deelnemende organisaties binnen het Canonnetwerk van de Canon van Nederland: Bibiliotheek Rotterdam.
https://www.canonvannederland.nl/nl/page/136920/canonmusea
https://www.canonvannederland.nl/nl/page/136920/canonmusea
OPROEP: wat vindt u van deze les?
Hebt u de les gegeven, wat waren uw bevindingen?
Hebt u de les niet gegeven, waarom niet?
Al uw tips en adviezen zijn welkom bij Anne Burgers: a.burgers@openluchtmuseum.nl.
Lesdoelen
Na afloop van de les kennen de leerlingen:
A Erasmus en zijn ideeën over de wereld:
- Ze kennen Desiderius Erasmus van Rotterdam (± 1469-1536)
- Ze kennen de belangrijkste ideeën van Erasmus (als humanist)
B Enkele sleutelstukken, belangrijke boeken en brieven van Erasmus:
- Een boek uit de bibliotheek van Erasmus
- Een brief van Erasmus
- Een nieuwe bijbel, geschreven/geredigeerd door Erasmus
- Erasmus' boek 'Querela Pacis: De klacht van Vrede' (1517)
Benodigdheden voor deze les
Voor elke leerling een mobiel, tablet of laptop met internet.
Tip: zet tijdens het geven van de les de notities uit (rechtsonder de slide).
Print u de les, dan hebt u zelf de notities bij de hand.
Opbouw van de les (50 minuten)
Hieronder vindt u beknopte informatie bij de verschillende onderdelen van de les.
Erasmus gebruikte Rotterdam als een soort merknaam om zich te kunnen profileren en onderscheiden. Omgekeerd gebruikt nu Rotterdam de naam Erasmus als uithangbord voor de stad (denk aan de Erasmusbrug)
Inleiding (5 minuten) - slide 1 t/m 7
Deze les gaat over Desiderius Erasmus van Rotterdam. Hij leefde rond 1500. Vier sleutelstukken bij het venster Erasmus uit de Canon van Nederland vertellen zijn verhaal. De sleutelstukken worden bewaard in Bibliotheek Rotterdam. Hier bevindt zich de grootste Erasmuscollectie ter wereld.
Het Canonvenster Erasmus hoort bij Tijdvak 5, Ontdekkers en Hervormers.
Sleutelstuk 1: een boek uit de bibliotheek van Erasmus (10 minuten) - slide 8-16
Erasmus las heel veel boeken. Hij schreef achterin het boek, in het Latijn: ‘Ik ben van Erasmus’. Veel van zijn boeken zijn daaraan nog steeds te herkennen.
Dit sleutelstuk bevat een tekst uit de klassieke oudheid: de wereld van de Grieken en Romeinen. Vooral teksten die lang geleden door de Grieken en Romeinen waren geschreven vond Erasmus interessant.
Erasmus was een humanist: een geleerde die bronteksten uit de klassieke oudheid onderzocht. Hij vond dat hierin allerlei voorbeelden stonden over hoe je een goede burger kunt zijn.
Voer een kort klassengesprek: wanneer is iemand volgens jou een goede burger?
Erasmus gebruikte dit sleutelstuk als bron om de wereld van de Grieken en Romeinen beter te leren kennen. Tijdens het lezen maakte hij allerlei aantekeningen. Als hij zich verveelde maakte hij tekeningetjes in de kantlijn.
Sleutelstuk 2: Een nieuwe Bijbel (10 minuten) - slide 17-20
Erasmus geloofde in het bestaan van God, zoals bijna iedereen in zijn omgeving. Erasmus vond het belangrijk dat iedereen toegang had tot de brontekst voor het christendom: de Bijbel. Hij ontdekte dat de Bijbeltekst zoals die in zijn tijd werd gebruikt, niet helemaal klopte. Na het vergelijken van veel oude versies van de Bijbeltekst maakte hij verbeteringen.
Erasmus kreeg veel kritiek: heilige teksten kon je niet aanpassen. Maar humanisten zagen juist wel dat Erasmus’ Bijbel een veel betere bron voor het christendom was. Deze onenigheid zorgde ervoor dat Erasmus wereldberoemd werd.
Erasmus kon zo beroemd worden doordat net voor zijn geboorte een belangrijke uitvinding was gedaan: de boekdrukkunst. Door de boekdrukkunst hoefden boeken niet meer per stuk met de hand te worden overgeschreven, zoals in de Middeleeuwen. Door boeken te drukken met drukpersen, konden veel meer boeken worden geproduceerd. Erasmus’ ideeën konden zo via die boeken veel sneller door Europa worden verspreid.
Sleutelstuk 3: Een brief van Erasmus (10 minuten) - slide 21-27
Brieven schrijven was voor Erasmus belangrijk. Een brief was een van de weinig manieren om met mensen buiten je eigen woonplaats contact te houden. In deze brief heeft Erasmus het over Maarten Luther, een tijdgenoot van hem. Erasmus en Luther hadden allebei kritiek op de katholieke kerk.
Erasmus en Luther hadden verschillende ideeën over een oplossing voor de problemen. Erasmus zag de oplossing in overleg en debat en vervolgens interne verandering van de kerkorganisatie, Luther zocht de oplossing in protest, het oprichten van een nieuwe geloofsrichting.
Deze brief bewijst dat Erasmus het met Luthers werkwijze oneens was. Hij schrijft dat Luther te veel haatgevoelens opwekt, waardoor het moeilijk is om tot een gezamenlijke oplossing te komen.
Sleutelstuk 4: Vrede! - slide 28-34
Erasmus schreef veel over oorlog en vrede. In zijn tijd was er vaak oorlog. Erasmus vond dat zinloos. Hij had hiervoor drie belangrijke argumenten.
- Argument 1: Oorlog is tegennatuurlijk. Volgens Erasmus komt oorlog in de natuur niet voor. Alleen mensen voeren oorlog, dieren niet. (Dit klopt niet: oorlog komt ook bij dieren voor. Onderzoekers hebben bijvoorbeeld gezien dat groepen chimpansees geweld gebruiken tegen elkaar om voedselrijke gebieden te veroveren en verdedigen.)
- Argument 2: Oorlog brengt vooral ellende voor gewone mensen die er niets mee te maken hebben.
- Argument 3: Mensen moeten geen oorlog voeren, maar samenleven, want iedereen is christen. Erasmus was vooral gericht op de situatie binnen Europa, waar de meeste mensen christen waren. Ons wereldbeeld is nu veel groter. We weten daardoor dat er zowel binnen als buiten Europa oorlog wordt gevoerd. En in de wereld bestaan er veel verschillende vormen van geloof. Ook zijn er veel mensen die niet gelovig zijn. Misschien kunnen de leerlingen Erasmus’ argument aanpassen zodat het toepasbaar is op onze wereld: 'Mensen moeten geen oorlog voeren, maar samenleven, want ...'
Afsluiting - slide 35-36
De sleutelstukken uit deze les vind je in de openbare bibliotheek van Rotterdam. Daar zijn ze een onderdeel van de grootste Erasmuscollectie ter wereld. Vind de leerlingen het logisch dat die Erasmuscollectie in Rotterdam is? (poll)
Ja: Erasmus is geboren in Rotterdam en noemde zich ‘Roterodamus’. Hij is dus verbonden met Rotterdam.
Nee: Erasmus was alleen als peuter in Rotterdam en is er daarna nooit meer teruggekeerd. Hij heeft bijvoorbeeld veel langer in Bazel in Zwitserland gewoond. Erasmus heeft daarom niet zo veel te maken met Rotterdam.
Erasmus gebruikte Rotterdam als een soort merknaam om zich te kunnen profileren en onderscheiden. Omgekeerd gebruikt nu Rotterdam de naam Erasmus als uithangbord voor de stad (denk aan de Erasmusbrug)
Behalve Erasmus is er nog veel meer erfgoed in de bibliotheek, zie: www.bibliotheek.rotterdam.nl/erfgoed
Voor vragen over schoolbezoek kunt u contact opnemen via: erfgoededucatie@bibliotheek.rotterdam.nl
Voor vragen over de erfgoedcollecties:
erfgoed@bibliotheek.rotterdam.nl
Aanvullende opdracht voor na de les
Aanvullende opdracht voor na de les.
Een moderne brief van Erasmus
Je weet nu veel over Erasmus. Hij dacht na over veel onderwerpen en problemen in de maatschappij. En brieven schrijven was voor hem een belangrijke activiteit. Wat zou Erasmus vandaag in een brief schrijven?
Bedenk een maatschappelijk probleem of een thema dat jij belangrijk vindt. Stel je voor dat Erasmus nu leefde. Schrijf namens Erasmus een brief over je onderwerp.
Adresseer je brief aan iemand die invloed heeft op het probleem, bijvoorbeeld een staatshoofd of directeur van een groot bedrijf.