Middeleeuwen

• Muziek
• Basisschool
• Groep 5,6

Introductie

Met deze activiteit maken de leerlingen kennis metMiddeleeuwse muziek en leren de ontstaansgeschiedenis van het notenschrift. Ze ontdekken dat er meerderemanieren zijn om muziek in beeld te brengen, lezen een grafische notatie van de 5e symfonie van Beethoven en maken zelf een grafische notatie van verschillende muziekfragmenten.

Instructies

Benodigdheden:

• Potloden en A4 voor iedereen

Aan het einde van de les kunnen de leerlingen:

• De leerling kan alleen en in groepsverband bestaande, eenvoudig grafisch en traditioneel genoteerde composities zowel auditief volgen als uitvoeren.
• De leerling kan specifieke klankaspecten onderscheiden en die weergeven in passende grafische symbolen.
• De leerling kan zijn composities noteren en reproduceren met behulp van picturale en grafische notatievormen.
• De leerling kan zijn muzikale ideeën vormgeven en uitvoeren met behulp van zijn stem, bodypercussie en beweging.
• De leerling kan zelfstandig, ritmisch en in de maat, eenvoudige ritmische en melodische (begeleidings)patronen uitvoeren kan daarbij reageren op (lied)leidingsgebaren.
• De leerling kan (alleen en in groepsverband) een eigen idee of bestaande compositie uitvoeren en presenteren aan anderen en doet dat met overtuiging.
• De leerling kan overwogen keuzes maken voor zijn composities en die communiceren met anderen.
• De leerling staat open voor feedback en kan die eventueel verwerken in het eigen werk(proces).

Middeleeuwen

1

Tip!

Klik op het notitie icoontje rechtsonder de volgende slides voor een korte lesuitleg.  

leerlijn fotografie en muziek

Welke manieren kan je bedenken om muziek in beeld te brengen?

Toelichting slide 2

Mogelijke antwoorden: notenschrift/bladmuziek, grafische notatie, tekenen waar de muziek over gaat

Waarom is het handig voor musici om muziek in beeld te hebben?

Toelichting slide 3

Mogelijke antwoorden: Net als met letters die iedereen kan lezen die dat geleerd heeft, kan je ook noten leren lezen, dan kan je muziek lezen.

Zo kan iedereen op de wereld samen muziek maken en hoef je het niet te onthouden. Musici maken bijna altijd gebruik van notenschrift om hun muziek te lezen en op te schrijven.

Toelichting slide 4

Bekijk de video.

Waarom is het volgens het filmpje belangrijk om muziek op te schrijven?

Toelichting slide 5

Antwoord:

- Omdat wanneer je muziek op gehoor overbrengt deze kan veranderen in andere muziek
- Omdat het belangrijk is dat (Gregoriaanse) muziek overal hetzelfde klinkt en omdat je dan precies weet hoe hoog je moet zingen

In de Middeleeuwen konden helaas geen opnames worden gemaakt van Middeleeuwse muziek, omdat opnameapparatuur en afspeelmogelijkheden simpelweg nog niet bestonden. Wel kunnen we aan de hand van het notenschrift (uit de 9e eeuw) en afbeeldingen van muziekinstrumenten proberen om de muziek te laten klinken zoals toen. Er zijn veel ensembles (groepjes muzikanten) en (Gregoriaanse) koren, die nog regelmatig Middeleeuwse muziek ten gehore brengen.

Toelichting slide 6

Open de hotspot en lees voor.

Welke instrumenten heb je gezien?

Toelichting slide 8

Een harp, een oude viool (vedel), een luit en een grote trommel

Troubadour

Gregoriaans

1

2

Toelichting slide 9

• Beluister klassikaal muziekfragment 1 en 2
• Antwoorden: Welk fragment is volgens de leerlingen van een troubadour (een Middeleeuwse singer-songwriter) en welk fragment is Gregoriaans (Middeleeuws kerkgezang)? (1. Troubadour, 2. Gregoriaans gezang, dat kun je horen omdat deze troubadour in z’n eentje zingt en zichzelf begeleidt met een soort gitaar. Het Gregoriaans gezang is een koor en klinkt ook veel plechtiger)

Wie kan er noten lezen? Kan je vertellen hoe dat werkt?

Toelichting slide 10

Vraag de leerlingen wie er al noten kan lezen. Laat de leerlingen die dat kunnen vertellen hoe het werkt.

Bekijk de grafische notatie, hoe zou deze kunnen klinken?

Toelichting slide 11

• Bespreek samen met de leerlingen de grafische notatie.
• Sommige strepen zijn kort, andere lang. Soms zijn ze hoog getekend, soms laag. Wat zouden deze verschillen betekenen?
• (mogelijke antwoorden: de streepjes zijn tonen in de muziek, een toon die lang aanhoudt is een lange streep, een korte toon is een korte streep. Een hoge toon is hoger getekend dan een lage.)
  

Sleep het juiste fragment naar de grafische notatie

1

2

3

Toelichting slide 9

• Luister naar alle fragmenten en vraag de leerlingen goed te kijken of ze bij een van ed fragmenten kunnen meelezen met de grafische partituur.
• Lukt het? Dan is dat het juiste antwoord. Vraag de leerlingen hoe ze konden zien dat dat het juiste antwoord was.
  

Toelichting slide 13

Bekijk het filmpje en vraag de leerlingen of ze mee kunnen lezen met de partituur.

1

2

3

Teken wat je hoort!

Toelichting slide 14

• Nu is het tijd om zelf eens een grafische notatie te maken.
  
• Iedere leerling heeft 3 stukjes papier (een A4 in 3 stukken geknipt) en een potlood.
  
• Vertel dat zij 3 korte muziekstukken te horen krijgen en dat ze nu zelf een grafische notatie gaan maken zoals we die zojuist gezien hebben.
• De notatie die de leerlingen maken bestaat uit allemaal streepjes:.
  

Korte tonen: korte streepjes

Lange tonen: lange strepen

Hoge tonen: hoge strepen

Lage tonen: lage strepen

In het 3e fragment hoor je meerdere instrumenten. Vraag de leerlingen om de lijn van de trompet (na enkele sec te horen) te noteren.

Bekijk na afloop alle notaties. Zijn er gelijkenissen? Zijn er verschillen?

Wat was makkelijker?

Zelf muziek noteren

Muziek aflezen

Na deze les, 

wil ik...

meer voorbeelden krijgen

meer oefenen!

nog meer te weten komen over muzieknotatie

niet meer te weten komen over muzieknotatie

nog iets anders (vul de vraag op de volgende slide in)

Nog iets anders, namelijk...

Hoe vond je 

deze les?

😒🙁😐🙂😃