23/24 Drama, H4, deeltaak 3/4: Teksttoneel, analyse en concept.

• Drama
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Teksttheater

Het woord ‘dialoog’ wordt in het woordenboek aangeduid als tweespraak, of samenspraak

SE 2
KVDR H4 

Conflict  

Een vast ingrediënt van een dialoog is ‘een conflict’. In sommige dialogen kan het lijken dat er geen conflict in zit. Zeker bij de hele korte. En er is ook niet altijd een oplossing. Anders zouden het allemaal hele lange en afgeronde verhaaltjes worden met minder mogelijkheden voor interpretatie. Er zijn vele soorten conflicten. Verschillen in personages versterken het conflict. Bijvoorbeeld: de één blijft kalm, de ander is vanaf het begin woest.

Opbouw 

Als er ontwikkeling in het personage zit, zit er opbouw in je verhaal. Vraag je in elke dialoog af of het personage zich ontwikkelt. 

Wat er niet staat

Er is altijd een verhaal om de dialoog heen. Je kunt zo zelf de tekst een richting geven. Wat is er bijvoorbeeld aan de dialoog vooraf gegaan en staat niet in de tekst? 

Actie-Reactie

In een dialoog gaat het om actie-reactie. Het spel maakt duidelijk hoe deze actie-reactie verloopt en heeft vaak met emotie te maken.

Probleemsituatie

In een dialoog hoort een probleemsituatie. Een probleem dat wel of niet opgelost dient te worden. Lees een dialoog goed om erachter te komen hoe het probleem aangeboden wordt, verborgen gehouden wordt, ontdekt wordt, veranderd en eventueel opgelost wordt. 

Tekstbehandeling

Hoe behandel je als acteur jouw tekst met als doel deze tot leven te brengen?

Interpretatie 

Als je de tekst zowel technisch als inhoudelijk wat beter kent, ga je je nu puur op de tekst richten en bij elke zin ga je je afvragen wat er bedoelt wordt. Je gaat dus met het verhaal in je achterhoofd, de tekst interpreteren: Waarom zegt het personage deze zin, wat wordt er bedoeld met die zin, staat er wat de verteller ook wil zeggen of zit er iets achter (bijvoorbeeld sarcasme: denktekst) en bedoelt hij/zij iets heel anders. Zorg dat je bij elke tekst weet wat je zegt, weet waar je het over hebt en waarom die tekst zo loopt zoals het loopt. 

Denktekst

Dat wat het personage denkt en niet hardop uitspreekt. Deze klinkt vaak door in de behandeling van de tekst.

Of in zijn motieven van handelen.

TEKSTBEGRIP 

Zonder tekstbegrip is een acteur als een schip dat stuurloos is op zee. Spelen is voor een groot deel: weten wat je zegt en luisteren naar wat de ander zegt.  

Visualisering: zie voor je wat je vertelt. 

 

UITSPRAAK / ARTICULATIE 

Het is uitermate vervelend om na een voorstelling commentaar te krijgen over verstaanbaarheid. Door tekst repetities en bijv. stemtraining en -opwarming kan dit worden voorkomen. 

 

TEMPO/RITME 

Het maakt voor de beleving van het publiek veel uit of de teksten op elkaar aansluiten. Sluiten ze aan, dan kan een scène flitsend, virtuoos of energiek zijn, terwijl als er een 'witje' tussen zit van meer dan een driekwart seconde, dan kan dezelfde scène log en energieloos overkomen.  

ACCENTUERING  

De intonaties (= Manier van spreken met beklemtoning om iets duidelijk te maken. De juiste intonatie hebben om een boodschap goed te laten overkomen.) die je kiest hebben consequenties voor de betekenis van wat je zegt. De keuzes die je maakt zijn afhankelijk van je rol intentie en ondersteunen het tekstbegrip. VB: de zin: 'Wat wil je?' kun je op drie manieren accentueren. 'WAT wil je?', 'Wat WIL je?' of 'Wat wil JIJ?"

Verschillende vormen van accenten zijn:

   Ritmisch accent – zoals het gegeven voorbeeld. 

Temporaal accent – verlengt de klank van het woord (al jaaaaaaaren)  

Muzikaal accent – geeft betekenis meer kleur (Geweldig, afschuwelijk) (Een temporaal en een muzikaal accent is ook een ritmisch accent) 

ROLINTENTIE  

Het geeft een acteur veel houvast als hij weet vanuit welke intentie (bedoeling/doel) hij speelt. Dit kan per scène of zelfs per segment (gedeelte) van een scène verschillen. 

Hoe éénduidiger de intentie hoe beter. Geen enkele acteur kan twee dingen tegelijk spelen. Gelaagdheid in een rol brengt men teweeg door te schakelen tussen verschillende intenties. 

Premisse

In een zin de situatie kunnen omschrijven.

Trucje: Een eenvoudig trucje om een goede premisse te vinden voor een scenario is het idee toetsen aan de vraag:

"Wie wil wat en waarom kan hij dat niet?"

Voorbeeld:
Wat gebeurt er als een upper-class meisje verliefd wordt op een zwarte jongen?

 De SE opdracht, deel 1

"Audiomovies - Podcast"

 Is een vorm van drama, waarbij uitsluitend gebruik wordt gemaakt van geluid. De meeste hoorspelen worden dan ook voor het medium radio gemaakt of in deze tijd: podcast.

Voorbeeld: Belofte van Pisa

Opdracht

Jullie gaan een dialoog spelen, alleen zijn jullie zelf niet zichtbaar. Dus het enige wat het publiek krijgt is jullie stemmen die de dialoog tot leven brengt d.m.v. tekstbehandeling (zowel technisch, actie-reactie en inleving)

Jullie zijn dus niet zichtbaar!

En dan de teksten...

- Zelf duo of drietal maken, het liefst een duo

- Jullie mogen in de gegeven tekstboeken op zoek naar een leuke dialoog waarmee je aan het werk gaat met de "hoorspel" opdracht.

Stap 1

1. Tekstkeuze
2. Analyseren: Welke spelgegevens kun je halen uit de tekst (5 w's)

3. Opbouw
4. Personages en situatie schets
5. Denkteksten

6. Verdeling rollen

7. Samen lezen

Beoordelingscriteria SE2

- Dynamiek in tekstbehandeling

- Spelconcentratie, zit je in het spelmoment met elkaar

- Creativiteit, wat hebben jullie toegevoegd

- Samenspel

- Mise-en-Scene