VO - Onderbouw - Allemaal Burgers - WvR 2024
1 / 15
Lesduur is: 50 minIntroductie
Burgerschap staat weer bovenaan de menukaart van het onderwijs! Het is de bedoeling dat scholen goede burgers ‘bakken’ die de basiswaarden van onze democratische rechtsstaat kennen en hoog in het vaandel hebben staan. Maar wat houden de termen vrijheid, gelijkwaardigheid en solidariteit eigenlijk in? En hoe doe je dat?
In deze les gaan we aan de slag met de burgers die we zelf willen zijn.
Wat vinden we belangrijk? Als we weten wat we gezamenlijk belangrijk vinden, kunnen we bedenken hoe we dat gaan doen met elkaar, in de klas, de school en in de rest van de wereld.
Instructies
Doel van de les
Samen bespreken en verkennen we de democratische waarden vrijheid, gelijkwaardigheid en solidariteit en bespreken we hoe de ideale burger er uit zou zien.
Werkvormen
Klassikale introductie en brainstorm, in groepjes brainstormen, overleggen, individueel nadenken, keuzes maken en reflecteren
Benodigdheden / voorbereiding
• Kopieer het kopieerblad op A3 formaat in kleur voor jouw klas. (1 per tweetal)
• Je hebt extra nodig: scharen + lijm
• Selecteer welk van de twee filmpjes je wil laten zien (slide 5)
Bijlage
• Kopieerblad Allemaal Burgers VO onderbouw
Samen bespreken en verkennen we de democratische waarden vrijheid, gelijkwaardigheid en solidariteit en bespreken we hoe de ideale burger er uit zou zien.
Werkvormen
Klassikale introductie en brainstorm, in groepjes brainstormen, overleggen, individueel nadenken, keuzes maken en reflecteren
Benodigdheden / voorbereiding
• Kopieer het kopieerblad op A3 formaat in kleur voor jouw klas. (1 per tweetal)
• Je hebt extra nodig: scharen + lijm
• Selecteer welk van de twee filmpjes je wil laten zien (slide 5)
Bijlage
• Kopieerblad Allemaal Burgers VO onderbouw
Let op! Heb je een RespectBox ontvangen? Dan vind je het "Kopieerblad Allemaal Burgers onderbouw" in de box. Kopieer deze voor ieder tweetal.
Kennis:
De leerlingen...
… leren wat burgerschap betekent
… leren wat onze democratische rechtsstaat inhoudt
… verkennen wat ‘vrijheid’ betekent
… verkennen wat ‘gelijkwaardigheid’ betekent
... verkennen wat ‘solidariteit’ betekent
... geven samen de ideale burger vorm met elementen van onze democratische rechtsstaat
Vaardigheden:
... oefenen met samenwerken en samen keuzes maken
... oefenen met een eigen mening vormen
... oefenen met kritsich kijken naar meningen (van zichzelf en anderen)
… in staat zijn (eigen) keuzes te maken
... oefenen met hun keuzes onderbouwen
Houding:
Reflectief, respectvol, nieuwsgierig, actief en open
Burgerschap
Met deze les werk je aan de volgende actuele burgerschapskerndoelen:
• Kerndoel 1. Veilige schoolcultuur:
• Zorgen voor een veilige schoolomgeving met aandacht voor diversiteit en inclusie.
• Stimuleren van kritische denkvaardigheden, morele en ethische oordeelsvorming en het offline en online respectvol communiceren daarover.
• Kerndoel 2. Diversiteit:
• Kerndoel 3. Democratische waarden:
• Kennis over de ontwikkeling en de betekenis van de democratische waarden vrijheid, gelijkheid en solidariteit.
• Verkennen van de grenzen aan vrijheid, gelijkheid en solidariteit op individueel, collectief en planetair niveau.
• Kerndoel 5. Democratische betrokkenheid
• Kerndoel 6. Maatschappelijke vraagstukken:
• Uitdrukken van persoonlijke idealen en opvattingen.
• Reflecteren hoe de eigen identiteit en waarden het handelen kunnen beïnvloeden.
Kennis:
De leerlingen...
… leren wat burgerschap betekent
… leren wat onze democratische rechtsstaat inhoudt
… verkennen wat ‘vrijheid’ betekent
… verkennen wat ‘gelijkwaardigheid’ betekent
... verkennen wat ‘solidariteit’ betekent
... geven samen de ideale burger vorm met elementen van onze democratische rechtsstaat
Vaardigheden:
... oefenen met samenwerken en samen keuzes maken
... oefenen met een eigen mening vormen
... oefenen met kritsich kijken naar meningen (van zichzelf en anderen)
… in staat zijn (eigen) keuzes te maken
... oefenen met hun keuzes onderbouwen
Houding:
Reflectief, respectvol, nieuwsgierig, actief en open
Burgerschap
Met deze les werk je aan de volgende actuele burgerschapskerndoelen:
• Kerndoel 1. Veilige schoolcultuur:
• Zorgen voor een veilige schoolomgeving met aandacht voor diversiteit en inclusie.
• Stimuleren van kritische denkvaardigheden, morele en ethische oordeelsvorming en het offline en online respectvol communiceren daarover.
• Samen met leerlingen vormgeven van een democratische cultuur
• In gedrag rekening houden met ervaringen en perspectieven van anderen.
• Kennis over de ontwikkeling en de betekenis van de democratische waarden vrijheid, gelijkheid en solidariteit.
• Verkennen van de grenzen aan vrijheid, gelijkheid en solidariteit op individueel, collectief en planetair niveau.
• Verkennen op basis van morele en ethische perspectieven wat rechtvaardigheid en met verantwoordelijkheid handelen betekenen voor jezelf
• Communiceren op een respectvolle wijze
• Uitdrukken van persoonlijke idealen en opvattingen.
• Reflecteren hoe de eigen identiteit en waarden het handelen kunnen beïnvloeden.
Werkbladen
Onderdelen in deze les
Slide 1 - Tekstslide
Introductie
Burgerschap staat weer bovenaan de menukaart van het onderwijs! Het is de bedoeling dat scholen goede burgers ‘bakken’ die de basiswaarden van onze democratische rechtsstaat kennen en hoog in het vaandel hebben staan. Maar wat houden de termen vrijheid, gelijkwaardigheid en solidariteit eigenlijk in? En hoe doe je dat?
In deze les gaan we aan de slag met de burgers die we zelf willen zijn.
Wat vinden we belangrijk? Als we weten wat we gezamenlijk belangrijk vinden, kunnen we bedenken hoe we dat gaan doen met elkaar, in de klas, de school en in de rest van de wereld.
Burgerschap staat weer bovenaan de menukaart van het onderwijs! Het is de bedoeling dat scholen goede burgers ‘bakken’ die de basiswaarden van onze democratische rechtsstaat kennen en hoog in het vaandel hebben staan. Maar wat houden de termen vrijheid, gelijkwaardigheid en solidariteit eigenlijk in? En hoe doe je dat?
In deze les gaan we aan de slag met de burgers die we zelf willen zijn.
Wat vinden we belangrijk? Als we weten wat we gezamenlijk belangrijk vinden, kunnen we bedenken hoe we dat gaan doen met elkaar, in de klas, de school en in de rest van de wereld.
Slide 2 - Tekstslide
Burgers
Leg klassikaal uit:
In Nederland hebben we het over 'burgers' als we het over inwoners hebben. Wij zijn allemaal burgers van onze stad, provincie en het land waar we wonen.
Burgers hebben rechten en plichten en daarom leren we op school ook dingen die te maken hebben met 'goed' burgerschap.
Leg klassikaal uit:
In Nederland hebben we het over 'burgers' als we het over inwoners hebben. Wij zijn allemaal burgers van onze stad, provincie en het land waar we wonen.
Burgers hebben rechten en plichten en daarom leren we op school ook dingen die te maken hebben met 'goed' burgerschap.
Slide 3 - Tekstslide
De perfecte burger… bestaat die?
Leg klassikaal uit:
Nee, natuurlijk niet! Net als dat je vega-, vis- en vleesburgers met allerlei combinaties aan sausjes en toppings hebt, zijn wij mensen ook allemaal anders. We hebben allemaal een andere achtergrond, andere persoonlijke voorkeuren en we hebben verschillende normen en waarden.
Een perfecte burger? Die bestaat niet!
Wat dan wel? Burgers die hun best doen om zich positief en goed te verhouden tot de samenleving. En wij kunnen samen filosoferen over hoe wij vinden dat de ideale burger zich kan inzetten voor onze samenleving.
Wat houdt onze samenleving eigenlijk precies in?
Let op! Je hebt de kans dat er nu allemaal verschillen tussen mensen worden opgesomd, dit kan polariseren dus wees hier waakzaam op! Deze les gaat niet over identiteit, maar juist over de overeenkomsten in wat wij belangrijk vinden. Het gaat niet over wie je bent maar over wat je (gezamenlijk) vindt.
Leg klassikaal uit:
Nee, natuurlijk niet! Net als dat je vega-, vis- en vleesburgers met allerlei combinaties aan sausjes en toppings hebt, zijn wij mensen ook allemaal anders. We hebben allemaal een andere achtergrond, andere persoonlijke voorkeuren en we hebben verschillende normen en waarden.
Een perfecte burger? Die bestaat niet!
Wat dan wel? Burgers die hun best doen om zich positief en goed te verhouden tot de samenleving. En wij kunnen samen filosoferen over hoe wij vinden dat de ideale burger zich kan inzetten voor onze samenleving.
Wat houdt onze samenleving eigenlijk precies in?
Let op! Je hebt de kans dat er nu allemaal verschillen tussen mensen worden opgesomd, dit kan polariseren dus wees hier waakzaam op! Deze les gaat niet over identiteit, maar juist over de overeenkomsten in wat wij belangrijk vinden. Het gaat niet over wie je bent maar over wat je (gezamenlijk) vindt.
Slide 4 - Tekstslide
Samenleving = samen leven!
Leg klassikaal uit:
Wij wonen in een samenleving. Wat betekent dat eigenlijk?
sa·men·le·ving: de mensen samen, met de nadruk op hun onderlinge omgang; = maatschappij.* Van Dale
We moeten met zijn allen samenleven in Nederland, daarom heet het de samenleving. Of je je buurman nou wel of niet leuk vindt, je leeft naast en met elkaar. Het gaat allemaal natuurlijk wel een stuk makkelijker als je een beetje goed met elkaar kan opschieten.
Daarnaast draagt iedereen bij aan de Nederlandse samenleving door erin te wonen, zich te houden aan de wetten die zijn opgesteld maar ook doordat we belasting betalen. Daar worden weer dingen van gerealiseerd die voor iedereen belangrijk zijn zoals goede wegen, onderwijs en politie!
Leg klassikaal uit:
Wij wonen in een samenleving. Wat betekent dat eigenlijk?
sa·men·le·ving: de mensen samen, met de nadruk op hun onderlinge omgang; = maatschappij.* Van Dale
We moeten met zijn allen samenleven in Nederland, daarom heet het de samenleving. Of je je buurman nou wel of niet leuk vindt, je leeft naast en met elkaar. Het gaat allemaal natuurlijk wel een stuk makkelijker als je een beetje goed met elkaar kan opschieten.
Daarnaast draagt iedereen bij aan de Nederlandse samenleving door erin te wonen, zich te houden aan de wetten die zijn opgesteld maar ook doordat we belasting betalen. Daar worden weer dingen van gerealiseerd die voor iedereen belangrijk zijn zoals goede wegen, onderwijs en politie!
Slide 5 - Tekstslide
Nederland = een democratische rechtsstaat
Vraag aan de klas "Wie kan vertellen wat de democratische rechtsstaat inhoudt?" (vul aan of vertel het zelf)
De Nederlandse staat is democratisch, omdat de burgers kiezen wie het land regeert. En de Nederlandse staat is een rechtsstaat, omdat iedereen zich aan het Nederlandse recht moet houden: burgers, organisaties en overheid.
En weten jullie wat de basiswaarden van onze democratische rechtsstaat zijn?
De basiswaarden van onze Nederlandse, democratische rechtsstaat zijn:
vrijheid, gelijkwaardigheid en solidariteit.
Vraag aan de klas "Wie kan vertellen wat de democratische rechtsstaat inhoudt?" (vul aan of vertel het zelf)
De Nederlandse staat is democratisch, omdat de burgers kiezen wie het land regeert. En de Nederlandse staat is een rechtsstaat, omdat iedereen zich aan het Nederlandse recht moet houden: burgers, organisaties en overheid.
En weten jullie wat de basiswaarden van onze democratische rechtsstaat zijn?
De basiswaarden van onze Nederlandse, democratische rechtsstaat zijn:
vrijheid, gelijkwaardigheid en solidariteit.
Slide 6 - Tekstslide
Bekijk het filmpje
Kies welke van de twee onderstaande filmpjes beter bij jouw klas past en kijk deze samen.
1: Sketch van Klokhuis: Als ik de politiek inga, dan wil ik een gezellig Nederland! | Vrachtwagenchauffeuses.
Deze Klokhuissketch gaat met een hele grote knipoog over de Nederlandse democratie en rechtsstaat. Wat gebeurt er als één iemand zijn zin kan doordrijven en een dictator wordt? Kies dit filmpje als jullie al een voorkennis hebben over hoe onze democratie en rechtsstaat werkt.
https://www.youtube.com/watch?v=MOXzGY9fn_o
2: De rechtsstaat in Nederland | de Rechtspraak
President van de Raad voor de Rechtspraak Henk Naves over het belang van de rechtsstaat in Nederland. Wat houdt onze rechtsstaat in en waarom?
https://www.youtube.com/watch?v=q9QJsgbv6Cg&t=87s
Kies welke van de twee onderstaande filmpjes beter bij jouw klas past en kijk deze samen.
1: Sketch van Klokhuis: Als ik de politiek inga, dan wil ik een gezellig Nederland! | Vrachtwagenchauffeuses.
Deze Klokhuissketch gaat met een hele grote knipoog over de Nederlandse democratie en rechtsstaat. Wat gebeurt er als één iemand zijn zin kan doordrijven en een dictator wordt? Kies dit filmpje als jullie al een voorkennis hebben over hoe onze democratie en rechtsstaat werkt.
https://www.youtube.com/watch?v=MOXzGY9fn_o
2: De rechtsstaat in Nederland | de Rechtspraak
President van de Raad voor de Rechtspraak Henk Naves over het belang van de rechtsstaat in Nederland. Wat houdt onze rechtsstaat in en waarom?
https://www.youtube.com/watch?v=q9QJsgbv6Cg&t=87s
Slide 7 - Tekstslide
Wat hebben we gezien en gehoord?
Bespreek het filmpje klassikaal na.
Filmpje 1:
Filmpje 2:
Bespreek het filmpje klassikaal na.
Filmpje 1:
- Kunnen jullie de verschillen opnoemen tussen onze democratische rechtsstaat en een dictatorschap? (democratisch beslissen, grondrechten, onafhankelijke rechtspraak, scheiding van macht en recht, vrijheid van meningsuiting, vrijheid van pers.... enz )
- Wie beschermt ons tegen dictators? (de rechters - democratische rechtstaat, en journalisten - vrijheid van pers)
- Wanneer waren wij geen 'vrij' land? (tijdens de Tweede Wereldoorlog)
Filmpje 2:
- Wat is het gevaar als jij je allemaal vrijheden toe-eigent? (dat kan ten koste gaan van de vrijheid van anderen)
- Wat is naast vrijheid en gelijkheid van mensen een belangrijk element van onze rechtsstaat? (grondrechten)
- Waar kun je heen als de overheid zich niet aan de regels houdt? (de rechter)
- Hoe kan dat? (rechters opereren onafhankelijk doordat in Nederland de macht en rechtspraak gescheiden zijn)
Slide 8 - Tekstslide
Aan de slag!
Verdeel de klas in duo’s en deel de werkbladen uit (1 per duo).
Uitleg opdracht: Zo meteen gaan wij een klassikaal gesprek voeren over de drie basiswaarden in Nederland. In duo’s overleg en bespreek je wat jullie hier het belangrijkst van vinden. Hoe ziet, volgens jullie, de ideale burger eruit?
Verdeel de klas in duo’s en deel de werkbladen uit (1 per duo).
Uitleg opdracht: Zo meteen gaan wij een klassikaal gesprek voeren over de drie basiswaarden in Nederland. In duo’s overleg en bespreek je wat jullie hier het belangrijkst van vinden. Hoe ziet, volgens jullie, de ideale burger eruit?
Slide 9 - Tekstslide
Klassikale brainstorm 1: Vrijheid
Schrijf per term mee op het bord.
Brainstorm over de eerste basiswaarde: vrijheid. (Suggesties/synoniemen om de brainstorm mee op gang te krijgen staan erachter.)
Mogelijke antwoorden: Je vrij voelen, vrij kunnen bewegen, vrij kunnen denken, mogen creëren, het recht tot zelfbeschikking, vrijheid van meningsuiting, vrijheid van geloof, vrijheid van schrift, vrijheid om er uit te zien hoe je wil, demonstratierecht… etc.
Overleg nu in duo’s wat jullie het belangrijkste element uit het gesprek vonden. Vul dit in bij de eerste laag van de burger. Wat is voor jullie belangrijk als we het over vrijheid hebben?
Schrijf per term mee op het bord.
Brainstorm over de eerste basiswaarde: vrijheid. (Suggesties/synoniemen om de brainstorm mee op gang te krijgen staan erachter.)
- Wat betekent ‘vrijheid’ als we er filosofisch over nadenken en wat betekent het in de praktijk?
Mogelijke antwoorden: Je vrij voelen, vrij kunnen bewegen, vrij kunnen denken, mogen creëren, het recht tot zelfbeschikking, vrijheid van meningsuiting, vrijheid van geloof, vrijheid van schrift, vrijheid om er uit te zien hoe je wil, demonstratierecht… etc.
Overleg nu in duo’s wat jullie het belangrijkste element uit het gesprek vonden. Vul dit in bij de eerste laag van de burger. Wat is voor jullie belangrijk als we het over vrijheid hebben?
Slide 10 - Tekstslide
Klassikale brainstorm 2: gelijkwaardigheid
Schrijf per term mee op het bord.
Brainstorm over de tweede basiswaarde: gelijkwaardigheid. (Suggesties/synoniemen om de brainstorm mee op gang te krijgen staan erachter.)
Mogelijke antwoorden: gewaardeerd worden, je gelijk behandeld voelen (ook al wijk je af van de norm), in Nederland worden mensen in gelijke gevallen gelijk behandeld. Dit is het recht op gelijke behandeling. Je mag niet je geloof bij iemand afdwingen. Je mag (wettelijk) niet discrimineren (artikel 1). Zelfde verdienen als een ander, niet afgewezen worden om iets waar je niks aan kan doen… etc.
Overleg nu in duo’s wat jullie het belangrijkste element uit het gesprek vonden. Vul dit in bij de tweede laag van de burger. Wat is voor jullie belangrijk als we het over gelijkheid hebben?
Schrijf per term mee op het bord.
Brainstorm over de tweede basiswaarde: gelijkwaardigheid. (Suggesties/synoniemen om de brainstorm mee op gang te krijgen staan erachter.)
- Wat betekent ‘gelijkwaardigheid’ als we er filosofisch over nadenken en wat betekent het in de praktijk?
Mogelijke antwoorden: gewaardeerd worden, je gelijk behandeld voelen (ook al wijk je af van de norm), in Nederland worden mensen in gelijke gevallen gelijk behandeld. Dit is het recht op gelijke behandeling. Je mag niet je geloof bij iemand afdwingen. Je mag (wettelijk) niet discrimineren (artikel 1). Zelfde verdienen als een ander, niet afgewezen worden om iets waar je niks aan kan doen… etc.
Overleg nu in duo’s wat jullie het belangrijkste element uit het gesprek vonden. Vul dit in bij de tweede laag van de burger. Wat is voor jullie belangrijk als we het over gelijkheid hebben?
Slide 11 - Tekstslide
Klassikale brainstorm 3: solidariteit
Schrijf per term mee op het bord
Brainstorm over de derde basiswaarde: solidariteit. (Suggesties/synoniemen om de brainstorm mee op gang te krijgen staan erachter.)
• Wat betekent ‘solidariteit’ als we er filosofisch over nadenken en wat betekent het in de praktijk?
Mogelijke antwoorden: mensen die elkaar helpen vanuit een gevoel van saamhorigheid en verbondenheid zonder dat hier onmiddellijk een tegenprestatie tegenover staat, rekening houden met anderen, geven aan armen, mee demonstreren, er niet alleen voor staan, samen sta je sterk…. etc.
Overleg nu in duo’s wat jullie het belangrijkste element uit het gesprek vonden. Vul dit in bij de derde laag van de burger. Wat is voor jullie belangrijk als we het over solidariteit hebben?
Schrijf per term mee op het bord
Brainstorm over de derde basiswaarde: solidariteit. (Suggesties/synoniemen om de brainstorm mee op gang te krijgen staan erachter.)
• Wat betekent ‘solidariteit’ als we er filosofisch over nadenken en wat betekent het in de praktijk?
Mogelijke antwoorden: mensen die elkaar helpen vanuit een gevoel van saamhorigheid en verbondenheid zonder dat hier onmiddellijk een tegenprestatie tegenover staat, rekening houden met anderen, geven aan armen, mee demonstreren, er niet alleen voor staan, samen sta je sterk…. etc.
Overleg nu in duo’s wat jullie het belangrijkste element uit het gesprek vonden. Vul dit in bij de derde laag van de burger. Wat is voor jullie belangrijk als we het over solidariteit hebben?
Slide 12 - Tekstslide
Jullie persoonlijke burger!
Wat hebben jullie ingevuld op jullie burger? Wat vinden jullie nou écht belangrijk?
Vul als laatste samen een eigen ‘sausje’ in. Wat mist er nog om jullie ideale burger compleet te maken? Dit kan van alles zijn!
Wellicht heeft de ideale burger een goede dosis liefde, doorzettingsvermogen of hulpbereidheid nodig. Welk sausje voegen jullie toe?
Wat hebben jullie ingevuld op jullie burger? Wat vinden jullie nou écht belangrijk?
Vul als laatste samen een eigen ‘sausje’ in. Wat mist er nog om jullie ideale burger compleet te maken? Dit kan van alles zijn!
Wellicht heeft de ideale burger een goede dosis liefde, doorzettingsvermogen of hulpbereidheid nodig. Welk sausje voegen jullie toe?
Slide 13 - Tekstslide
Welke burgers hebben we allemaal?
Klassikaal bespreken
Verzamel alle burgers. Hang ze op of leg ze op de grond en bespreek ze na.
Stel vragen zoals:
Klassikaal bespreken
Verzamel alle burgers. Hang ze op of leg ze op de grond en bespreek ze na.
Vergelijk de burgers, welke lijken er op elkaar en welke zijn helemaal verschillend? Vraag de duo's af en toe om toe te lichten. Zorg dat er veel verschillende dingen aan bod komen en dat je een klassendialoog voert.
Stel vragen zoals:
- Waarom vinden jullie dat belangrijk?
- Gebeurt het al?
- Hoe zien jullie deze punten terug in de samenleving of om je heen?
- Merken jullie dat er soms iets mis gaat op dit punt?
- Moet er iets veranderen om dit beter te maken?
- Etc.
Slide 14 - Tekstslide
Klassikale evaluatie
We hebben gezien welke burgers we hier willen bakken. (Benoem enkele belangrijke/ terugkerende punten die genoemd zijn.)
TIP: hang de burgers op in de klas of ergens zichtbaar in het gebouw.
We hebben gezien welke burgers we hier willen bakken. (Benoem enkele belangrijke/ terugkerende punten die genoemd zijn.)
- Wat vinden we gezamenlijk belangrijk?
- Kan deze 'ideale burger' bestaan en hoe doe je dat?
- Wat doen we zelf al?
- Wat wel, wat niet?
- Waar mogen we meer op focussen met z'n allen?
TIP: hang de burgers op in de klas of ergens zichtbaar in het gebouw.
Slide 15 - Tekstslide
Evaluatie invullen? Graag!
We zijn bij Respect Foundation heel blij met alle reacties, tips en feedback op onze lessen. We zijn altijd op zoek naar verbeterpunten. Alvast bedankt!
Klik op de link!