VO - Alles inclusief

• Mentorles
• Middelbare school
• vmbo, mavo, havo, vwo
• Leerjaar 1-6

Introductie

Wist je dat iedereen veel sneller verschillen ziet dan overeenkomsten? Gek, want het vinden van overeenkomsten is eigenlijk een veel beter plan! Waarom we snel verschillen zien is niet omdat we daar als detectives naar op zoek zijn, maar heeft te maken met hoe ons brein werkt. Dat heeft ook allerlei gevolgen voor hoe groepen worden gevormd. Hoe dit zit, wat het betekent én vooral hoe je samen een positief verschil kan maken, gaan we ervaren met de les: Alles Inclusief!

Instructies

Lesinstructie

De docententekst vind je bij elke slide in de notities. De opbouw, volgorde en docententeksten zijn zorgvuldig samengesteld om met je groep de leerdoelen te behalen.

Je kunt de slides aanpassen en eigen input toevoegen mocht je dat nodig vinden. Met de printknop kun je gemakkelijk een uitdraai maken van de slides en teksten.

Benodigdheden

Voor iedere leerling een geprinte hand-out van de werkvorm (zie bijlage).

Doel van de les

Met deze les behandel je waarom wij als mensen eerder naar verschillen kijken dan overeenkomsten zoeken, gaan leerlingen zelf actief op zoek naar overeenkomsten die je van de buitenkant niet direct ziet. Door deze overeenkomsten bespreekbaar/zichtbaar te maken, kunnen leerlingen ontdekken wat hen onderling verbindt.

Leerdoelen

De leerling…

…kan verklaren waarom wij mensen eerder geneigd zijn om te kijken naar verschillen dan overeenkomsten.

…kan uitleggen hoe groepen worden gevormd op basis van overeenkomsten en verschillen.

…kan onderscheid maken tussen eigenschappen die zichtbaar zijn (aan de buitenkant) en eigenschappen die niet zichtbaar zijn (aan de binnenkant).

…kan eigenschappen van zichzelf herkennen en benoemen.

…luistert actief naar een ander.

…kan overeenkomsten noemen tussen zichzelf en anderen, die niet altijd zichtbaar zijn.

Burgerschap
Met deze les werk je aan de volgende actuele burgerschapskerndoelen:

• Kerndoel 1. Veilige schoolcultuur:
• Zorgen voor een veilige schoolomgeving met aandacht voor diversiteit en inclusie.
• Stimuleren van kritische denkvaardigheden, morele en ethische oordeelsvorming en het offline en online respectvol communiceren daarover.
• Samen met leerlingen vormgeven van een democratische cultuur.
  

• Kerndoel 2. Diversiteit:
• Verkennen van en reflecteren op de eigen offline en online identiteit in relatie tot anderen
• In gedrag rekening houden met ervaringen en perspectieven van anderen.

• Kerndoel 3. Democratische waarden:
• Onderzoeken van de grenzen van vrijheid, gelijkheid en solidariteit op individueel, collectief en planetair niveau
  
• Bevragen van morele en ethische perspectieven op rechtvaardigheid en verantwoordelijkheid
• Reflecteren op de effecten van het eigen handelen op de omgeving en het welzijn van anderen, nu en in de toekomst.

• Kerndoel 4. Maatschappelijke betrokkenheid:
• Benoemen en waarderen van de eigen bijdrage aan de samenleving in dagelijkse situaties.
• Afwegingen maken van de eigen mogelijkheden om maatschappelijke betrokkenheid vorm te geven.

• Kerndoel 5: Democratische betrokkenheid:
• Communiceren op een respectvolle wijze.

• Kerndoel 6. Maatschappelijke vraagstukken:
• Uitdrukken van persoonlijke idealen en opvattingen.
• Reflecteren hoe de eigen identiteit en waarden het handelen kunnen beïnvloeden.
• Verkennen welke individuele en collectieve bijdragen aan oplossingen mogelijk zijn.

Werkbladen

REF_Inside-out_werkblad.pdf

Alles inclusief

Wist je dat mensen al van jongs af aan focussen op overeenkomsten en verschillen? Zelfs baby’s zien al fysieke verschillen tussen mensen.

Die met die bruine ronde ogen en zachte stem geeft me eten, en die met die lichte haren doet spelletjes met mij.

We zijn, van jongs af aan, gericht op uiterlijke verschillen, dit doen we om de wereld om ons heen sneller te kunnen begrijpen. 

Hoe dit zit, wat het betekent en vooral hoe je samen een positief verschil kan maken, gaan we ervaren met de les.

Verschillen, overeenkomsten en ons brein

We zijn als mensen best wel gefocust op verschillen. Waarom eigenlijk? En hoe komt dat?

Het focussen op verschillen heeft te maken met hoe ons brein werkt. Het brein is namelijk geprogrammeerd om dingen die we herkennen snel te verwerken en conclusies te trekken. Ons brein heeft de neiging om alle handelingen die wij dag in dag uit doen voorspelbaar te maken. Herkenbaarheid wordt snel verwerkt en er wordt niet lang bij stilgestaan. Efficiëntie is heel belangrijk voor ons brein.

Dingen die we minder snel herkennen en anders zijn, vallen op en trekken de aandacht.

Je brein is alert op verschillen, op dat wat dat afwijkt. Simpelweg omdat je met die informatie nieuwe inschattingen moet maken en je focus nodig hebt.

Groepsvorming

Het focussen op verschillen heeft ook een functie in het vormen van groepen. Op basis van verschillen en overeenkomsten zijn we geneigd om indelingen te maken. Dat doen we soms bewust en soms onbewust.

We helpen ons brein ook graag door groepen duidelijk te markeren. Denk bijvoorbeeld aan de hesjes die je aantrekt bij gym om teams te vormen of een uniform om snel een beroep te herkennen.

Vaak worden groepen dus automatisch gevormd door de zichtbare overeenkomsten, zoals uiterlijke kenmerken of de kennis die je hebt. Je maakt dus zelf snel een indeling.

Meer over groepsvorming

Wij zijn als mensen gewend om samen te leven in groepen. Je bent onderdeel van je familie, je klas, een sportteam, kortom: allemaal verschillende groepen. In de ene groep pas je heel goed en in een andere val je misschien meer op omdat je anders bent of doet.

Dit opvallen in een groep heeft positieve kanten: doordat je opvalt krijg je aandacht, je bent anders en het kan zijn dat mensen je tof vinden omdat je je eigen keuzes duidelijk laat zien. Maar het kan ook andersom voorkomen; mensen vinden je dan misschien een vreemde eend in de bijt, snappen je minder goed. Je lijkt niet echt op de rest van de groep.

Filmpje “All that we share”

Dit filmpje is gemaakt voor de Deense televisie. Het laat zien hoe je in een groep bij elkaar kan horen en hoe we van elkaar verschillen. Het laat ook zien hoe mensen geneigd zijn om groepen te vormen op basis van verschillende kenmerken. Vertel vooraf niet te veel over het filmpje maar zorg voor voldoende tijd en ruimte voor het behandelen van de reflectievragen.

Het filmpje is gemaakt voor de Deense televisie en duurt 3 min.

Het is Deens- en Engelstalig met Nederlandse ondertiteling.

 

https://www.youtube.com/watch?v=CyKzeBQB_Gw

Reflectie op het filmpje

Reflectievragen om te gebruiken:

• Wat zag je gebeuren in het filmpje?

• Waar gaat het filmpje over?

• Wat viel je op aan de verschillende groepen?

• Wat viel je op aan het soort vragen?

• Wat vond je van dit filmpje?

• Welke vraag vond je het meest opvallend of sprak je aan (en waarom)?

• Pas je zelf in verschillende groepen van het filmpje?

• Zijn de mensen in het filmpje bang om te kiezen (en waarom denk je dat)?

• Het filmpje heet ‘all that we share’:

Sluit het gesprek af door de nadruk te leggen op ‘all that we share’ (alles wat ons verbindt). Benadruk dat het filmpje juist laat zien dat er meer is dat we ‘delen’ met elkaar dan dat wat we aan de buitenkant misschien zien.

Buitenkant, binnenkant

Zoals we hebben gezien zijn er veel meer overeenkomsten tussen mensen dan je kunt zien aan de buitenkant. Maar eigenschappen en overeenkomsten aan de binnenkant verbinden meer, zijn soms krachtiger en zorgen voor gesprekken.

Dit gaan we in het klein ook proberen in de klas.

Aan de slag!

Oké,  je klasgenoten kennen je natuurlijk al een beetje. Maar zijn er ook dingen die ze misschien niet bij je verwachten en wel écht bij je horen? We gaan actief op zoek naar overeenkomsten die je niet meteen ziet. Dit doen we met het werkblad Inside out.

Deel de werkbladen ‘Inside out’ uit (elke leerling krijgt een eigen werkblad).

Stap 1, individueel (Inside out!)

De leerlingen kiezen individueel drie woorden die ze voor zichzelf belangrijk vinden én die ze bij zichzelf vinden passen. Deze schrijven ze op in het ‘Ik-vak’. Daarbij schrijven ze ook op waarom zij dit woord hebben gekozen.

Stap 2, in viertallen (Inside out!)

Uitwisselen

De leerlingen vormen groepjes van vier. Kies allemaal één van je woorden om te delen met je groepje. Vertel zo goed mogelijk waarom je dit woord hebt gekozen. Je groepsgenoten mogen ook vragen stellen of vragen naar voorbeelden.

Is jullie viertal sneller klaar?

Kies dan nog een woord om te bespreken.

TIP: Bij de tweede stap kan het wat onrustig worden in de klas. Leerlingen hebben soms de neiging om ook met andere groepjes te praten of zelfs rond te lopen opzoek naar de overeenkomsten, net als in het filmpje. Geef hier ruimte voor tijdens deze opdracht. Bedenk van tevoren alvast welke ruimte jij als docent hierin toestaat. 

Hoe was het?

Als iedereen diens verhalen heeft gedeeld, bespreek je de opdracht klassikaal na.

Vraag elk viertal of ze verschillen en overeenkomsten hebben gevonden. Vraag ook welke en of ze dit wel of niet hadden verwacht. Benadruk dat verschillen er mogen zijn. Een hele klas met precies dezelfde mensen, dat zou saai zijn!

Extra reflectievragen om te gebruiken:

• Hoe was het om over jezelf te vertellen?

• Ben je ergens door verrast?

• Heb je iets gehoord van een klasgenoot dat je wil vertellen?

• Welke overeenkomsten hebben jullie gevonden?

• Heeft iemand zich herkend in een ander?

• Wist je dat vooraf al?

Conclusie

Zo zie je maar, we zijn allemaal mensen met verschillende kleuren en smaken!

Dat blijft altijd zo en dat is maar goed ook. Het is wel belangrijk wat vaker verder te kijken dan je eigen kleur of smaak… er is nog zo veel te ontdekken wat je op het eerste gezicht niet ziet.

Afsluiting

Bespreek met de klas hoe deze les was aan de hand van de volgende voorbeeldvragen.

Reflectie op de les:

• Wat heb je geleerd over verschillen en overeenkomsten?

• Wat heb je geleerd over jouw eigen brein?

• Wat heb je geleerd over groepsvorming?

• Wat neem je mee uit deze les?

• Kun je nog meer voorbeelden bedenken om verbinding te maken op basis van iemands binnenkant?

• Heb je iets gehoord van een klasgenoot wat je nog niet wist?

Klik hier voor de online evaluatie 

Evaluatie

Vul deze vragenlijst zelf in of met je klas!

https://docs.google.com/forms/d/e/1FAIpQLSeBB-MwAoG6tl7erKNDvcEqYr3fNdxzk2KL63GFFbRXfJSDog/viewform?usp=pp_url

Namens de Respect Foundation zijn wij heel erg blij met alle reacties, tips en feedback op onze lessen.

Alvast bedankt!