SBO - Alles inclusief!

• Burgerschap
• Maatschappijkunde
• +3
• Speciaal Onderwijs

Introductie

Alles Inclusief! Wij zijn als mensen gewend om samen te leven met anderen. Je bent onderdeel van je familie, je klas, een sportteam, kortom: allemaal verschillende groepen. In de ene groep pas je heel goed en in andere val je misschien meer op omdat je anders bent of doet. Hoe dit zit, wat het betekent én vooral hoe je samen een positief verschil kan maken, gaan we ervaren met de les.

Instructies

Doel van de les

Met deze les behandel je waarom wij als mensen in groepen leven en hoe dat werkt. De leerlingen gaan dit zelf ervaren aan de hand van het groepsvormingsspel. Door het op een veilige manier bespreekbaar en zichtbaar maken van hoe groepsvorming werkt, gaan we uitsluiting tegen.

Note: slide 16 en 17 zijn optioneel. Kijk zelf op het filmpje bij jouw groep aansluit. Het filmpje en de reflectie zijn goed in te voegen na het groepsvormingsspel na bij slide 11.

Werkvormen
Klassikaal en individueel.
Klassikale introductie, een actief groepsvormingsspel en een klassikale reflectie.

Benodigdheden / voorbereiding

- Het knipvel met 36 kaartjes

Knip deze zelf vooraf uit en zorg dat je groepjes van verschillende groottes hebt en let op, 1 of twee leerlingen, (afhankelijk van hoe groot je groep is), zijn alleen! Zie voor een duidelijke instructie slide 3 'groepsvormingsspel'.

Bijlagen
- Knipvellen Groepsvormingsspel

Kennis/competenties/vaardigheden
Kennis van groepsvormingsprocessen, actief luisteren, empathie, betrokkenheid, zelfkennis, groepsnormen, groepsverhoudingen.

Leerdoelen
De leerling…

…kan uitleggen wat groepsvorming is

...kan uitleggen wat uitsluiting is

...kan onderscheid maken tussen verschillende manieren van groepsvorming

...kan reflecteren op zichzelf, de ander en het groepsproces

Burgerschap
Met deze les werk je aan de volgende actuele burgerschapskerndoelen:

• Kerndoel 1. Veilige schoolcultuur:
• Zorgen voor een veilige schoolomgeving met aandacht voor diversiteit en inclusie.
• Stimuleren van kritische denkvaardigheden, morele en ethische oordeelsvorming en het offline en online respectvol communiceren daarover.
• Samen met leerlingen vormgeven van een democratische cultuur.

• Kerndoel 2. Diversiteit:
• Verkennen van en reflecteren op de eigen offline en online identiteit in relatie tot anderen
• In gedrag rekening houden met ervaringen en perspectieven van anderen.

• Kerndoel 3. Democratische waarden:
• Verkennen van de grenzen van vrijheid, gelijkheid en solidariteit
• Verkennen op basis van morele en ethische perspectieven wat rechtvaardigheid en verantwoordelijk handelen betekent voor jezelf.
• Afwegen hoe het eigen handelen effect heeft op de omgeving en het welzijn van anderen, nu en in de toekomst.

• Kerndoel 4. Maatschappelijke betrokkenheid:
• Benoemen en waarderen van de eigen bijdrage aan de samenleving in dagelijkse situaties.
• Verkennen van de eigen mogelijkheden om maatschappelijke betrokkenheid vorm te geven.

• Kerndoel 5: Democratische betrokkenheid:
• Communiceren op een respectvolle wijze.

• Kerndoel 6. Maatschappelijke vraagstukken:
• Uitdrukken van persoonlijke idealen en opvattingen.
• Reflecteren hoe de eigen identiteit en waarden het handelen kunnen beïnvloeden.
•  Verkennen welke individuele en collectieve bijdragen aan oplossingen mogelijk zijn.

Werkbladen

KnipvelGroepsvormingsspel_SBO.jpg

Alles Inclusief!

Wij zijn als mensen gewend om samen te leven met anderen. Je bent onderdeel van je familie, je klas, een sportteam, kortom: allemaal verschillende groepen. In de ene groep pas je heel goed en in andere val je misschien meer op omdat je anders bent.

Hoe dit zit, wat het betekent én vooral hoe je samen een positief verschil kunt maken, gaan we ervaren met deze les: Alles Inclusief!

Opmerking: Slide 16 en 17 van deze les zijn optioneel, kijk zelf of het filmpje past bij jouw groep. Je kunt het filmpje en de reflectie het best invoegen na slide 11.

Groepsvorming: Hoe zit dat?

Groepsvorming betekent het vormen van een groep. Hoe werkt dat eigenlijk?

Soms is het heel fijn als je duidelijk kan zien wie bij welke groep hoort. Denk bijvoorbeeld aan de hesjes die je aantrekt bij gym om teams te vormen of een uniform om snel een beroep te herkennen. Denk maar eens aan politieagenten, iemand die als ober werkt op een terras of dokters in het ziekenhuis.

Voor onze hersenen is het fijn om de wereld in te delen in groepen en categorieën. We doen dat al van kleins af aan. Onze hersenen doen dat om de wereld sneller en beter te begrijpen!

Als je anders bent dan de groep waarin je je bevindt, kan het zijn dat mensen je tof vinden omdat je lekker jezelf bent. Het kan ook andersom voorkomen. Je wordt vreemd gevonden of niet begrepen. Mensen hebben vaak tijd nodig om aan iets anders te wennen. 

Op de volgende slide gaan we, aan de hand van een spel, zelf ontdekken hoe groepsvorming werkt!

Het Groepsvormingsspel

Voorbereiding docent: Knip de spelkaarten van te voren uit. In de bijlage vind je de (20) knipkaarten. Knip er genoeg uit voor het aantal leerlingen in jouw groep. Er zijn verschillende aantallen in soorten planten (bloemen en kruiden). Van 1 kruid en 1 bloem is er maar 1: de tulp en de rozemarijn (leerling A en B). 

Kijk hoe je verschillende aantallen groepjes kan maken. Met een kleine groep doen niet alle plantensoorten mee of kan je bijvoorbeeld van de rozen een kleinere groep maken.

Deel de kaarten uit en geef (onopvallend) de twee leerlingen die sterk in de groep liggen de enkele tulp- en rozemarijnkaart. Deze blijven bij de eerste ronde alleen over, het is dus belangrijk dat deze leerlingen het aan kunnen en ook goed in de groep liggen.

Spelinstructie aan de leerlingen: 
Jullie krijgen zo allemaal een eigen kaartje met een plant er op. Hou deze voor jezelf, want het is nog geheim! We gaan straks 4 rondes spelen. Na elke ronde is een korte gezamenlijke reflectie. Veel plezier!

Deel de kaartjes uit. Let op, de leerlingen houden het kaartje voor zichzelf!

Ronde 1

Aan de docent: Deze ronde is een combinatie tussen 'wie ben ik', 'verboden woord' en 'kwartetten'.

Instructie aan de leerlingen: Je hebt een kaartje in je hand met een plant er op.

Loop naar een klasgenoot toe en houd je kaartje geheim. Je mag van alles vragen aan je klasgenoot om er achter te komen of het je groepsgenoot is, je mag alleen de naam van de plant die op kaartje staat NIET noemen!

Dus je kan vragen: Welke kleur ben jij? Ben je een stekelige plant? Ben je een bloem? Heb je een lange steel?

Kijk hoe snel jullie je groepjes hebben gevormd! 3,2,1, GO

Let op: Wat er vervolgens gebeurt, is dat leerlingen gaan zoeken en actief aan de slag gaan. Sommige zullen aan de zijlijn gaan staan en eerst even observeren, andere gaan direct op elkaar af. Er zullen ook leerlingen zijn die meteen of na enkele minuten informatie komen vragen aan de leerkracht; “Hoe groot zijn de groepen?” “Zijn alle groepen even groot?”. Houd het geheimzinnig. De leerlingen krijgen niet meer instructies dan “Zoek je groepsgenoten.”

Na 5 minuten zijn de groepjes wel gevormd. Leg het spel stil en laat iedereen bij zijn groep staan. De twee enkelingen staan wellicht bij elkaar. Ze hebben geen groep gevonden, maar hoogst waarschijnlijk wel ontdekt dat ze alleen zijn. Laat iedereen staan waar ze staan. Bij de volgende slide gaan we dit bespreken.
 

Met wie sta jij?

Docent: Als het goed is zijn er verschillende groepjes gevormd en zijn er 1 of 2 leerlingen alleen over (leerling A en B).

Klassikale reflectie

Bespreek het spel meteen na als de leerlingen nog in hun groepen staan.

Vraag welke groepen er zijn? (Groep 1 wat zijn jullie? En jullie? En jullie? Etc.) 

Stel reflectievragen:

• Welke vragen hebben jullie aan elkaar gesteld om elkaar te vinden?
• Was het moeilijk om elkaar te vinden?
• Ging het snel of deed je er lang over?
• Had iemand door dat de groepen ongelijk waren?
• Wie had gezien dat leerling A en B alleen waren?
• Hebben ze iets aan jullie gevraagd?
• Hoe reageerden jullie?

Specifieke vragen voor leerling A en B:

•  Hadden jullie snel door dat je alleen was?
• Hoe was dit voor jullie?
• Wat zeiden de anderen tegen jullie?
• Hoe voelde het om zo tussen je klasgenoten te lopen?

• Klassikaal: Wie van de groep zag dat ze alleen waren?
• Heeft iemand (wel) goed op ze gelet?

Ronde 2

Klassikaal: we gaan het nu anders doen en de klas goed door elkaar husselen. We gaan groepjes maken op kleur!

3, 2, 1 go!

Aan de docent: Dit is waarschijnlijk snel gedaan, bij de klassikale nabespreking van daarnet heeft iedereen al gezien wat voor soorten bloemen en kruiden er zijn. Nu zijn de kruiden waarschijnlijk de grootste groep!

Met wie sta jij?

Klassikale reflectie
Er zijn nu groepjes gevormd op kleur. Als het goed is heb je drie groepen. Geel, paars en groen. De groene kruiden groep is waarschijnlijk de grootste!

Stel de volgende vragen aan de leerlingen:

• Met wie sta je nu allemaal in een groepje?
• Wat vinden jullie er van dat er nu niemand alleen is?
• Hoe voelt het nu voor leerling A en B om wél bij een groep te horen?

Ronde 3

Klassikaal: We gaan ons opdelen! Aan de ene kant de kruiden en aan de andere kant de bloemen!

3, 2, 1 go!

Met wie sta jij?

Klassikale reflectie
Er zijn nu twee grote groepen gevormd.

Stel de volgende vragen aan de leerlingen:

• Met wie sta je nu allemaal in een groepje?
• Voelt dit anders dan de vorige ronde?

 

Ronde 4

De laatste ronde! 

Klassikaal: Vraag aan de leerlingen wat voor groepen de klas nog meer kan maken. Laat de leerlingen nadenken over de verschillende kenmerken van hun plant. Kies er vervolgens één uit en doe dit als laatste ronde.

Aan de docent: Dit kan best ingewikkeld zijn. Je kan de brainstorm op weg helpen door zelf ook ideeën aan te dragen. Denk aan de volgende ideeën:

• Welke planten zijn er allemaal stekelig?
• Welke planten hebben er veel zon nodig?
• Welke planten hebben er veel water nodig?
• Welke planten groeien alleen in de zomer?
• Welke hebben er allemaal een hele sterke geur, welke minder? 

Met wie sta jij?

Klassikale reflectie 
Misschien zijn er geen duidelijke groepen gevormd. Of is de groep misschien weer in tweeën opgedeeld.

Stel de volgende vragen aan de leerlingen:

• Bij wie sta je nu?
• Vond je deze ronde lastig?
• In welke groepen heb je allemaal  gezeten in de afgelopen rondes?
  
• Is er een plant waar je nog niet bij in een groep hebt gezeten en kan je daar toch nog een overeenkomst mee vinden?
  

Buitenkant, binnenkant

Klassikaal: Bij de eerste ronde waren leerling A en B alleen. Wist je dat je vaak niet eens door hebt dat iemand alleen is? 

Je bent in dit spel gewoon met je eigen kaartje bezig en sluit niet bewust iemand uit. Het is alleen helemaal niet fijn als je alleen rondloopt en nergens bij past. Zo gaat dat soms ook in het echt. Je kunt proberen om daar actief op te letten, op het schoolplein of in andere situaties.

Zoals we hebben gezien bij de verschillende rondes zijn er zoveel meer soorten groepen mogelijk. Er zijn dus meer overeenkomsten tussen de planten dan je zou denken. Dit geldt ook voor mensen.

Bij mensen zijn er ook meer overeenkomsten die je niet meteen kunt zien aan de buitenkant. Terwijl dat vaak veel belangrijker is!

Tip: Als je minder wil voordragen als leerkracht, kun je de leerlingen ook de volgende vraag stellen: Waar kunnen we nog meer op letten in plaats van uiterlijke kenmerken? 

Conclusie

Ons brein vindt het fijn om de wereld op te delen in overzichtelijke groepen. Met het groepsvormingsspel hebben we ontdekt dat als je verder kijkt dan de buitenkant, dat ervoor kan zorgen dat je altijd ergens bijhoort!

Zo zie je maar, we zijn allemaal mensen met verschillende geuren, kleuren en smaken!

Het is wél heel belangrijk wat vaker verder te kijken. Er is nog zoveel meer te ontdekken van iemand dan wat je op het eerste gezicht ziet (of niet ziet).

En: Houd af en toe je brein ook een beetje in de gaten, je weet maar nooit wanneer het weer te snel voor jou een beslissing wil nemen.

Hoe was het?

Het is belangrijk om samen te reflecteren en af te sluiten. Maak eventueel gebruik van onderstaande voorbeeldvragen.

• Wat heb je geleerd over groepsvorming?
• Wat neem je mee uit deze les?
• Kun je nog meer voorbeelden bedenken om verbinding te maken op basis van iemands binnenkant?
• Heb je iets gehoord van een klasgenoot wat je nog niet wist?

Einde van de les.

Lege slide

Deze slide is in te zetten als je zelf iets wil toevoegen in of aan de les.

De volgende twee slides zijn optioneel om de les mee te beginnen.

Klik hier

Optioneel filmpje: “All that we share”

We raden aan dit filmpje vooraf te bekijken en een inschatting te maken of dit bij de leerlingen van jouw groep aan zal sluiten.

We adviseren om deze twee slides na het groepsvormingsspel (na slide 11) in te voegen.
Dit filmpje is gemaakt voor de Deense televisie. Het laat zien hoe je in een groep bij elkaar kan horen en hoe we van elkaar verschillen. Het laat ook zien hoe mensen geneigd zijn om groepen te vormen op basis van verschillende kenmerken.
Wil je het filmpje gebruiken, vertel dan vooraf niet te veel maar zorg voor voldoende tijd en ruimte voor het behandelen van de reflectievragen.
Het filmpje duurt 3 minuten. Het is Deens- en Engelstalig met Nederlandse ondertiteling.
 
LINK
https://www.youtube.com/watch?v=CyKzeBQB_Gw

Reflectievragen voor na het filmpje:

• Wat zag je gebeuren in het filmpje?
• Waar gaat het filmpje over?
• Wat viel je op aan de verschillende groepen?
• Wat viel je op aan het soort vragen?
• Wat vond je van dit filmpje?
• Welke vraag vond je het meest opvallend of sprak je aan (en waarom)?
• Pas je zelf in verschillende groepen van het filmpje?
• Zijn de mensen in het filmpje bang om te kiezen (en waarom denk je dat)?

Sluit het gesprek af door de nadruk te leggen op 'all that we share’ (alles wat ons verbindt). Het filmpje laat zien dat er meer is dat we ‘delen’ met elkaar dan wat we aan de buitenkant zien.