MBO - Bovenbouw - Allemaal Burgers - WvR 2024
1 / 17
Lesduur is: 50 minIntroductie
Burgerschap staat weer bovenaan de menukaart van het onderwijs! Het is de bedoeling dat scholen goede burgers ‘bakken’ die de basiswaarden van onze democratische rechtsstaat kennen en hoog in het vaandel hebben staan. Maar wat houden de termen vrijheid, gelijkwaardigheid en solidariteit eigenlijk in? En hoe doe je dat?
In deze les gaan we aan de slag met de burgers die we zelf willen zijn.
Wat vinden we belangrijk? Als we weten wat we gezamenlijk belangrijk vinden, kunnen we bedenken hoe we dat gaan doen met elkaar, in de klas, de school en in de rest van de wereld.
Instructies
Doel van de les
Samen bespreken en verkennen we de democratische waarden vrijheid, gelijkwaardigheid en solidariteit en bespreken we wat wij de belangrijkste elementen/ grondrechten vinden van een burger.
Werkvormen
Klassikale introductie en brainstorm, kaartjes rangschikken, in groepjes brainstormen, overleggen, individueel nadenken, keuzes maken en reflecteren
Benodigdheden / voorbereiding
Bijlage
Kennis:
De studenten...
… leren wat burgerschap betekent
… leren wat onze democratische rechtsstaat inhoudt
… verkennen wat ‘vrijheid’ betekent
… verkennen wat ‘gelijkwaardigheid’ betekent
... verkennen wat ‘solidariteit’ betekent
... geven samen de ideale burger vorm met elementen van onze democratische rechtsstaat
Vaardigheden:
... oefenen met samenwerken en samen keuzes maken
... oefenen met een eigen mening vormen
... oefenen met kritisch kijken naar meningen (van zichzelf en anderen)
… in staat zijn (eigen) keuzes te maken
... oefenen met keuzes onderbouwen
Houding:
Reflectief, respectvol, nieuwsgierig, actief en open
Burgerschap
Samen bespreken en verkennen we de democratische waarden vrijheid, gelijkwaardigheid en solidariteit en bespreken we wat wij de belangrijkste elementen/ grondrechten vinden van een burger.
Werkvormen
Klassikale introductie en brainstorm, kaartjes rangschikken, in groepjes brainstormen, overleggen, individueel nadenken, keuzes maken en reflecteren
Benodigdheden / voorbereiding
- Print en kopieer het kopieerblad op A3 formaat dubbelzijdig voor iedere student
- Print en knip -genoeg- grondrechten-kaartjes, zodat ieder tweetal een volledig setje kaarten heeft.
Bijlage
- Kopieerblad Allemaal Burgers MBO (1 per student)
- Grondrechten-kaartjes (1 per tweetal)
Let op! Heb je een RespectBox ontvangen? Dan vind je het "Kopieerblad Allemaal Burgers MBO" in de box. Deze is te kopiëren voor alle studenten. De Grondrechten-kaartjes zijn na het testen van de les toegevoegd en zitten dus niet in de Respect-Box.
Kennis:
De studenten...
… leren wat burgerschap betekent
… leren wat onze democratische rechtsstaat inhoudt
… verkennen wat ‘vrijheid’ betekent
… verkennen wat ‘gelijkwaardigheid’ betekent
... verkennen wat ‘solidariteit’ betekent
... geven samen de ideale burger vorm met elementen van onze democratische rechtsstaat
Vaardigheden:
... oefenen met samenwerken en samen keuzes maken
... oefenen met een eigen mening vormen
... oefenen met kritisch kijken naar meningen (van zichzelf en anderen)
… in staat zijn (eigen) keuzes te maken
... oefenen met keuzes onderbouwen
Houding:
Reflectief, respectvol, nieuwsgierig, actief en open
Burgerschap
Met deze les werk je aan de volgende dimensies: sociaal-maatschappelijk en politiek-juridisch.
Bedankt aan docent Denëce van het ROC Amsterdam voor het samen toetsen van de les en de inspiratie voor het toevoegen van de grondrechten-kaartjes!
Werkbladen
Onderdelen in deze les
Slide 1 - Tekstslide
Introductie
Burgerschap staat weer bovenaan de menukaart van het onderwijs! Het is de bedoeling dat scholen goede burgers ‘bakken’ die de basiswaarden van onze democratische rechtsstaat kennen en hoog in het vaandel hebben staan. Maar wat houden de termen vrijheid, gelijkwaardigheid en solidariteit eigenlijk in? En hoe doe je dat?
In deze les gaan we aan de slag met de burgers die we zelf willen zijn.
Wat vinden we belangrijk? Als we weten wat we gezamenlijk belangrijk vinden, kunnen we bedenken hoe we dat gaan doen met elkaar, in de klas, de school en in de rest van de wereld.
Burgerschap staat weer bovenaan de menukaart van het onderwijs! Het is de bedoeling dat scholen goede burgers ‘bakken’ die de basiswaarden van onze democratische rechtsstaat kennen en hoog in het vaandel hebben staan. Maar wat houden de termen vrijheid, gelijkwaardigheid en solidariteit eigenlijk in? En hoe doe je dat?
In deze les gaan we aan de slag met de burgers die we zelf willen zijn.
Wat vinden we belangrijk? Als we weten wat we gezamenlijk belangrijk vinden, kunnen we bedenken hoe we dat gaan doen met elkaar, in de klas, de school en in de rest van de wereld.
Slide 2 - Tekstslide
Burgers
Leg klassikaal uit:
In Nederland hebben we het over 'burgers' als we het over inwoners hebben. Wij zijn allemaal burgers van onze stad, provincie en het land waar we wonen.
Burgers hebben rechten en plichten en daarom leren we op school ook dingen die te maken hebben met 'goed' burgerschap.
Leg klassikaal uit:
In Nederland hebben we het over 'burgers' als we het over inwoners hebben. Wij zijn allemaal burgers van onze stad, provincie en het land waar we wonen.
Burgers hebben rechten en plichten en daarom leren we op school ook dingen die te maken hebben met 'goed' burgerschap.
Slide 3 - Tekstslide
Wat vind jij belangrijk? - Warming up
Vorm duo's. Print de bijlage met de grondrechten kaartjes uit en knip de kaartjes uit. Zorg dat ieder tweetal een set kaarten heeft.
In tweetallen: rangschik de grondrechten kaartjes op volgorde van belangrijk naar minder belangrijk. Wat vinden jullie?
Klassikaal: vraag aan ieder tweetal wat ze boven- en onderaan hebben staan en waarom.
Belangrijk: laat de kaartjes liggen zodat je er aan het eind van de les op kunt reflecteren. Misschien willen sommigen hun volgorde dat wel aanpassen!
Slide 4 - Tekstslide
De perfecte burger… bestaat die?
Leg klassikaal uit:
Nee, natuurlijk niet! Net als dat je vega-, vis- en vleesburgers met allerlei combinaties aan sausjes en toppings hebt, zijn wij mensen ook allemaal anders. We hebben allemaal een andere achtergrond, verschillende persoonlijke voorkeuren en hebben verschillende normen en waarden.
Een perfecte burger? Die bestaat niet!
Wat dan wel? Burgers die hun best doen om zich positief en goed te verhouden tot de samenleving. En wij kunnen samen filosoferen over hoe wij vinden dat de ideale burger zich kan inzetten voor onze samenleving.
Wat houdt onze samenleving eigenlijk precies in?
Let op! Je hebt de kans dat er nu allemaal verschillen tussen mensen worden opgesomd, dit kan polariseren dus wees hier waakzaam op! Deze les gaat niet over identiteit, maar juist over de overeenkomsten in wat wij belangrijk vinden in goed burgerschap. Het gaat niet over wie je bent, maar over wat je (gezamenlijk) vindt.
Leg klassikaal uit:
Nee, natuurlijk niet! Net als dat je vega-, vis- en vleesburgers met allerlei combinaties aan sausjes en toppings hebt, zijn wij mensen ook allemaal anders. We hebben allemaal een andere achtergrond, verschillende persoonlijke voorkeuren en hebben verschillende normen en waarden.
Een perfecte burger? Die bestaat niet!
Wat dan wel? Burgers die hun best doen om zich positief en goed te verhouden tot de samenleving. En wij kunnen samen filosoferen over hoe wij vinden dat de ideale burger zich kan inzetten voor onze samenleving.
Wat houdt onze samenleving eigenlijk precies in?
Let op! Je hebt de kans dat er nu allemaal verschillen tussen mensen worden opgesomd, dit kan polariseren dus wees hier waakzaam op! Deze les gaat niet over identiteit, maar juist over de overeenkomsten in wat wij belangrijk vinden in goed burgerschap. Het gaat niet over wie je bent, maar over wat je (gezamenlijk) vindt.
Slide 5 - Tekstslide
Samenleving = samen leven!
Leg klassikaal uit:
Wij wonen in een samenleving. Wat betekent dat eigenlijk?
sa·men·le·ving: de mensen samen, met de nadruk op hun onderlinge omgang; = maatschappij.* Van Dale
We moeten met zijn allen samenleven in Nederland, daarom heet het de samenleving. Of je je buurman nou wel of niet leuk vindt, je leeft naast en met elkaar. Het gaat allemaal natuurlijk wel een stuk makkelijker als je een beetje goed met elkaar kan opschieten.
Daarnaast draagt iedereen bij aan de Nederlandse samenleving door erin te wonen maar ook doordat we belasting betalen. Daar worden weer dingen van gerealiseerd die voor iedereen belangrijk zijn zoals goede wegen, onderwijs en politie!
Leg klassikaal uit:
Wij wonen in een samenleving. Wat betekent dat eigenlijk?
sa·men·le·ving: de mensen samen, met de nadruk op hun onderlinge omgang; = maatschappij.* Van Dale
We moeten met zijn allen samenleven in Nederland, daarom heet het de samenleving. Of je je buurman nou wel of niet leuk vindt, je leeft naast en met elkaar. Het gaat allemaal natuurlijk wel een stuk makkelijker als je een beetje goed met elkaar kan opschieten.
Daarnaast draagt iedereen bij aan de Nederlandse samenleving door erin te wonen maar ook doordat we belasting betalen. Daar worden weer dingen van gerealiseerd die voor iedereen belangrijk zijn zoals goede wegen, onderwijs en politie!
Slide 6 - Tekstslide
Nederland = een democratische rechtstaat
De Nederlandse staat is democratisch, omdat de burgers kiezen wie het land regeert. En de Nederlandse staat is een rechtsstaat, omdat iedereen zich aan het Nederlandse recht moet houden: burgers, organisaties en overheid.
En weten jullie wat de basiswaarden van onze democratische rechtsstaat zijn?
De basiswaarden van onze Nederlandse, democratische rechtsstaat zijn vrijheid, gelijkwaardigheid en solidariteit
Vraag aan de klas "Wie kan vertellen wat de democratische rechtsstaat inhoudt?" (vul aan of vertel het zelf)
En weten jullie wat de basiswaarden van onze democratische rechtsstaat zijn?
De basiswaarden van onze Nederlandse, democratische rechtsstaat zijn vrijheid, gelijkwaardigheid en solidariteit
Slide 7 - Tekstslide
Bekijk het filmpje
De rechtsstaat in Nederland | de Rechtspraak
President van de Raad voor de rechtspraak Henk Naves over het belang van de rechtsstaat in Nederland. Wat houdt onze rechtstaat in en waarom?
https://www.youtube.com/watch?v=q9QJsgbv6Cg&t=87s
De rechtsstaat in Nederland | de Rechtspraak
President van de Raad voor de rechtspraak Henk Naves over het belang van de rechtsstaat in Nederland. Wat houdt onze rechtstaat in en waarom?
https://www.youtube.com/watch?v=q9QJsgbv6Cg&t=87s
Slide 8 - Tekstslide
Wat hebben we gezien en gehoord?
Bespreek het filmpje klassikaal na.
Bespreek het filmpje klassikaal na.
- Wat is het gevaar als jij je allemaal vrijheden toe-eigent? (dat kan ten koste gaan van de vrijheid van anderen)
- Wat is naast vrijheid en gelijkheid van mensen een belangrijk element van onze rechtsstaat? (grondrechten)
- Waar kun je heen als de overheid zich niet aan de regels houdt? (de rechter)
- Hoe kan dat? (rechters opereren onafhankelijk doordat in Nederland de macht en rechtspraak gescheiden zijn)
Slide 9 - Tekstslide
Onze drie basiswaarden
Klassikale brainstorm 1: Vrijheid
Schrijf per term mee op het bord.Brainstorm over de eerste basiswaarde: vrijheid. (Suggesties/synoniemen om de brainstorm mee op gang te krijgen staan erachter)
Wat betekent ‘vrijheid’ als we er filosofisch over nadenken en wat betekent het in de praktijk?
Mogelijke antwoorden: Je vrij voelen, vrij kunnen bewegen, vrij kunnen denken, mogen creëren, het recht tot zelfbeschikking, vrijheid van meningsuiting, vrijheid van geloof, vrijheid van schrift, vrijheid om eruit te zien hoe je wil, demonstratierecht… etc.
Eventuele andere vragen om het gesprek te begeleiden:
- Wanneer voel jij je beperkt in je vrijheid?
- Wanneer voel jij je echt vrij?
- Kun jij voorbeelden noemen uit je omgeving waar je vrijheid ziet?
- Wie zet zich volgens jou in voor vrijheid?
- Etc.
Slide 10 - Tekstslide
Klassikale brainstorm 2: gelijkwaardigheid
Schrijf per term mee op het bord.
Brainstorm over de tweede basiswaarde: gelijkwaardigheid. (Suggesties/synoniemen om de brainstorm mee op gang te krijgen staan erachter.)
Wat betekent ‘gelijkwaardigheid’ als we er filosofisch over nadenken en wat betekent het in de praktijk? En wanneer voel jij je gelijkwaardig behandeld en wanneer niet?
Mogelijke antwoorden: gewaardeerd worden, je gelijk behandeld voelen (ook al wijk je af van de norm), in Nederland worden mensen in gelijke gevallen gelijk behandeld. Dit is het recht op gelijke behandeling. Je mag niet je geloof bij iemand afdwingen. Je mag (wettelijk) niet discrimineren (artikel 1). Hetzelfde verdienen als een ander, niet afgewezen worden om iets waar je niks aan kan doen… etc.
Eventuele andere vragen om het gesprek te begeleiden:
Schrijf per term mee op het bord.
Brainstorm over de tweede basiswaarde: gelijkwaardigheid. (Suggesties/synoniemen om de brainstorm mee op gang te krijgen staan erachter.)
Wat betekent ‘gelijkwaardigheid’ als we er filosofisch over nadenken en wat betekent het in de praktijk? En wanneer voel jij je gelijkwaardig behandeld en wanneer niet?
Mogelijke antwoorden: gewaardeerd worden, je gelijk behandeld voelen (ook al wijk je af van de norm), in Nederland worden mensen in gelijke gevallen gelijk behandeld. Dit is het recht op gelijke behandeling. Je mag niet je geloof bij iemand afdwingen. Je mag (wettelijk) niet discrimineren (artikel 1). Hetzelfde verdienen als een ander, niet afgewezen worden om iets waar je niks aan kan doen… etc.
Eventuele andere vragen om het gesprek te begeleiden:
- Wat heb jij nodig om gelijkwaardigheid te ervaren?
- Voel jij je wel eens ongelijk behandeld?
- Hoe kan jij je inzetten voor meer gelijkwaardigheid?
Slide 11 - Tekstslide
Klassikale brainstorm 3: solidariteit
Schrijf per term mee op het bord.
Brainstorm over de derde basiswaarde: solidariteit. (Suggesties/synoniemen om de brainstorm mee op gang te krijgen staan erachter.)
Wat betekent ‘solidariteit’ als we er filosofisch over nadenken en wat betekent het in de praktijk? En wanneer ben jij solidair of is er iemand wel eens solidair geweest met jou?
Mogelijke antwoorden: Mensen die elkaar helpen vanuit een gevoel van saamhorigheid en verbondenheid zonder dat hier onmiddellijk een tegenprestatie tegenover staat, rekening houden met anderen, geven aan armen, mee demonstreren, er niet alleen voor staan, samen sta je sterk… etc.
Eventuele andere vragen om het gesprek te begeleiden:
Schrijf per term mee op het bord.
Brainstorm over de derde basiswaarde: solidariteit. (Suggesties/synoniemen om de brainstorm mee op gang te krijgen staan erachter.)
Wat betekent ‘solidariteit’ als we er filosofisch over nadenken en wat betekent het in de praktijk? En wanneer ben jij solidair of is er iemand wel eens solidair geweest met jou?
Mogelijke antwoorden: Mensen die elkaar helpen vanuit een gevoel van saamhorigheid en verbondenheid zonder dat hier onmiddellijk een tegenprestatie tegenover staat, rekening houden met anderen, geven aan armen, mee demonstreren, er niet alleen voor staan, samen sta je sterk… etc.
Eventuele andere vragen om het gesprek te begeleiden:
- Met wie voel jij je solidair?
- Wie kan er volgens jou wel wat meer steun gebruiken?
- Wanneer mis jij solidariteit?
Slide 12 - Tekstslide
Deel de werkbladen uit, iedere student krijgt een werkblad burgers en een speeddateformulier. We beginnen met de individuele kant.
Wat vind jij nou écht belangrijk binnen onze samenleving? Waar zouden wij ons hard voor moeten maken?
Kies 1 term of uitdrukking uit van de woorden bij vrijheid die je het belangrijkst of mooist vindt.
Kies 1 term of uitdrukking uit van de woorden bij gelijkwaardigheid die je het belangrijkst of mooist vindt.
Kies 1 term of uitdrukking uit van de woorden bij solidariteit die je het belangrijkst of mooist vindt.
Bouw je ideale burger!
Schrijf nu jullie drie gekozen woorden/zinnen op de drie lagen binnen je burger.
Staat het woord of onderwerp dat jij het belangrijkst vindt binnen een van de kernwaarden er niet bij? Voel je vrij om jouw kernboodschap in je eigen woorden (probeer het in twee woorden te vangen) in de juiste laag van je burger te noteren.
Wat vind jij nou écht belangrijk binnen onze samenleving? Waar zouden wij ons hard voor moeten maken?
Kies 1 term of uitdrukking uit van de woorden bij vrijheid die je het belangrijkst of mooist vindt.
Kies 1 term of uitdrukking uit van de woorden bij gelijkwaardigheid die je het belangrijkst of mooist vindt.
Kies 1 term of uitdrukking uit van de woorden bij solidariteit die je het belangrijkst of mooist vindt.
Bouw je ideale burger!
Schrijf nu jullie drie gekozen woorden/zinnen op de drie lagen binnen je burger.
Staat het woord of onderwerp dat jij het belangrijkst vindt binnen een van de kernwaarden er niet bij? Voel je vrij om jouw kernboodschap in je eigen woorden (probeer het in twee woorden te vangen) in de juiste laag van je burger te noteren.
Slide 13 - Tekstslide
Speeddaten!
Wat vinden je klasgenoten belangrijk als het gaat om goed burgerschap? Hoe zouden zij de samenleving willen vormgeven? Tijd om dat te ontdekken.
Ga langs drie klasgenoten om uit te vinden wat de ideale burger voor hen betekent en noteer dit op je werkblad. Vraag ze uit over waarom zij deze termen/onderwerpen hebben gekozen en hoe zij dat voor zich zien in onze samenleving.
Hoe vinden zij dat we het best samenleven?
Slide 14 - Tekstslide
Welke burgers hebben we allemaal?
Bespreek klassikaal de uitkomsten.
Stel vragen om interactie te stimuleren, zoals:
• Waarom vinden jullie dat belangrijk?
• Gebeurt het al?
• Hoe zien jullie deze punten terug in de samenleving of om je heen?
• Merken jullie dat er soms iets misgaat op dit punt?
• Moet er iets veranderen om dit beter te maken?
• Etc.
Bespreek klassikaal de uitkomsten.
Stel vragen om interactie te stimuleren, zoals:
• Waarom vinden jullie dat belangrijk?
• Gebeurt het al?
• Hoe zien jullie deze punten terug in de samenleving of om je heen?
• Merken jullie dat er soms iets misgaat op dit punt?
• Moet er iets veranderen om dit beter te maken?
• Etc.
Slide 15 - Tekstslide
Wat vinden jullie nu?
Als jullie nu naar de volgorde van jullie grondrechten kaartjes kijken, willen jullie dan de volgorde veranderen?
Is er een kaartje die je misschien naar boven of beneden in de rangschikking wil verplaatsen?
En wat vinden jullie dat er goed gaat in Nederland en wat kan er misschien wel beter?
Slide 16 - Tekstslide
Klassikale evaluatie
We hebben gezien welke burgers we hier willen bakken. (Benoem enkele belangrijke/ terugkerende punten die genoemd zijn.)
TIP: Hang de burgers op in de klas of ergens zichtbaar in het gebouw.
We hebben gezien welke burgers we hier willen bakken. (Benoem enkele belangrijke/ terugkerende punten die genoemd zijn.)
- Wat vinden we gezamenlijk belangrijk?
- Kan deze 'ideale burger' bestaan en hoe doe je dat?
- Wat doen we zelf al?
- Wat wel, wat niet?
- Waar mogen we meer op focussen met z'n allen?
TIP: Hang de burgers op in de klas of ergens zichtbaar in het gebouw.
Slide 17 - Tekstslide
Evaluatie invullen? Graag!
We zijn bij Respect Foundation heel blij met alle reacties, tips en feedback op onze lessen. We zijn altijd op zoek naar verbeterpunten. Alvast bedankt!
Klik op de link!