Hoofdstuk 6 havo 4

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Hoofdstuk 6

paragraaf 1

Kenmerkend aspect:

Wereldwijde handelscontacten, handelskapitalisme en het begin van een wereldeconomie.

Jan Pieterszoon Coen

• Berucht vanwege het gebruik van geweld

• Vermoorden of verbannen van de bevolking van de Banda-eilanden

Verenigde Oost-Indische Compagnie VOC

• Na eerste reis C. Houtman -> veel handelsreizen Java & Molukken (eilanden Indonesië)
• Veel onderlinge concurrentie -> dalende prijzen -> besluit oprichting VOC 1602 -> monopolie = alleenrecht
• Eerste multinational -> aandeelhouders (de baas), dagelijkse leiding: de Heren Zeventien
• Java/Molukken = gouverneur-generaal de hoogste baas
• Netwerk van factorijen

VOC en WIC

• 17e specerijen - 18e thee en koffie
• Buiten Europa handelsrelaties -> begin wereldeconomie (via de handel de wereld met elkaar verbonden) Amerika (West-Indië), West-Afrika ->West-Indische Compagnie WIC 1621 -> kaapvaart, doel = Spanje financieel uitputten.
• Kolonies WIC Brazilië, Nieuw-Amsterdam, Antillen, Suriname 

Leg uit waarom J.P. Coen zo meedogenloos optrad op de Banda-eilanden

Leg uit met welk doel de VOC werd opgericht

Leg uit hoe het bestuur van de VOC was geregeld

Geef aan welke producten in de 17e en in de 18e eeuw de VOC naar Europa bracht

Leg uit wat bedoeld wordt met een 'wereldeconomie'

Wat was in de begintijd van de WIC één van de hoofddoelen?

Leg uit waardoor de WIC nooit erg winstgevend was

par. 2 De Gouden Eeuw van Nederland

Kernaspect:

De bijzondere plaats in staatkundig opzicht en de bloei in economisch en cultureel opzicht van de Nederlandse Republiek

Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden

• 17e eeuw -> alle bekende landen bestuurt door een vorst met groeiende macht (absolutisme) met centrale macht (centralisatie) -> NL = uitzondering
• Republiek geen centrale regering -> intern zeven aparte staatjes -> naar buiten toe eenheid
• Regenten hadden de macht -> onderlinge benoemingen (vriendjespolitiek)
• Steden -> vroedschap = college van 20-40 mannen die de burgemeesters benoemden. Vroedschap stuurde vertegenwoordigers naar de Staten (bestuur van een gewest (provincie) van de Republiek -> per provincie anders samengesteld -> platteland (Gelderland, Overijssel etc.) veel adel -> Holland en Zeeland veel burgerij
• Burgerij heel veel invloed op bestuur in vergelijking met andere landen

Stadhouder en Staten-Generaal

• Machtigste man was stadhouder. Tot 1581 vertegenwoordigers van de landsheer (Filips II); daarna in dienst van de Staten. Tot de 18e eeuw 2 stadhouders: Holland, Zeeland, Utrecht, Gelderland en Overijssel -> nakomeling Willem van Oranje; Friesland en Groningen -> nakomeling van één van WvO's neven.
• Stadhouder = opperbevelhebber leger en vloot, hield toezicht op rechtspraak, mocht zich bemoeien met benoemen van regenten
• Tegenstelling tussen 'prinsgezinde'- en 'staatsgezinde' regenten -> staatsgezinden wilden de macht inperken van stadhouder
• 1672 stadhouderloos tijdperk -> politieke moorden Johan en Cornelis de Witt

Staten-Generaal

• Overkoepelend orgaan van Republiek = Staten-Generaal in Den Haag -> afgevaardigden van alle gewesten.
• Beslisten over buitenlandse politiek, in- en uitvoerrechten, leger en vloot.
• Ze bestuurden delen Brabant, Limburg en Vlaanderen (generaliteitslanden)
• Besluiten werden genomen als alle gewesten er het mee eens waren
• Holland vaak zijn zin doordat H. meeste geld inbracht
• Republiek is militaire grootmacht door veel geld

Leg uit waarom prins Maurits landsadvocaat Van Oldebarnevelt liet arresteren en berechten

Leg uit op welke manier het verhaal over Van Oldebarnevelt aansluit bij het kenmerkend aspect van deze paragraaf

Bron 6.9: Leg uit dat dit schilderij kenmerkend is voor de Gouden Eeuw van de Republiek

Nederland was een republiek, maar kende ook de functie van stadhouder. Leg uit dat dit eigenlijk een vreemde constructie was

Geef een historische verklaring voor het ontstaan van deze 'vreemde constructie'

We behandelen nu werkboek vragen 4 en 5