Van Goghs brieven

• Nederlands
• Beeldende vorming
• +4
• Middelbare school
• vmbo t, mavo, havo, vwo
• Leerjaar 1-3

Introductie

Na een korte introductie over de briefwisseling tussen Vincent en zijn broer Theo schrijven de leerlingen een brief over een eigengemaakt kunstwerk.

Instructies

Algemene leerdoelen

- De leerlingen maken kennis met de brieven van Vincent van Gogh.

- De leerlingen schrijven een eigen brief waarin ze een eigen tekening of schilderij beschrijven.

Aansluiting op het curriculum

- Domein Nederlands: kerndoel 2, 4, 9 en 10

- Domein Mens en maatschappij: kerndoel 40

- Domein Kunst en cultuur: kerndoel 48, 50 en 52

Benodigde materialen

- Van elke leerling een eigen kunstwerk (of foto daarvan)

- Schrijfpapier

- Pennen

Uiteraard kan de schrijfopdracht ook worden uitgevoerd op de computer.

Geef aan het eind van de les aan waar de leerlingen de opdracht kunnen terugvinden, of deel een uitdraai van de opdracht uit (zie bijlage 'Instructie').

Differentiatie

1. De opdracht kan ook onder lestijd worden uitgevoerd. Houd dan rekening met een lesduur van minstens 50 minuten.

2. Geef het schrijfpapier een ‘oud’ uiterlijk door het te kleuren met koffie of sterke thee. Als de leerlingen hun brief eerst in klad schrijven, kunnen ze deze daarna met kroontjespen en Oost-Indische inkt op het ‘oude’ papier overschrijven.

3. Hang alle beschreven tekeningen / schilderijen op. Lees anoniem een aantal beschrijvingen voor. Herkennen de leerlingen het werk van hun klasgenoten aan de hand van de beschrijving?

Achtergrondinformatie

Vincent van Gogh was een actieve briefschrijver. In een tijdperk zonder telefoon en internet was schrijven dé manier om te communiceren met familie en vrienden die niet in de buurt woonden. Veel van de kennis over Van Gogh en zijn werk komt dan ook uit de brieven die van hem bewaard zijn gebleven. Zijn jongere broer Theo speelde daarin een belangrijke rol: vanaf 1872 bewaarde hij alle brieven die Vincent hem schreef, meer dan 800 in 18 jaar.

Wie schreef deze brief? En aan wie?

Dit is de oudste bewaard gebleven brief van Vincent van Gogh.

Hij schreef de brief aan Theo, zijn jongere broer.

Start de les met de vragen onder het ?-icoon. De antwoorden staan onder de icoontjes rechtsonder.

Vincent van Gogh schreef deze brief in september 1872. Het is de oudste die van hem bewaard is gebleven. Brief 001

Hoeveel brieven van Vincent bleven bewaard?

1. 28
2. 280
3. 820
4. 208

Speel de quiz met de klas. Bespreek daarna dat de 820 bewaard gebleven brieven van Vincent natuurlijk niet alle brieven zijn die hij heeft geschreven; dat moeten er veel meer zijn geweest. Ruim 650 van de bewaard gebleven brieven zijn brieven aan Theo. Het komt door al die brieven dat we zoveel over Vincent weten.

Vincent leefde in een tijd zonder telefoons en computers. Toen hij en zijn broer Theo niet meer thuis bij hun ouders woonden, konden ze alleen met elkaar communiceren door het schrijven van brieven.

(Op deze foto’s is Vincent jonger dan Theo: 19 jaar. Er zijn geen latere portretfoto’s van hem.)

In zijn brieven aan Vincent schreef Theo over zijn werk in een kunsthandel in Parijs. Vaak stuurde hij ook geld mee. Daardoor kon Vincent zich met tekenen en schilderen bezighouden en had hij geen andere baan nodig. Dit is een biljet van 100 Franse Francs.

In de brieven aan Theo vertelde Vincent onder andere over zijn gezondheid en over de schilderijen waar hij aan werkte. Daar maakte hij dan vaak ook een schets bij.

Vraag: Wie herkent het schilderij dat hij in deze brief schetste?

> De aardappeleters, 1885

Brief: 492

"… ik ben opnieuw bezig aan die boeren om een schotel aardappels."

Toen Vincent deze brief schreef, had hij het definitieve schilderij nog niet af.

Vincent wilde niet alleen laten zien dat hij een groot schilderij met figuren kon schilderen. Voor hem had het schilderij ook een boodschap. Hij had ontzag voor het harde leven van de boeren en wilde laten zien ... (volgende slide)

"… dat die luitjes die bij hun lampje hun aardappels eten, met de handen die ze in de schotel steken zelf de aarde hebben omgespit. Dat ze door met hun handen te werken hun eten zo eerlijk verdiend hebben."

Brief 497

Is Vincent er in geslaagd die boodschap goed over te brengen? Hoe, volgens jou?

Inventariseer en bespreek de antwoorden.

Ga vervolgens weer terug naar de oudste bewaard gebleven brief van Vincent aan Theo.

Bespreek aan de hand van de afbeelding de indeling van een brief.

Deze brief is beschadigd, maar op basis van Vincents andere brieven weten we vrij zeker dat de aanhef hier 'Waarde (beste) Theo' was.

Welke woorden zou Vincent in onze tijd als aanhef gebruiken?

Wie kan lezen wat hier als afsluiting staat?

"Groeten van de familie Haanebeek & Roos. Steeds je liefh. (liefhebbende) Vincent"

Het antwoord op de vraag onder het vraagteken staat onder het icoontje rechtsonder.

(De familie Haanebeek was familie van de Van Goghs; de familie Roos was de familie waar Vincent in huis woonde toen hij in Den Haag werkte.)

Opdracht

Beschrijf een eigen kunstwerk in een brief aan ...

Beschrijf een eigen kunstwerk

in een brief aan ......

Indeling: aanhef - inleiding - midden - afsluiting.

Beschrijf en benoem:

- wat het is (voorstelling, techniek, etc.). 

- welke kleuren je hebt gebruikt.

- waar jouw kunstwerk over gaat.

- hoe je te werk bent gegaan.

Verwerk ook een schets van je kunstwerk in de brief.

Bespreek vervolgens de uitwerking van de opdracht. Kies aan wie de leerlingen de brief richten, of laat hen dat zelf bepalen. Geef ook aan wat de deadline van de opdracht is.

Deel tenslotte de schrijfvellen uit en geef aan waar de leerlingen de opdracht kunnen teruglezen (of geef tegelijkertijd de opdrachtvellen mee).

Hoe ging het?

Bespreek met de klas op het afgesproken moment hoe de opdracht is verlopen. Vraag een aantal leerlingen hun brieven voor te lezen.

Toon indien mogelijk de bijbehorende kunstwerken, of laat daar op het digibord een afbeelding van zien.