wondzorg & zwachtelen

• Verzorging
• MBO
• Studiejaar 2

     Wond (zorg) en zwachtelen

 

wat is een wond?

wond

Wond is een verbreking van de continuïiteit van weefsel, veroorzaakt door een trauma of een pathologische aandoening.

Bron: WCS (Woundcare Consultant Society)

WCS= internationale vereniging van deskundigen die zich bezig houden met wondbehandeling

Wondgenezing 

Bouw huidlagen

Een

wond is een verbreking van de continuïteit van weefsel veroorzaakt door een

trauma of pathologische aandoening.

oorzaken van wonden

Mechanisch 🡪 geweld van buitenaf 🡪 2 vormen

Mechanisch scherp geweld: mes-, schotwond, insectenbeet

Mechanisch stomp geweld: haematoom, contusie, luxatie

Chemisch 🡪 zoutzuur, ammoniak, Cytostatica

Thermisch 🡪 verbranding, bevriezing

Elektrisch 🡪 stroom, bliksem

Straling 🡪 zon, bestraling

Circulatiestoornis 🡪 Ulcus cruris, decubitus

Oncologisch 🡪 melanoom

Een mechanische wond is veroorzaakt door:

1. Elektriciteit
2. Straling
3. Chemische stoffen
4. Fysiek trauma

Bij een brandwond moet je eerst:

1. 10-15min spoelen met koud water
2. 10-15min spoelen met lauw water
3. 10-15 min spoelen met warm water
4. Spoelen?

WCS: Woundcare Consultant Society

• Betrouwbaar meetinstrument om de kleur van de wond vast te stellen. 
• niet toepasbaar bij brandwonden, oncologische wonden en ulcera.
  
• onderscheidt drie soorten wonden
• De kleur van de wond zegt iets over het weefsel en stadium van het genezingsproces
• binnen de kleuren wordt weer onderscheid gemaakt in nat, vochtig of droog

Zwarte wond

Gele wond

Rode wond

WCS - classificatiemodel

Welke kleur volgens WCS heeft een granulerende wond?

1. zwart
2. geel
3. rood

Rode wond

Een rode wond bestaat uit granulatieweefsel en bevindt zich in de regeneratiefase. In deze fase wordt weefsel dat verloren is gegaan, vervangen door nieuw weefsel (epithelialisatie). Granulatieweefsel is vaatrijk en korrelig bindweefsel dat zich vormt op de bodem van een wond. Deze bodem is gezond.

kenmerk rode wonden

Granulatieweefsel: rood van kleur, korrelig

 

Wond geneest goed in een vochtig milieu 

Doel behandeling: Gericht op genezing en voorkomen infectie 

Een rode wond is een wond in de rijpingsfase

1. Juist
2. Onjuist

Een rode wond is een wond in de regeneratiefase >> er wordt nieuw weefsel gevormd en de wond sluit zich.

Wat moet je NIET doen bij het verzorgen van een rode wond

1. Wondbodem vochtig houden
2. Wondbodem reinigen
3. Wondbodem beschermen tegen beschadigingen
4. Zorgen dat het verband niet vastkleeft

In principe hoef je de wondbodem van een rode wond niet te reinigen >> het granulatieweefsel op de wondbodem van een rode wond is een gezonde bodem die je niet wilt "verstoren".

Een gele wond bevindt zich in de reactiefase. Het lichaam reageert op de wond door te starten met stolling, vaatvernauwing en afsluiting van de wond. Dit ziet eruit als een gelig beslag op de wond. Vaak wordt ook exsudaat (wondvocht) gevormd, bestaande uit celresten en samengeklonterde eiwitten.

Gele wond

kenmerken gele wond

Kleur wordt veroorzaakt door infectie

Gele product bestaat uit: weefselafval, pus en wondvocht

Dit dient verdwenen te zijn voordat wondgenezing kan plaatsvinden

Behandeling: bij veel wondvocht een absorberend verband

Bij weinig wondvocht een vochtig milieu creëren (laat gele beslag los)

 + wondbedekker 

Zwarte wond

Een zwarte wond dankt zijn kleur aan het afgestorven weefsel (necrose/débris) waar de wond uit bestaat. Dit weefsel is een voedingsbodem voor bacteriën. De kleur kan ook bruin-grijs-gelig zijn. Er zijn twee vormen van necrose: harde necrose (korst) en natte necrose.

 

zwarte wond

kenmerken zwarte wond

Dood weefsel 🡪 necrotisch weefsel

Onvoldoende doorbloeding -> Langdurige druk op bepaalde plek

Afgescheurde bloedvaten

Vernauwing van bloedvaten 🡪 arteriosclerose

Dode weefsel is goede voedingsbodem voor bacteriën

Behandeling: necrotisch weefsel uit wond verwijderen

Indeling zwarte wonden:

Zwarte of vervloeide necrose

Harde necrose zonder ontstekingsverschijnselen

Harde necrose met ontstekingsverschijnselen

Wond toilet tbv de wondgenezing

verwijderen van dood weefsel tbv de wondgenezing 

Ulcus cruris

Normale wondgenezing/ primaire wondgenezing

Bloeden 🡪 wond schoonspoelen

Bloed in contact met buitenlucht 🡪 stollingsproces 🡪 korstje

Korst natuurlijke bescherming

Wondgenezing voltooid 🡪 korst valt eraf

Geen normale wondgenezing/ secundaire wondgenezing

Grote wonden

Diep en onregelmatig

Veel vuil bevat

Slechte doorbloeding

Complexe wonden, deze hebben een secundaire genezing 🡪 fasering

Decubituswonden

Wondclassificatiesystemen

Wordt gebruikt om structuur aan te brengen in een wondbehandeling.

• TIME model
• WCS model

Time model

• Er wordt naar factoren gekeken die een rol spelen bij het genezingsproces van een wond
• Kan gebruikt worden bij het diagnosticeren van een wond en bepalen en evalueren van een wondbehandeling.

TIME

T = Tissue, weefsel Wat is de kleur?

I = Infectie ; is er sprake van een infectie?

M = Moisture = vocht; produceert de wond veel vocht?

E = Edge = wondranden ; wat is de toestand van de rand?

Met als doel: het creëren van een  gezonde wond, zonder dood weefsel en ziekteverwekkende bacteriën, met weinig wondvocht en een goede doorbloeding.

Hoe? 

Je kunt de stappen van de TIME volgen om dit te bereiken

1. Verwijder dood weefsel chirurgisch of door madentherapie.

2.Reinig de wond en zorg voor infectiebestrijding door het spoelen van de wond of antibacteriële wondbehandelingsproducten.

3. Zorg voor een goede vochtbalans van de wond. Let op verweking of juist uitdroging van de wond.

4. Als de eerste drie stappen goed zijn doorlopen dan zie je genezing vanuit de wondranden en/of vanuit het midden van de wond.

 

Factoren die wond genezing beïnvloeden

Waar staat de afkorting TIME voor?

1. Time Infection Moisture Edge
2. Tissue Infection Measurable Edge
3. Tissue Infection Moisture Edge
4. Tissue Infection Moisture Egg

Primaire wondgenezing

Secundaire wondgenezing

Niet schone wond

Schone wond

Aandachtspunten

rekening te houden met psychische factoren van de zorgvrager

aseptisch te werken

te letten op de voeding- en vochttoediening

te letten op factoren die mogelijk de wondgenezing belemmeren (denk bijvoorbeeld aan druk, houding en leefstijl)

goed te rapporteren over de wondobservatie en wondbehandeling

Disciplines

de naasten die een deel van de wondverzorging op zich nemen

de huisarts, de chirurg en/of de revalidatiearts

de fysiotherapeut voor begeleiding bij passief en actief bewegen

de gipsverbandmeester en de orthopedisch instrumentenmaker die adviseren en behandelen, en hulpmiddelen geven om wonden te ondersteunen

de wondverpleegkundige

de diëtist die advies geeft over verbetering van de voeding

Rapportage

het type wond en hoe deze is ontstaan/ welke behandeling de arts heeft voorgeschreven

gegevens over factoren die van invloed zijn op wondgenezing, zoals:

- de conditie van de zorgvrager - zijn voedingstoestand - zijn leeftijd - de mate van bloedverlies

- informatie over de vitale functies en de lichaamstemperatuur - pijnklachten

de reactie van de zorgvrager op de wondverzorging/ gegevens over de wond zelf: grootte, diepte, kleur, geur, aanwezigheid en samenstelling van wondvocht

gegevens over vooruitgang of verslechtering van de wond

Regels en voorschriften

protocollen   /  informeren

ergonomische werken

kosten besparend

milieubewust

rechten en plichten

Fase 1

Fase 2

Fase 3

Regeneratiefase: nieuwe bloedvaatjes 

en dun laagje huid gevormd

Rijpingsfase: vorming litteken

Reactiefase: voorkomen van uitbreiding, bloedstelping

wondmateriaal  

Wond materiaal 

Zwachtelen / ACT

Ulcus cruris

• een open wond aan het onderbeen. 
• Een ulcus cruris kan meerdere oorzaken hebben. o.a. vaatstoornis 
• chronische vaat insufficiëntie 
• arteriële vaat insufficiëntie 

Chronische veneuze insufficiëntie

- kleppen zijn kapot

- bloed stroomt terug naar de benen

Symptomen:

kramp in de kuit, vooral 's nachts;

's avonds dikke enkels en onderbenen (oedeem);

moe en zwaar gevoel in de benen (verergert bij zitten/staan);

vaak uitgezette bloedvaten aan de zijkant van de voetzool;

donkere verkleuringen op het onderbeen;

dunne witte huidplekken met daarom heen vuurrode puntvormige capillairen;

onscherp begrensde wondvorming aan buitenkant enkel

 

Arteriële insufficiëntie 

slagader in het been is verstopt

minder voedingsstoffen en zuurstof 

Symptomen:

koude witte voeten en onderbenen, soms met paarsroze of paarsblauwe verkleuring;

's nachts pijn in de benen, vermindert als de zorgvrager de benen laat hangen;

pijn in de kuiten bij het lopen van een bepaalde afstand, dit gaat weg bij stil staan (etalagebenen);

scherp begrensde wondvorming meestal aan de voorkant van het been, op de hiel of bij de tenen;

geen pulsaties aan de enkels en de op voetrug.

 

wenselijke situatie

goede circulatie  

niet wenselijke situatie 

circulatie is niet goed 

Ambulante Compressie Therapie (ACT) 

• zwachtelen met een korte-rekzwachtel
• Compressie staat voor druk en ambulant staat voor moeten bewegen
• therapie die ervoor zorgt dat vocht (oedeem) in de onderbenen afneemt of verdwijnt
• Arts bepaalt of client ACT mag, soms werkt het juist averechts (allergie, volledige afsluiting, huidaandoening etc)

Wanneer ACT?

• onvoldoende werking van de bloedvaten (veneuze insufficiëntie);
• trombose;
• lipoedeem;
• onvoldoende werking van de lymfevaten

en nog meer redenen..... 

Doel van ACT

het vocht uit de onderbenen snel en blijvend laten verdwijnen;

versnellen van de bloedstroom;

versnellen van de lymfestroom.

Korte rek zwachtels

Niet/weinig rekbaar

Werkdruk

Bij mobiele zorgvragers

Dag en nacht te dragen

Twee zwachtels per been

Lange rek zwachtels

Rekbaar

Rustdruk

Bij minder mobiele zorgvragers

Alléén overdag!

Alle zwachtels zijn wasbaar op 30 graden