4.4 arbeiders strijden voor hun rechten

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 2

4.4 Arbeiders strijden voor hun rechten

Herhaling: Liberalisme

• Vrijheid zorg dat mensen voor zichzelf gaan zorgen
• Aanhangers: rijke burgers
• Thorbecke: 1848 
• Nieuwe grondwet: koning krijgt minder macht

Welk woord hoort bij liberalisme?

1. Vrijheid
2. Gelijkheid

Leerdoelen

Aan het einde van deze paragraaf: 

Kun je uitleggen hoe en wanneer Nederland een industriële samenleving werd

Kun je uitleggen waarom kinderarbeid heel gewoon was in de 19e eeuw

Kun je uitleggen wat het communisme is

Kun je uitleggen wat socialisme is en een socialistische partij noemen

Kun je uitleggen wat de sociale kwestie is

Kun je uitleggen wat het kinderwetje van Van Houten is

Ken je de begrippen en jaartallen van de paragraaf

Industriële revolutie in Nederland

In tweede helft van de 19e eeuw komt de industrie goed op gang

• Grote havens zorgen voor goede aanvoer grondstoffen 
• Steenkool vanuit Zuid-Limburg
• Economie groeit 
• Lonen zijn laag en arbeidsomstandigheden zijn slecht

Kinderarbeid

Ouders verdienen niet genoeg geld

• Kinderen boven de 6 jaar werkten in de fabriek
  
• Slechte omstandigheden: veel ongelukken
  

Waarom laten veel ouders hun kinderen in fabrieken werken?

Kiesrecht en liberalisme

Alleen rijke mannen mochten stemmen 

• Stemden op liberalen
• Handel en industrie kan alleen groeien bij vrijheid: mensen moeten voor zichzelf zorgen

• Overheid moet zo min mogelijk ingrijpen

Socialisme & Communisme

Gelijkheid

Karl Marx schrijft Das Kapital

• Klasseloze samenleving
• Iedereen even rijk en evenveel bezit
• Revolutie 
• Noemt dit zelf socialisme

Socialisme & Communisme

Groep mensen die net als Marx gelooft in gelijkheid

Manier waarop is anders! 

Daarom: socialisme ofwel sociaaldemocratie

1. Door democratie en wetten verbetering van arbeidsomstandigheden
2. Geen revolutie maar via politieke partijen, vakbonden en democratie verandering!

Welk woord hoort bij socialisme?

1. Vrijheid
2. Gelijkheid

Koppel de begrippen. Horen ze bij socialisme of communisme? 

Communisme

Socialisme

Revolutie

Democatie

Vakbonden

Klasseloze samenleving

Wie zijn de aanhangers van het socialisme

1. Arbeiders
2. Boeren
3. Rijke burgers
4. Adel

Sociale Kwestie

Burgers zagen dat de woon- en werkomstandigheden van arbeiders erg slecht waren, ook rijke mensen wilden verbetering voor de arbeiders

• dit heet de sociale kwestie

Sociale wetten

Sociale wetten zorgen voor arbeiders

1874: Kinderwetje van Van Houten

• Kinderen onder de 12 jaar mogen niet meer  werken in fabrieken. 
• Let op! Wel in landbouw of in winkels

SDAP

1894: SDAP wordt opgericht

Sociaal Democratische Arbeiders Partij

1. Algemeen kiesrecht
2. Alle mannen moeten recht krijgen om te stemmen. Nu censuskiesrecht: hoger inkomen hebben om te stemmen

Algemeen kiesrecht

1. 1848: Uitbreiding censuskiesrecht
2. 1917: Alle mannen mogen stemmen
3. 1919: Alle volwassenen boven de 25 mogen stemmen

Er is pas algemeen kiesrecht als iedere volwassene boven een bepaalde leeftijd mag stemmen!

Wanneer komt het algemeen kiesrecht?

1. 1874
2. 1919
3. 1917
4. 1848

Schrijf één ding op wat je vandaag geleerd hebt

Schrijf een vraag op die je nog hebt na de uitleg