B3: genen en allelen

• Biologie
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 2

Welkom bij biologie!

en een nieuwe docent :)

1 min de tijd!

1. Bedenk een leuke weetje die weinig mensen van jou weten

2. Wat is een sport/hobby die jij graag in je vrije tijd doet?

Regels

Wat vinden jullie fijn in de klas? 

Wat zijn de regels bij meneer Schenk?

Thema 5:
Erfelijkheid & Evolutie

B3: genen en allelen

• Je kunt omschrijven wat genen en allelen zijn. 
• Je kunt omschrijven wat een mutatie is.

De chromosomen in een lichaamscel van de mens komen voor in paren.

1. Juist
2. Onjuist

Je hebt van allebei je ouders 46 chromosomen geerft.

1. Juist
2. Onjuist

Het is mogelijk dat een man aan zijn eerste kind een allel voor blauwe ogen doorgeeft en aan zijn tweede kind een allel voor bruine ogen.

1. Juist
2. Onjuist

Chromosoom naar DNA

• Het genotype bestaat uit alle erfelijke eigenschappen en ligt in de celkern opgeslagen als DNA.
• DNA bestaat uit verschillende basenparen: 
• A en T
• C en G

Cel en DN

Genen

• Een chromosoom bevat de informatie voor meerdere erfelijke eigenschappen
• Een gen is een deel van een chromosoom met de informatie voor één erfelijke eigenschap 
• Deze letters coderen voor bepaalde eiwitten --> heel veel functies

Cel en DN

Allel

• Een allelenpaar bevat de informatie voor een erfelijke eigenschap (haartype)
• Beide allelen kunnen verschillend zijn (krullend en stijl)
• Welke is sterker?

Cel en DN

Heterozygoot of

homozygoot

• Iemand met twee gelijke allelen noem je homozygoot. 
• Iemand twee verschillende allelen noem je heterozygoot. 

Cel en DN

Dominant of recessief

• Als de allelen verschillend zijn kan één van beide allelen dominant zijn over het andere allel en tot uiting komen in het fenotype.
• b.v. bruine (dominant)  óf blauwe ogen (recessief)

Cel en DN

Is de roodharige zoon in het voorbeeld heterozygoot of homozygoot voor haarkleur?

1. Heterozygoot
2. Homozygoot

Welk allel is recessief?

1. Allel voor steil haar
2. Allel voor krullend haar

Welke base staat altijd tegenover de 'A' in DNA?

1. C
2. T
3. G
4. U

B3: genen en allelen

• Je kunt omschrijven wat genen en allelen zijn. 
• Je kunt omschrijven wat een mutatie is.

Waar denk je aan bij het woord mutatie?

Mutatie

• Een mutatie is een plotselinge verandering in het DNA in één cel.
• Als geslachtscellen muteren, kan de mutatie doorgegeven worden aan de nakomelingen.
• De nakomeling heeft dan in alle lichaamscellen het gemuteerde allel. 

Cel en DN

Albinisme

• Een organisme waarbij een mutatie zichtbaar is noemen we een mutant.
  
• Bij een albino kan het lichaam geen melanine (pigment) vormen.

Cel en DN

Een mutatie in de levercel van een zwangere vrouw wordt doorgegeven aan haar kind.

1. Juist
2. Onjuist

Mutagene invloeden

• Asbest
  
• Sigarettenrook 
• UV-straling
  
• Röntgenstraling en radioactieve straling --> kernramp 

Cel en DN

Kanker

• Kanker ontstaat door een mutatie aan een lichaamscel.
• Deze cel deelt zich ongeremd, waardoor er een tumor ontstaat.
• Een kwaadaardige tumor kan de weefsels aantasten en uitzaaien via het bloed (en lymfe) naar andere delen van het lichaam. = uitzaaiing

Cel en DN

Roken verhoogt de kans op kanker.

1. Juist
2. Onjuist

Noem nog een aantal mutagene invloeden:

Aan de slag

• Lees Basisstof 
• Maak de volgende opdrachten van B3:
  Basis: 1, 2, 5, 6, 7, 10
  Extra: 3, 4
  Verdieping: 8, 9
  
  

Filmpjes:

Als je de stof goed begrijpt zijn ze optioneel.
Vind je het lastig of sta je onvoldoende voor bio, dan kijk je ze natuurlijk wel!!