3.3 De crisis in de jaren 30

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vmbo, mavo, havo, vwo
• Leerjaar 3

Introductie

Aan het eind van deze presentatie kun je herkennen en uitleggen welke gevolgen de crisis van de jaren 30 had voor de armenzorg

H3 Sociale zekerheid en de verzorgingsstaat

par. 3.3. De crisis in de jaren 30

Leerdoelen

Aan het einde van deze paragraaf:

• Kan ik uitleggen welke gevolgen de economische crisis in Nederland had.
• Kan ik uitleggen hoe de regering reageerde op de crisis.
• Kan ik uitleggen hoe de crisis leidde tot onrust in de samenleving.
• Ken ik de begrippen, personen en jaartallen.

Crisis in de Verenigde Staten 1929

In  1929 brak er een grote economische crisis uit in de VS.

• Overproductie van fabrieken
• Kopen op afbetaling
• Teveel vertrouwen in aandelenhandel
• Fabrieken en banken raakten falliet.
• VS kocht steeds minder buitenlandse producten.

Crisis in Nederland

• Nederland wordt zwaar door de crisis geraakt: de handel met de VS en Duitsland komt vrijwel stil te staan.
• Bedrijven en fabrieken moeten de deuren sluiten.
• Tussen 1929 en 1936 stijgt de werkloosheid van 22.000 naar 500.000

Een werkloze bakker uit het Gelderse Twello 'verkoopt' zichzelf op een marktplein in Deventer (Overijssel).

Stempelen voor 'de Steun'

• Er kwamen steeds meer werklozen daarom begon de overheid in 1931 met steunverlening: uitkering.
• Hiervoor moeten ze 2 keer per dag in de rij staan om te stempelen.   
• Dit is vooral bedoeld om zwart werken en fraude te voorkomen.
  

Werkverschaffingsprojecten

• Net als in andere landen probeert de overheid werklozen aan werk te helpen met werkverschaffingsprojecten.
• Grote projecten zoals het Amsterdams Bos en de Afsluitdijk helpen mannen aan werk en een beetje inkomen.

Vernedering

• De steun is vaak te laag, daarom moeten mensen ook andere hulp krijgen.

• Zo krijg je bijvoorbeeld kleding, maar daar staat wél een stempel in: iedereen kan dat zien.

• Je hoeft geen rijwielbelasting te betalen, maar ook dát kan iedereen zien: er is een gat geboord in het belastingplaatje.

Een belastingplaatje van iemand die geen belasting kon betalen: er is een gat in geboord.

Aanpassingspolitiek  1934

• De Nederlandse regering van minister-president Colijn besluit dat er minder uitgaven moeten zijn, omdat er minder inkomsten zijn: Nederland moet zich aanpassen. 
• Lonen van ambtenaren en bij de werkverschaffing gaan omlaag, net als de steunuitkering. Het maakt de problemen alleen maar groter...

Doel van de aanpassingspolitiek

• Door lagere lonen worden producten goedkoper: de export neemt toe
  
• Als de inkomsten en uitgaven gelijk zijn, dan heeft regering geen schulden
• ‘Uitzieken van de crisis’, aldus de regering
• De aanpassingspolitiek mislukt: Nederland blijft een duur land

Minister-president Colijn houdt een toespraak in de Tweede Kamer in 1935. (Colijn links op foto, staand met zijn handen steunend op de tafel.)

Zo ziet Colijn zich graag: de leider die Nederland door de storm (crisis) heen stuurt...

...en zo zien sommige Nederlanders hem: als iemand die helemaal niet helpt, maar mensen laat verzuipen!

'Colijn is een zwijn!', zeggen sommige mensen.

Plan van de Arbeid  1935

• De SDAP vond dat de overheid niet moest bezuinigen, maar juist geld uitgeven om de werkloosheid en de crisis op te lossen. 
• Meer werkverschaffingsprojecten en hogere lonen zouden de arbeiders meer geld te besteden hebben.
• Omdat de SDAP niet in de regering zat, kwam er weinig van terecht.

Jordaanoproer 1934

• De verlaging van de steun én de verhoging van de huur zorgen voor rellen in de Amsterdamse wijk De Jordaan. Vijf mensen komen om het leven. 
• De verlaging blijft. Er verandert maar één ding: de straten krijgen asfalt, zodat er niet meer met stenen kan worden gegooid. 

Begrippen uit deze les

• economische crisis
• steunverlening
• werkverschaffing
• aanpassingspolitiek
• Plan van de Arbeid
• Jordaanoproer

Personen uit deze les

• Hendrikus Colijn

Jaartallen uit deze les

• 1929 economische crisis
• 1931 steunverlening
• 1931 staking in Twente 
• 1934 Jordaanoproer
• 1935 Plan van de Arbeid

Schrijf 2 dingen op die je deze les hebt geleerd

Stel 1 vraag over iets dat je deze les nog niet zo goed hebt begrepen