H2 par. 1 Handel en nijverheid in de Republiek

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 2

H2 De Gouden Eeuw

Par. 2.1 Handel en nijverheid in de Republiek

Kenmerkende aspecten H2

- Streven naar absolutisme

- De Gouden Eeuw (bijzondere plaats economisch, politiek & cultureel)

- Begin van de wereldeconomie

- De wetenschappelijke revolutie

Invalshoeken

• Economisch: 
• Wat zijn de middelen van bestaan? 
• Leven mensen van de jacht, landbouw, industrie?
• Hoe komen mensen aan hun inkomsten?
• Geld

 

Invalshoeken

• Politiek-bestuurlijk: 
• Bestuur
• Wie is de baas? 
• Welke regels en wetten zijn er?

 

Invalshoeken

• sociaal: 
•  Leefomstandigheden van mensen.
•  Sociale lagen. 
• Zijn er grote verschillen tussen mannen/vrouwen en arm/rijk? 
• Leven de mensen in de stad of op het platteland?

Invalshoeken

• cultureel: 
• Gaat vooral over:
• geloof 
• kunst 
• wetenschap

Normen en waarden

Met waarden bedoelen we zaken die mensen belangrijk vinden in hun leven, bijvoorbeeld:

• behulpzaamheid, 
• eerlijkheid of 
• een goed moslim of christen zijn.
  

Normen en waarden

Met normen bedoelen we regels waaraan mensen zich moeten houden, zoals geschreven en ongeschreven wetten/ regels.

Voorbeelden van normen zijn: 

• ‘afval gooi je in de prullenbak’ 
• en ‘diefstal is verboden’.

Leerdoelen

• Je kunt een beschrijving geven van de economie van de Republiek.
• Je kunt uitleggen hoe de economie van de Republiek onderdeel werd van de wereldeconomie en welke rol de VOC en de WIC daarbij hadden.
• Je kunt een verband leggen tussen de driehoekshandel, de slavenhandel en de plantageslavernij.

Hanze

• In late middeleeuwen kwam er weer handel.
• In Oost-Nederland werden steden (Deventer, Zwolle) lid van de Hanze: 
• samenwerkingsverband van handelaren en steden in de middeleeuwen.

Hanze

• Er werd vooral gehandeld met gebieden rond de Oostzee.
• Daar was veel graan en hout.
• Na 1450 namen Hollandse steden als Amsterdam deze Oostzeevaart over: handel tussen NL en het Oostzee gebied.

Antwerpen

• In 16e eeuw was Antwerpen de belangrijkste handelsstad in de Nederlanden.
• Verschillende handelsroutes bij elkaar: uit het Oostzeegebied, het Middellandse Zeegebied en zelfs Azië.
• Veel handel in luxeartikelen.
• Tot 1585: Antwerpen heroverd door de Spanjaarden. Opstandelingen blokkeerden vervolgens de haven: handel stortte in. 

Economie van de Republiek

• Antwerpse kooplui vluchtten naar Holland.
• Ook ambachtslieden trokken ook naar Holland.
• Hierdoor veel kennis, geld en arbeidskrachten in Holland.
• Gevolg: rond 1600 ontwikkelden de Hollandse handel en nijverheid zich daardoor razendsnel.

Economie van de Republiek

• In Republiek meeste geld verdiend met de handel.
• Kooplieden kochten voor geld (kapitaal) producten in en verkochten die met winst. 
• Deze winst investeerden ze weer in nieuwe handelsproducten.
• Zo werden ze steeds rijker. 
• = Handelskapitalisme: meeste geld werd verdiend met handel.
• In zo’n economie is het maken van producten nog niet zo belangrijk.

Economie van de Republiek

• In deze tijd werden ingekochte goederen eerst opgeslagen in pakhuizen.
•  Producten werden pas verkocht in tijden van schaarste: hogere prijs.
•  = Stapelmarkt. producten werden ‘opgestapeld’.

Wat was een Hanze?

1. Samenwerking van handelaren uit verschillende steden
2. Samenwerking van ambachtslieden in een stad
3. Samenwerking tussen de landheer en een stad
4. Samenwerking van boeren op het platteland

Wat is handelskapitalisme?

1. Handel drijven
2. Handel drijven met als doel de wereld veroveren
3. Handel drijven met als doel geld verdienen
4. Handel drijven met als doel winst maken

Amsterdam werd een stapelmarkt. Wat is een stapelmarkt?

1. stapelmarkt is dat spullen werden opgeslagen en later pas doorverkocht
2. stapelmarkt is dat amsterdam spullen doorverkocht
3. stapelmarkt is dat er elke dag markt was
4. stapelmarkt is dat er veel textiel was

• 16e eeuw: Spanjaarden en Portugezen nieuwe werelddelen en vaarroutes ontdekt. 
• Hierdoor handel in allerlei nieuwe producten, zoals rietsuiker, cacao, koffie en tabak uit Amerika.
• En specerijen als peper, nootmuskaat, foelie en kruidnagel uit Azië.

VOC

• Hierdoor ontstond er een wereldeconomie.
• Handelaren uit Republiek gingen hier ook aan mee doen.
• Richtten hiervoor handelsbedrijven (compagnieën) op.
• Vooral actief in Oost-Azië: nu Indonesië.
• Om concurrentie te voorkomen gingen deze voorcompagnieën in 1602 op in één bedrijf: de VOC, de Verenigde Oost-Indische compagnie. 
• Voorcompagnie: handelsbedrijf dat vóór het ontstaan van de VOC in 1602 schepen naar Azië stuurde om specerijen te halen.

VOC

• VOC zette in Azië en Afrika een groot netwerk van handelsposten op. 
• Van het bestuur van de Republiek kreeg de VOC enkele bijzondere rechten:

1. handelsmonopolie op Azië: vanuit de Republiek mocht alleen de VOC met Azië handelen. 
2. Ook mocht de VOC oorlog voeren, bijvoorbeeld tegen Aziatische vorsten, om goede prijzen af te dwingen.
   

WIC

• West-Indische Compagnie.
• 1621 opgericht.
• Monopolie op de handel in West-Afrika en Amerika.
• Daarnaast deed de WIC aan ‘kaapvaart’: schepen van vijandelijke landen beroven met toestemming  Staten-Generaal.
• Minder succesvol dan de VOC.

Slavernij in de Amerikaanse koloniën

• WIC handelde in goud, ivoor, maar ook in mensen: slaven. 
• In Amerika stichtten Europeanen plantages.
• Zware werk werd gedaan door Afrikanen.

Slavernij in de Amerikaanse koloniën

• Gevangengenomen in West-Afrika door Afrikaanse slavenhandelaren.
  
• Verkocht aan Europese ondernemingen, zoals de WIC.

Slavernij in de Amerikaanse koloniën

• De WIC verzamelde haar slaven in speciale forten, 
• bracht hen met schepen naar Amerika 
• en verkocht hen daar op slavenmarkten aan plantage-eigenaren.
  

Slavernij in de Amerikaanse koloniën

• Na de verkoop van slaven voeren WIC-schepen beladen met rietsuiker, cacao, koffie en tabak naar de Republiek.
• Van de opbrengst kocht de WIC Europese goederen als wapens, buskruit en textiel. 
• Daarmee kocht zij in Afrika weer nieuwe slaven.

Slavernij in de Amerikaanse koloniën

• Deze handel tussen West-Afrika, Amerika en Europa heet de driehoekshandel.

• In 300 jaar hebben Europeanen naar schatting elf miljoen mensen als slaaf naar Amerika gebracht. 

Sleep de onderstaande woorden naar de juiste kolom, kies uit:

- VOC, of

- WIC, of

- VOC en WIC

VOC:

WIC:

VOC en WIC:

slavenhandel

monopolie

specerijen

aandelen

Spaanse schepen kapen

Fort Elmina

driehoeks- handel

handelskapitalisme