Schoolblocks
Schoolblocks maakt toekomstgericht lesmateriaal voor scholen
lesplan

Algemene docentenhandleiding - Digitale geletterdheid primair onderwijs

Een lesplan van Schoolblocks

Wil je met dit lesplan aan de slag? Klik op de knop hieronder om een eigen kopie te maken in 'Mijn Lessen'. Vervolgens kun je de lessen aanpassen naar jouw wensen.

Digitale geletterdheid - Groep 1 tot en met 8 - Schoolblocks

Inhoudsopgave

  1. De Lesmethode Digitale Geletterdheid
  2. Verantwoording en kerndoelen
  3. Implementatie en jaarplanning
  4. Opbouw hoofdstukken
  5. Opbouw lessen en didactiek
  6. Beoordeling
  7. Lesvoorbereiding
  8. Werken in LessonUp
  9. Visie methode

1. De Lesmethode Digitale Geletterdheid

De Lesmethode Digitale Geletterdheid van Schoolblocks is een doorlopende leerlijn voor groep 1 tot en met 8 van het primair onderwijs. Digitale geletterdheid omvat de vaardigheden en kennis die leerlingen nodig hebben om verantwoord en effectief om te gaan met digitale technologieën. De leerlijn is gebaseerd op de (concept)kerndoelen digitale geletterdheid, ontwikkeld door SLO. Het doel van deze leerlijn is om de leerlingen al op jonge leeftijd wegwijs te maken in de digitale wereld. In de lessen worden de kansen en uitdagingen van de digitale samenleving behandeld. De leerlingen leren hoe ze verstandige keuzes kunnen maken door het ontwikkelen van kennis, vaardigheden en een reflectieve houding. De leerlingen leren ook praktische vaardigheden die zowel in hun dagelijks leven als in hun loopbaan van pas komen.

2. Verantwoording en kerndoelen

De Lesmethode Digitale Geletterdheid is gebaseerd op de drie domeinen van digitale geletterdheid die zijn opgesteld door SLO. Ieder domein heeft een eigen kleur, zodat makkelijk te zien is in welk domein elk hoofdstuk valt.
  • Domein 1 (blauw): praktische kennis en vaardigheden
  • Domein 2 (paars): ontwerpen en maken
  • Domein 3 (geel): wisselwerking tussen digitale technologie, digitale media, de mens en de samenleving
Elk domein bestaat uit verschillende kerndoelen. In totaal zijn er negen (concept)kerndoelen verdeeld over de drie domeinen. Elke les binnen onze leerlijn is gekoppeld aan één of twee kerndoelen. Per leerjaar, indien vereist, komen alle negen (concept)kerndoelen aan bod. Zie het document hiernaast voor een overzicht van de kerndoelen per leerjaar en hoofdstuk. De lesmethode is kerndoeldekkend en voldoet daarmee aan de inspectie-eisen.

3. Implementatie en jaarplanning

Digitale geletterdheid is verweven met veel andere vakken en stimuleert diverse vaardigheden, zoals kritisch denken, informatie verzamelen, samenwerken en creativiteit. Om leerkrachten te ondersteunen bij vakoverstijgend lesgeven, is hieronder een document toegevoegd waarbij de lessen, waar mogelijk, zijn gekoppeld aan andere vakken. In de kleutergroep worden de lessen gekoppeld aan veelvoorkomende thema’s. 

Het aantal lessen per leerjaar is gebaseerd op één les per twee weken. Hieronder is een voorbeeldjaarplanning te vinden. Deze kan dienen als leidraad of inspiratie en is flexibel aan te passen, zodat het aansluit bij het onderwijsprogramma van jullie school.

Tot slot hebben we een overzicht gemaakt van benodigde externe programma’s. We raden aan deze vooraf te laten goedkeuren (whitelisten) door de ICT-coördinator, zodat je zonder problemen aan de slag kunt met alle lessen.

Vakoverstijgend werken-                  Jaarplanning per groep:                  Lijst met (externe) programma's:  document:

4. Opbouw hoofdstukken

De doorlopende leerlijn is opgesplitst in losse lessen voor groep 1 en 2 (onderbouw) en hoofdstukken voor groep 3 tot en met 8 (midden- en bovenbouw). In totaal zijn er vijftien losse lessen voor de onderbouw die gegeven kunnen worden in een kring. De leerlijn in de midden- en bovenbouw bestaat uit vijf tot zes hoofdstukken per leerjaar. De hoofdstukken volgen een logische opbouw. We raden daarom aan de hoofdstukken in chronologische volgorde te geven, maar het is ook mogelijk om een volgorde te hanteren die past bij het onderwijsprogramma van de school. Elk hoofdstuk in de midden- en bovenbouw heeft een vaste opbouw:
  • Twee, drie of vier lessen
  • Een herhalingsles met quiz
  • Af en toe een extra les
Zie hieronder als voorbeeld het hoofdstuk ‘Kijk, klik en koop’:
  • Les 1: Een online reclame
  • Les 2: Verleiden tot kopen
  • Les 3: Influencers en reclame
  • Herhaling en quiz
De herhalingsles en quiz zijn optioneel. Ze kunnen worden ingezet om terug te blikken op de leerstof en om te zien of de leerlingen de stof uit de lessen begrepen hebben.

5. Opbouw lessen en didactiek

De opbouw van de les verschilt tussen de onderbouw en de midden- en bovenbouw. In de onderbouw bestaat de les uit enkele slides volgens een vaste opbouw met veel visuele ondersteuning. In de midden- en bovenbouw bestaat de les uit meerdere slides volgens een vaste opbouw en worden de slides zowel visueel als tekstueel ondersteund. De vaste opbouw van alle lessen zorgt voor herkenbaarheid bij leerlingen en leerkrachten.

Hieronder wordt de vaste opbouw voor de onderbouw uitgelegd:
  • Ik: de leerkracht legt uit
  • Wij: de leerkracht en de leerlingen samen
  • Jullie: de leerlingen zelfstandig
  • (Jij): verwerkingsmogelijkheden*
*Bij de meeste lessen staan ook verwerkingsmogelijkheden in de verschillende hoeken vermeld. Elke kleutergroep is anders ingericht, kijk van tevoren goed wat werkt binnen jouw groep en klaslokaal.

Hieronder leggen we de vaste opbouw bestaande uit vier onderdelen voor de midden- en bovenbouw uit, gebaseerd op het ED
I-model en bewezen effectieve didactiek:
  • Activerende opening: de lessen beginnen altijd met een activerende opening. Denk aan een prikkelende vraag, een korte startopdracht of een video. Zo komen de leerlingen in de leerstand en wordt (eventuele) voorke
  • nnis geactiveerd. Vervolgens zien de leerlingen de leervraag van de les. Deze leervraag wordt aan het einde van de les klassikaal beantwoord. Zo krijgen de leerlingen de kans om tijdens de les tot een onderbouwd antwoord te komen, zonder onjuiste concepten te ontwikkelen.

  • Uitleg: de uitleg is compact en duidelijk, verdeeld over twee tot drie slides. De eerste slide richt zich op begripsvorming en blikt soms terug op de leerstof uit eerdere lessen. De volgende uitlegslides gaan dieper in op de toepassingen van het concept, met concrete voorbeelden en een koppeling naar de belevingswereld van de leerlingen. Na de uitleg is een checkvraag toegevoegd om te controleren of de leerlingen de leerstof hebben begrepen.
  • Aan de slag: tijdens dit gedeelte wordt de theorie verwerkt, waarbij de leerlingen zelfstandig of samen aan de slag met actieve en/of coöperatieve werkvormen. Dit kunnen werkbladen, groepsdiscussies, stellingen of creatieve opdrachten zijn. Werkbladen zijn digitaal in te vullen door deze te downloaden of kunnen worden geprint. Voor groep 3 is het handig om werkbladen van tevoren te printen.
  • Terugblik: de les wordt rondgemaakt door de leerdoelen na de verwerking te bespreken en de leervraag te beantwoorden. Als afsluiting wordt vaak een video ingezet die zorgt voor extra context of verwondering.
Differentiatie
Om aan de verschillende behoeften van de leerlingen te voldoen, bieden we mogelijkheden aan tot pre-teaching, verlengde instructie en verdieping, maar alleen wanneer dit relevant en passend is:
  • Pre-teaching: Voor leerlingen zonder of met weinig voorkennis is een korte uitleg of opdracht toegevoegd om hen beter voor te bereiden op de les.
  • Verlengde instructie: Voor leerlingen die na de klassikale uitleg extra hulp nodig hebben, is extra uitleg of een opdracht toegevoegd om de verwerking te ondersteunen.
  • Verdieping: Voor leerlingen die de stof beheersen, kunnen een extra opdracht maken om hun kennis te verdiepen. Deze opdracht staat vaak aangegeven met een vlag-icoon.
Visuele ondersteuning
In de lessen wordt veel gebruikgemaakt van visuele ondersteuning, zonder dat dit afleidend is voor de tekst. We houden hierbij rekening met de belevingswereld van de leerlingen door zoveel mogelijk ‘echte’ afbeeldingen te gebruiken. Door het gebruik van echte afbeeldingen kunnen leerlingen zich gemakkelijker een voorstelling maken en wordt informatie beter opgeslagen.
In de lessen wordt gebruikgemaakt van zogenoemde ‘hotspots’. Deze hotspots kunnen worden uitgevouwen. De pictogrammen van de hotspots dienen een functie, de functies staan hieronder beschreven. Tot slot bevat elke video een kijkvraag. Hierdoor leren de leerlingen om goed op te letten bij het kijken van een video.

6. Beoordeling

Alle hoofdstukken van groep 4 tot en met 8 bevatten een herhalingsles en quiz. De quiz kan worden gebruikt om te beoordelen of de leerdoelen van alle lessen uit het hoofdstuk zijn behaald. Deze quiz kan worden ingezet als kennistoets. De hoofdstukken van groep 1 tot en met 3 bevatten geen herhaling en quiz, aangezien veel leerlingen nog niet zelfstandig kunnen lezen. 

7. Lesvoorbereiding

Elke les bevat een lesvoorbereidingsdocument. Met dit document kan de leerkracht de les snel en goed voorbereiden. In het lesvoorbereidingsdocument staan de volgende zaken vermeld:
  • Voorbereidingstijd
  • Benodigdheden
  • Het doel van het hoofdstuk
  • Kerndoel(en)
  • Differentiatiemogelijkheden
  • Leerkrachtinstructies per slide

8. Werken in LessonUp

De lessen van Schoolblocks zijn gemaakt in LessonUp. Het werken in LessonUp vraagt eenmalig om voorbereiding om alle functies en mogelijkheden te ontdekken. Voorafgaand aan de les kun je kiezen voor het klassikaal geven van de les of voor het uitdelen van de les (zie video 1).
  • Klassikaal: de les wordt door de leerkracht gegeven. De leerlingen kunnen met de klascode tijdens de les meedoen met de interactieve vragen.
  • Zelfstandig: de les wordt uitgedeeld in de aangemaakte klas en de leerlingen doorlopen zelfstandig de vragen.
LessonUp kent verschillende functionaliteiten. We noemen hieronder de belangrijkste:
  • Code en naam: linksonder staat een code. Klik op de code om deze groter in beeld te brengen. Laat de leerlingen hun naam invullen na het invoeren van de code.
  • Toon bij leerling: tijdens de presentatie kun je het scherm ook op de apparaten van de leerlingen tonen door onderin ‘Toon bij leerling’ aan te vinken.
  • Sleepvraag: de sleepvraag wordt gestart door te klikken op ‘Start sleepvraag’.
  • Zelf aanpassen: je kunt een les altijd aanpassen aan jouw wensen en de behoeften van de leerlingen (zie video 2).
Werkblad invullen: voor uitleg over het invullen van digitale werkbladen is hieronder een video toegevoegd. Hiernaast is een video toegevoegd, waarin het lesgeven in LessonUp nog verder wordt uitgelegd.

9. Visie methode

Digitale vaardigheden zijn onmisbaar in ons onderwijs, werk en dagelijks leven. De Lesmethode Digitale Geletterdheid van Schoolblocks richt zich op de kansen en uitdagingen van de digitale wereld. Leerlingen ontwikkelen in deze methode de vaardigheden om kritisch na te denken over online informatie en krijgen een stevige basis mee in het gebruik van digitale programma’s. Ze leren creatief denken en probleemoplossend vermogen te ontwikkelen, met aandacht voor programmeren en technologiebegrip. Zo bereiden ze zich niet alleen voor op hun schooltijd, maar ook op hun vervolgopleiding en toekomstige carrière. De lesmethode is ontworpen voor alle leerkrachten, ook degenen met minder digitale kennis. 

De belangrijkste uitgangspunten uit de Lesmethode Digitale Geletterdheid van Schoolblocks zijn:
  1. De leerlijn is kerndoeldekkend: De lesmethode sluit aan op de conceptkerndoelen van SLO en is gemaakt voor alle groepen in het primair onderwijs. Bij elke les staan de leerdoelen en bijbehorende kerndoelen, zodat je leerlingen gericht kunt begeleiden en keuzes kunt uitleggen aan de inspectie.
  2. Het sluit aan bij de belevingswereld van leerlingen: Omdat we zelf voor de klas staan, weten we wat leerlingen bezighoudt. Onze lessen zijn actueel, gebaseerd op de laatste ontwikkelingen en op didactische inzichten. Zo bieden we lesmateriaal dat leerlingen boeit en motiveert.
  3. Het is toegankelijk voor leerkrachten: Elke les bevat een lesvoorbereidingsformulier waarmee leerkrachten eenvoudig aan de slag kunnen. Daarnaast zorgen we voor een vaste opbouw in de lessen, zodat deze herkenbaar zijn en makkelijk te volgen.
  4. De leerlingen gaan actief aan de slag: In onze lessen staat het doen centraal. Na een korte uitleg gaan leerlingen zelf aan de slag. Op deze manier leren leerlingen door het zelf te ervaren en ontwikkelen ze kennis en vaardigheden waar ze echt iets aan hebben.
Met deze aanpak zorgen we ervoor dat digitale geletterdheid voor iedereen haalbaar en begrijpelijk is.