De Romeinse Limes VO
1 / 29
Lesduur is: 60 minIntroductie
Lesdoelen
Na afloop van de les:
- weten de leerlingen wat de Romeinse Limes is.
- weten de leerlingen dat er in dit gebied een multiculturele samenleving was met mensen verschillende landen en culturen.
- hebben de leerlingen ontdekt hoe deze culturen elkaar onderling beïnvloedden, zoals dat ook tegenwoordig het geval is.
Het thema Romeinse Limes is onderdeel van de Canon van Nederland: de vijftig belangrijkste gebeurtenissen, personen en onderwerpen uit de geschiedenis van Nederland. www.canonvannederland.nl
Instructies
Canonvenster: De Romeinse Limes
Voortgezet onderwijs onderbouw
Nodig voor deze les
Voor elke leerling een mobiel, tablet of laptop met internet.
Tip: zet tijdens het geven van de les de notities uit (rechtsonder de slide).
Print u de les, dan hebt u zelf de notities bij de hand.
Opbouw van de les (50 minuten)
In de bijlage hiernaast is extra achtergrondinformatie te vinden.
Hieronder vindt u beknopte informatie bij de verschillende onderdelen van de les.
Inleiding (10 minuten) - slide 1 t/m 6
Vraag de leerlingen wat ze zelf al weten over de Romeinen.
Bespreek de antwoorden en bekijk daarna het introductiefilmpje (na slide 5).
Hier wordt duidelijk waarover deze les gaat. Er wordt vertelt wanneer en hoe de Romeinse Limes tot stand is gekomen. Ook geeft het een eerste indruk van de Romeinse samenleving als multiculturele samenleving, waarin mensen leefden die uit alle windstreken afkomstig waren.
De Romeinse Limes (10 minuten) - slide 7 t/m 13
Het Romeinse Rijk begint in Rome, Italië. De Romeinen veroveren een groot gebied buiten Italië. Om gebieden te veroveren moeten de Romeinen goed georganiseerd zijn. Hun legers zijn ingedeeld in overzichtelijke eenheden, zoals legioenen.
Julius Caesar beschrijft het eerst ons land en zijn bewoners. In zijn boek de Bello Gallico vertelt hij over de oorlogen die hij voert met Galliërs (uit het huidige Frankrijk en België) en de Germanen, die wonen in Nederland.
Hoeveel moed en vechtlust de stammen ook hebben, tegen de perfect georganiseerde en getrainde legers van de Romeinen kunnen ze niet op! De Romeinen winnen bijna elke veldslag. Hun opmars is niet te stuiten.
Of toch? De Germaanse stammen verzetten zich tegen de komst van de Romeinen. De Romeinen komen niet verder, de grens is bereikt.
Het Romeinse rijk, een multiculturele samenleving (15 minuten) - slide 14 t/m 21
Wat gebeurt er in ons land wanneer de Romeinen zich hier vestigen?
De Romeinen treffen in het gebied rondom de Limes het Bataafse volk aan, een West-Germaanse stam die hier woont.
In 69 na Chr. is er een grote Bataafse opstand, onder leiding van de Julius Civilis – die ze verliezen. Daarna leven Bataven en Romeinen over het algemeen vreedzaam bij elkaar en drijven handel met elkaar.
De volken uit veroverde gebieden nemen na verloop van tijd veel aspecten van de Romeinse cultuur over. Dit heet Romanisering. Het fragment uit Klokhuis vertellen twee 'Bataven' wat de Romeinen aan voorwerpen, techniek en cultuur meebrachten. Bataafse mannen kwamen ook in dienst van het Romeinse leger.
Behalve de Bataven die hier al wonen, komen mensen uit allerlei gebieden hierheen (lopen!). Elk met hun eigen geschiedenis. Soldaten uit alle windstreken trekken naar de Rijn om forten en wachttorens op de zuidoever te bouwen en te bemensen. Een Romeins kamp bestaat uit 5.000 soldaten en dan komen er nog zo’n 3 tot 4 duizend mensen mee: handelaren, ambachtslieden zoals hoefsmeden en pottenbakkers, slaven, vrouwen en kinderen.
Ze laten alles wat ze kennen achter, soms uit vrije wil, maar vaak ook gedwongen.
Archeologische vondsten als bewijs van een multiculturele en tolerante samenleving (10 minuten) - slide 22 t/m 26
Er zijn veel archeologische vondsten gedaan waaruit blijkt dat er sprake is van een multiculturele samenleving. Zo laat bijvoorbeeld het militair diploma van een Bataaf zien hoe Bataven dienst namen in het Romeinse leger, waarbij ze na 25 jaar de Romeinse nationaliteit en een stukje grond kregen.
Aan de stijl en vervaardiging van voorwerpen die zijn gevonden, is ook te zien dat de herkomst in verder gelegen gebieden en landen ligt.
De conclusie: de Romeinen zijn de baas, maar blijken ook tolerant. Eigen feestdagen, goden, kleding, eten, 40 verschillende talen: het is geen probleem, zo lang trouw aan Rome bovenaan staat.
Een laatste opdracht voor de leerlingen is het vragenrad dat gaat over hun eigen situatie. Hoe is jouw eigen ervaring met emigratie en het overnemen van elementen van andere culturen? Denk aan vragen als 'Wat zou je meenemen als je zou emigreren'; 'Noem eten dat wij níet hebben overgenomen uit een andere cultuur'; 'Ken jij iemand die naar een ander land is geëmigreerd'; 'Wat zou je het moeilijkst vinden als je moest emigreren'.
Deze les is ontwikkeld door deelnemende musea van het Canonnetwerk van de Canon van Nederland: Rijksmuseum van Oudheden in Leiden en Museum Het Valkhof in Nijmegen.
Onderdelen in deze les
Slide 1 - Tekstslide
Deze slide heeft geen instructies
Slide 2 - Tekstslide
Deze slide heeft geen instructies
Slide 3 - Tekstslide
Deze slide heeft geen instructies
Bij welk tijdvak hoort de Romeinse Limes?
47 - ± 350
Slide 4 - Sleepvraag
Deze slide heeft geen instructies
timer
2:30
47 - ± 350
Wat weet jij over de Romeinen in ons land?
Slide 5 - Woordweb
Woordweb
Les met devices
De leerlingen beantwoorden deze vraag via hun device. De antwoorden verschijnen in beeld. U maakt de antwoorden zichtbaar door op het spreekwolkje te klikken. Door nogmaals klikken ziet u tevens de naam van de leerling staan. Optioneel: opmerkingen kunnen worden verwijderd door ze naar de prullenbak te slepen.
Les zonder devices
U beantwoordt de vraag samen met de leerlingen klassikaal.
Slide 6 - Video
Filmfragment duurt 2:32 minuten
Slide 7 - Tekstslide
Een Romeins legerkamp.
Hier ontstonden dorpen en kleine steden omheen. Deze plekken werden bewoond door gezinnen van soldaten, handelaren en ambachtslieden.Slide 8 - Tekstslide
Deze slide heeft geen instructies
Slide 9 - Tekstslide
Deze slide heeft geen instructies
Slide 10 - Video
Deze slide heeft geen instructies
Slide 11 - Tekstslide
Deze slide heeft geen instructies
Wat is de grens,
de Limes, van
het Romeinse
Rijk in ons land?
47 - ± 350
A
De grens België/Nederland
B
De Rivier de Rijn
C
De Romeinse forten
D
De Noordzee
Slide 12 - Quizvraag
Deze slide heeft geen instructies
47 - ± 350
Waar of niet waar?
Sleep de teksten naar de juiste plek.
WAAR
NIET WAAR
Het Romeinse rijk is klein.
Als de Romeinen komen, wonen hier Germaanse stammen.
De Romeinen veroveren heel Nederland.
De Romeinen bouwen forten om de grens te bewaken.
De Romeinen blijven hier bijna 400 jaar.
Slide 13 - Sleepvraag
Deze slide heeft geen instructies
Slide 14 - Tekstslide
Deze slide heeft geen instructies
Slide 15 - Tekstslide
Deze slide heeft geen instructies
Slide 16 - Video
Fragment uit 'Welkom bij de Romeinen' duurt 3:00 minuten
Wat noemen de Bataven uit het filmpje NIET?
A
B
C
D
Slide 17 - Quizvraag
Deze slide heeft geen instructies
timer
1:00
Stel je voor dat jij een Bataaf was die hier woonde. Zou jij je aansluiten bij het Romeinse leger? Leg je antwoord uit.
Slide 18 - Open vraag
Deze slide heeft geen instructies
Slide 19 - Tekstslide
Deze slide heeft geen instructies
Stel je voor dat je je naam moet aanpassen.
Hoe heet jij als je je naam ROMEINS moet laten klinken?
timer
1:00
Romeinse namen:
Lucius
Maximus
Claudia Marcella
Aemillia Lepida
Aurelia
Augustus
Slide 20 - Open vraag
Deze slide heeft geen instructies
Slide 21 - Tekstslide
Deze slide heeft geen instructies
Slide 22 - Tekstslide
Deze slide heeft geen instructies
Slide 23 - Tekstslide
Deze slide heeft geen instructies
Wat is jouw favoriete gerecht?
Uit welk land komt dit eten?
timer
1:00
Slide 24 - Open vraag
Deze slide heeft geen instructies
Slide 25 - Tekstslide
Deze slide heeft geen instructies
Samenvattend: in de Romeinse tijd waren hier mensen uit allerlei gebieden. Bij wie horen de voorwerpen? Je kunt de foto's inzoomen.
47 - ± 350
Een pottenbakker van Mediterrane afkomst, gezien zijn ingekraste naam Silvinius Cotro.
Een Bataaf die hier woonde, die Romeins soldaat is geworden.
Een vrouw uit Oost-Europa. Zij is met haar man meegereisd naar hier.
Soldaten uit Rhodos, Griekenland.
L. Cominius uit Noord-Italië.
Slide 26 - Sleepvraag
Deze slide heeft geen instructies
Slide 27 - Tekstslide
Het rad wordt door de docent op het centrale scherm gedraaid, waarna een leerling de vraag die verschijnt beantwoordt.
Tekst
Tekst
Tekst
Tekst
Wat vond je van deze les
over de Romeinse Limes?
47 - ± 350
😒🙁😐🙂😃
Slide 28 - Poll
Deze slide heeft geen instructies
Slide 29 - Tekstslide
Deze slide heeft geen instructies