De opkomst van Hitler

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vmbo k, g, t, mavo, havo, vwo
• Leerjaar 2,3

Introductie

Aan het eind van deze les kun je herkennen en uitleggen waarom en op welke manier Adolf Hitler in Duitsland aan de macht kwam.

Van oorlog naar oorlog

De opkomst van Hitler

Feniks, Geschiedenis Werkplaats, Memo, Saga

Leerdoel

Aan het eind van deze les kun je herkennen en uitleggen waarom en op welke manier Adolf Hitler in Duitsland aan de macht kwam.

Wat weet jij eigenlijk van
Adolf Hitler?

Duitsland na de Eerste Wereldoorlog (1)

• Eerste democratie in Duitsland: Republiek van Weimar (1919)
  

• Verlies van de oorlog komt hard aan, zowel emotioneel als economisch. 

• De herstelbetalingen zijn niet op te brengen door de regering, en de inflatie is groot.

Bezetting van het Ruhrgebied

1923-1924

• Omdat Duitsland de herstelbetalingen niet meer kan opbrengen, bezetten Franse troepen het Ruhrgebied om Duitsland te dwingen tot betalen.

• Dit was toegestaan volgens het Verdrag van Versailles.
  

Franse troepen bezetten Essen

Duitsland na de Eerste Wereldoorlog (2)

• Het vertrouwen in de republiek (democratie) is laag.
  

• Verschillende groepen (extreemlinks/extreemrechts proberen de macht te grijpen (staatsgreep) en er is veel politiek geweld (o.a. moorden op politici)
  

Hitler's jonge jaren (1)

• Adolf Hitler wordt in 1889 geboren in Braunau am Inn (Oostenrijk-Hongarije)

• Hij vertrekt op 17-jarige leeftijd naar Wenen, om daar een 'beroemde kunstenaar' te worden. Dit mislukt, hoewel hij zeker tekentalent had.

Hitler's jonge jaren (2)

• Hij is op dat moment nog geen antisemiet (jodenhater). Hij raakt echter steeds meer onder de indruk van de antisemtische burgemeester van Wenen.

• Rond 1913 vertrekt hij naar München in Duitsland, omdat hij teleurgesteld is in Oostenrijk-Hongarije

Hitler's jonge jaren (3)

• Als Oostenrijk gaat hij vrijwillig het Duitse leger in als de Eerste Wereldoorlog begint.

• Hij is niet zo'n beste soldaat. Alle 'heldendaden', die hij zelf heeft beschreven, blijken onzin te zijn: hij was een koerier die zelden aan het front te vinden was.

Hitler's jonge jaren (4)

• In oktober 1918 raakt hij in België bij een mosterdgas-aanval gewond, en is hij drie maanden blind. De overgave van het Duitse leger hoort hij in het ziekenhuis

• Hitler kan het moeilijk bevatten. Voor hem kwam het verlies niet door de soldaten, maar door het verraad van Joden en communisten (Dolkstootlegende)

Hitler in de politiek (1)

• Hitler moet in dienst van het leger onderzoeken of de vele kleine politieke groepen in Duitsland een bedreiging zijn voor de Republiek van Weimar.

• Dit waren vaak nationalistische en zeer teleurgestelde Duitsers.

• Bij één van de partijen (DAP) sluit hij zich uiteindelijk aan. 

Hitler in de politiek (2)

• Hitler blijkt een talent te hebben voor het houden van toespraken. Deze toespraken worden gehouden in bierkelders. 

• Binnen de partij, inmiddels omgedoopt tot NSDAP (Nationaalsocialistische Duitse Arbeiderspartij), neemt Hitler steeds meer de rol van leider op zich.

Hitler in de politiek (3)

• Hitler's ideeën zijn al die tijd vrijwel niet veranderd:

1. Verdrag van Versailles is slecht
   
2. Het land is overgenomen door een buitenlandse bezetter (Frankrijk)
3. Het is allemaal de schuld van Joden en Communisten
4. Duitsland heeft Lebensraum (levensruimte nodig)
5. Er moet één sterke leider komen

Hitler in de politiek (4)

•  Hitler bewonderde de fascistische (=extreemrechts) leider van Italië, Mussolini, die in 1922 met de Mars op Rome de macht had gegrepen.

• Hitler vond dat de tijd was gekomen voor een Mars op München (en zelfs Berlijn): een staatsgreep om de zwakke regering af te zetten.

Bierkellerputsch

1923

• Hitler's mislukte staatsgreep (putsch) in München.
• Hij wordt gearresteerd en veroordeeld tot een gevangenisstraf van 5 jaar. 

Hitler wordt vrijgelaten

1924

Hitler hoeft uiteindelijk slechts 9 maanden 

van zijn straf uit te zitten in de Landsberg-gevangenis

Mein Kampf

1925

• Hitler gebruikte zijn tijd in de gevangenis om zijn boek 'Mein Kampf' te schrijven.
• Een slecht geschreven en bij elkaar gefantaseerd boek, met vage hersenspinsels...tenminste: toen nog wel...

Duitsland 

1924-1929

• Politiek en economisch gaat het beter met het land
• Duitsland is in 1926 lid van de Volkenbond geworden
• De Amerikanen steunen de Duitse economie met het Dawesplan
• Mensen hebben weer vertrouwen en lijken Hitler te zijn vergeten...

Crisis in de wereld 

vanaf 1929

• Door overproductie van fabrieken, veel kopen op afbetaling en teveel vertrouwen in aandelenhandel, klapt de Amerikaanse economie in elkaar.
• Landen die veel met de VS handelen, worden de crisis mee in gesleept... 
  

En Hitler?

• Die zegt hetzelfde als altijd: het is de schuld van het Verdrag van Versailles, joden, communisten, enz.

• Hitler had na de mislukte staatsgreep besloten om alleen nog via verkiezingen aan de macht te komen...

• ...en mensen stemmen massaal op hem!

Hitler wordt kanselier

30 januari 1933

• Na de verkiezingen van november 1932, waarbij de NSDAP de grootste werd, wordt het land vrijwel onbestuurbaar
• Andere partijen (en de president) kunnen niet meer om Hitler heen: 
• hij wordt kanselier (minister-president). 

Vragen bij fragment

- Wat doet de SA na de Rijksdagbrand?

- Waarom stelt Hitler zich nederig op bij Hindenburg?

- In 1934 stelt Hitler zijn macht veilig wat verbiedt hij en wat stelt hij in?

- Welk kenmerk van het Fascisme hoort bij de jeugdgroepen?

- Wat heeft de NSDAP bereikt bij de bevolking?

Vragen bij fragment

- Wat doet de SA na de Rijksdagbrand?

- Waarom stelt Hitler zich nederig op bij Hindenburg?

- In 1934 stelt Hitler zijn macht veilig wat verbiedt hij en wat stelt hij in?

- Welk kenmerk van het Fascisme hoort bij de jeugdgroepen?

- Wat heeft de NSDAP bereikt bij de bevolking?

Totalitair Duitsland

De SA (sturmabteilung) intimeerde burgers en zorgde ervoor dat er "orde" werd gehouden.

Machtigingswet van 1933 geeft alle macht in Duitsland aan Hitler.

Duitse tekst 

Die Fahne hoch! Die Reihen fest geschlossen!

SA marschiert mit ruhig (mutig) festem Schritt.

|: Kam'raden, die Rotfront und Reaktion erschossen,

Marschier'n im Geist in unser'n Reihen mit. :|

Die Straße frei den braunen Bataillonen.

Die Straße frei dem Sturmabteilungsmann!

|: Es schau'n auf's Hakenkreuz voll Hoffnung schon Millionen.

Der Tag für Freiheit und für Brot bricht an. :|

Zum letzten Mal wird Sturmalarm (-appell) geblasen!

Zum Kampfe steh'n wir alle schon bereit!

|: Schon (Bald) flattern Hitlerfahnen über allen Straßen (über Barrikaden),

Die Knechtschaft dauert nur noch kurze Zeit! :|

Nederlandse vertaling

Het vaandel hoog! De rijen hecht gesloten!

SA marcheert met rustige vaste tred.

|: Kameraden neergeschoten door het Rode Front en de reactionairen,

Marcheren in de geest in onze rijen mee. :|

De straten vrij voor de bruine bataljons.

De straten vrij voor de stormafdelingsman!

|: Er kijken al miljoenen hoopvol naar het hakenkruis.

De dag voor vrijheid en voor brood breekt aan. :|

De laatste keer wordt nu appel geblazen!

Voor de strijd staan we allen al gereed!

|: Spoedig wapp'ren Hitlervaandels over alle straten,

De slavernij duurt nu nog maar korte tijd! :|

Het Horst Wessel lied

Het geweld begint

• De SA en de SS
•  De Kristallnacht
  

Nacht van de Lange Messen

juni 1934

• Hitler kan door de Machtigingswet zijn tegenstanders uitschakelen.
• Dit zijn in het begin mensen binnen Hitlers eigen partij, waaronder de SA. 
• Sommigen worden zonder proces vermoord door de SS, anderen komen in concentratiekampen.

Na de Eerste Wereldoorlog verloren veel Duitse burgers het vertrouwen in hun regering. Kies de antwoorden die uitleggen hoe dat komt.

1. De regering had het voor Duitsland vernederende Verdrag van Versailles getekend. Veel Duitse burgers waren daar kwaad om.
2. De regering legde de bevolking erg strenge wetten op. Toen Duitsland nog een keizer had, had de bevolking veel meer vrijheid.
3. De regering had de Republiek van Weimar veroverd. Dat was volgens veel Duitsers onverstandig, omdat het waarschijnlijk tot wraak van de geallieerden zou leiden.
4. De regering nam weinig effectieve maatregelen tegen de economische crisis.

Waarom werd Duitsland extra zwaar getroffen door de wereldwijde economische crisis?

1. Het Dawesplan werd stopgezet.
2. Duitsland had geld uitgeleend aan andere landen om de economie weer op te bouwen.
3. Hitler had enorme schulden gemaakt om het leger weer op te bouwen.
4. De Amerikaanse president had opdracht gegeven om alle Duitse producten uit Amerikaanse winkels te halen.

Een vrouw laat haar kachel branden op papiergeld. Waar en wanneer is deze foto gemaakt?

1. in de Verenigde Staten, kort na de beurskrach van 1929
2. in Duitsland, tussen 1921 en 1924, toen de inflatie extreem hoog was
3. in Italië, kort nadat Mussolini aan de macht kwam.
4. in de Republiek van Weimar, direct nadat de keizer naar Nederland was gevlucht

Begrippen uit deze les

• herstelbetalingen
• staatsgreep (putsch)
• communisme (extreemlinks)
• fascisme (extreemrechts)
• Mein Kampf
• Dawes-plan
• Beurskrach

Personen uit deze les

• Benito Mussolini
• Adolf Hitler

Jaartallen uit deze les

• 1923: mislukte staatsgreep van Hitler
  
• 1925: Mein Kampf verschijnt
• 1929: Beurskrach op Wallstreet: begin wereldcrisis
• 1933: Hitler wordt minister-president
• 1934: ontbinding van vakbonden
• 1934: nacht van de lange messen

Schrijf 3 dingen op die je deze les hebt geleerd

Stel 1 vraag over iets dat je deze les nog niet zo goed hebt begrepen