4.2 -> De bezetting van Nederland

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vmbo k, g, t, mavo
• Leerjaar 2,3

Introductie

Aan het eind van deze les kun je herkennen en uitleggen op welke manier de bezetting van Nederland tijdens de Tweede Wereldoorlog verliep.

De Tweede Wereldoorlog

4.2

De bezetting van Nederland

Leerdoel

Aan het eind van deze les kun je herkennen en uitleggen op welke manier de bezetting van Nederland tijdens de Tweede Wereldoorlog verliep.

Wat weet jij over
de Duitse Bezetting in Nederland?

Nederland mobiliseert

november 1939

De Nederlandse regering hoopt dat, net als tijdens de Eerste Wereldoorlog,

Nederland neutraal zou blijven. 

Uiteindelijk wordt pas laat besloten om tóch te mobiliseren en gebruik te maken van de Hollandse Waterlinie.

Duitsland valt aan

10 mei 1940

Op vrijdagmorgen, om 3.55, valt het Duitse leger het slecht bewapende Nederland aan. Op sommige plekken, zoals bij de Afsluitdijk en de Grebbelinie, wordt nog behoorlijk tegenstand geboden, maar tegen de Duitse Blitzkrieg is niets opgewassen.

Regering wijkt uit naar Londen

13 mei 1940

Om niet in de handen van de Duitsers te vallen, wijkt een 

groot deel van de Nederlandse regering uit naar Engeland.

Vanuit Londen zal koningin Wilhelmina de Nederlanders motiveren 

om niet op te geven en tegen de bezetters te strijden.

Bommen op Rotterdam

14 mei 1940

Hoewel de stad zich al heeft overgegeven, 

bombarderen de Duitsers Rotterdam tóch.

Het bombardement duurt maar een kwartier, maar de binnenstad is verwoest, en zal pas na de oorlog weer worden opgebouwd.

Nederland capituleert

15 mei 1940

Na het bombardement op Rotterdam, en de Duitse dreiging om ook andere steden te bombaderen, kan Nederland niets anders dan zich overgeven.

In totaal komen in de meidagen van 1940 ongeveer 2200 mensen om het leven.

Deel van Duitsland

29 mei 1940

Nederland wordt een deel van Duitsland: Reichskommissariat Niederlande

De Oostenrijker Arthur Seyss-Inquart wordt Reichskommisar. 

Gelijkschakeling

vanaf mei 1940

Elke burger, organisatie en vereniging moet zich houden aan de ideeën van de Nazi's en trouw zijn aan het Leidersbeginsel. Iedereen die dit niet doet, 

wordt ontslagen en of opgepakt.

Journalisten mochten alleen schrijven wat de Nazi's opdroegen (censuur).

Gelijkschakeling

vanaf mei 1940

Elke burger, organisatie en vereniging moest zich houden aan de ideeën van de Nazi's en trouw zijn aan het Leidersbeginsel. Iedereen die dit niet deed, 

werd ontslagen en of opgepakt.

Journalisten mochten alleen schrijven wat de Nazi's opdroegen (censuur)

Voor sommige beroepen (bijvoorbeeld: leraren) 

moet een Ariërverklaring worden getekend.

Hierin verklaar jij, je ouders en grootouders, niet Joods te zijn.

Eind november 1940 waren er al 

2200 mensen hierdoor ontslagen...

Alle post- en sierduiven moeten worden gedood. 

Duiven vliegen vrij rond en kunnen 

boodschappen brengen naar de geallieerden.

Duivenpootjes mét ring moeten 

als bewijs worden ingeleverd.

mensen eten nog meer dingen die wij tegenwoordig echt niet zullen opeten!

Wat denk je bevoorbeeld van bloembollen en suikerbieten als voedsel. Er zijn gevallen bekend dat mensen hun kat slachtten. Sommigen gingen op hongertocht naar Overijssel of Drenthe. Daar wilden de boeren nog wel eens een gouden armband tegen een mud aardappelen ruilen. Door dat ruilen konden ze weer gerechten maken, alleen moesten ze toch nog verzinnen wat ze gingen maken. Dus hadden de bakkers brood met zaagsel vulling en maakte de mensen rode kool met suikerbiet, gekookte tulpenbollen en zelfs een gerecht van hun eigen huisdier (als ze erg honger hadden). Later vlogen de geallieerden met heel veel vliegtuigen over het westen van Nederland en lieten eten uit de lucht vallen. Uiteindelijk werd Nederland bevrijd.

De eerste bezettingsmaanden

mei 1940 - februari 1941

De Duitsers gedragen zich meestal keurig en de meeste Nederlanders 

pakken hun normale leven op en werken, passief of actief,

met de Duitsers samen.

Nederlandse bedrijven kunnen goed geld verdienen aan de 'Duitse oorlog'...

Jodenvervolging in Nederland

vanaf mei 1940

Net als in andere delen van het Duitse Rijk worden snel anti-Joodse maatregelen, zoals het ontslag van Joodse ambtenaren of de registratieplicht.

Vanaf april 1941 verschijnen de bordjes "Voor Joden verboden" 

in de Nederlandse steden.

Vanaf mei 1942 zijn Joden verplicht om een Jodenster te dragen.

In dat jaar gaan ook de eerste Joden via Westerbork naar Auschwitz...

Arbeidsinzet

mei 1943

Wat begon als vrijwillig werken in Duitsland, wordt in 1943 verplicht: alle mannen tussen 18 en 35 jaar moeten zich melden.

Uiteindelijk werken rond de 500.000 

Nederlanders in Duitsland.

Vechten voor 

de vijand

De Nederlandse SS bestond uit ongeveer 7000 man.

Onderduiken

Onderduiken om je te verbergen zodat je niet wordt opgepakt door de politie of Duitsers. Dit zijn niet alleen Joden, maar iedereen die het risico loopt opgepakt te worden: studenten, mannen, verzetsstrijders enz. 

Op het hoogtepunt zijn er alleen al in Nederland 

ruim 350.000 mensen ondergedoken

Anne Frank: de bekendste onderduiker

Verzet

Wat is verzet?

Aanslagen plegen of illegale krantjes verspreiden? Onderduikers helpen? Of naar rechts gaan als de Duitsers zeggen dat je naar links moet gaan?

In totaal waren er rond de 45.000 Nederlanders die actief verzet pleegden. 

Maar dat konden ze niet doen zonder de hulp van honderduizenden anderen.

Verzet plegen was levensgevaarlijk: niet alleen voor jezelf, maar ook voor je omgeving.

Om te voorkomen dat Joden worden opgepakt,

worden identiteitsbewijzen vervalst...

De Nationaal-Socialistische Beweging (NSB), die collaboreerde met de Duitsers,

is de enige politieke organisatie die mag blijven bestaan.

De leider van de NSB, Anton Mussert, mag zich 'Leider van het Nederlandsche Volk' noemen, maar de Duitsers zijn uiteindelijk de baas.

Intussen in Europa:

- 6 juni 1944 -> D-Day begint in Frankrijk

- steeds meer landen worden bevrijd door Amerika, Engeland, Canada enz..

-> september 1944: het Zuiden van NL wordt bevrijd

Let op: het westen en noorden blijven bezet!

Hongerwinter

november 1944 - april 1945

Waar? In het westen en noorden van Nederland

Het systeem van de distributiebonnen, dat al in 1939 was ingevoerd,

werkt in de laatste fase van de oorlog niet meer: er wás gewoon niets meer... mensen gaan uit wanhoop de gekste dingen eten...

Duitse capitulatie

4 mei 1945

In Hotel De Wereld in Wageningen wordt op 5 mei onderhandeld 

over de onvoorwaardelijke overgave van de Duitse troepen in Nederland.

De Duitse troepen hebben zich overigens al op 4 mei overgegeven 

aan de geallieerden.

De Bevrijding

mei 1945

De bevrijding wordt tegenwoordig gevierd op 5 mei, maar Nederland werd niet overal op 5 mei bevrijd: soms was het eerder, soms veel later, zoals op Texel. 

Dit eiland werd pas op 20 mei 1945 bevrijd.

Hoewel het is verboden, is de reactie van Nederlanders op verraders, 

profiteurs en collaborateurs begrijpelijk.

Begrippen uit deze les

• NSB
• bezetting
• collaboreren
• fout
• gelijkschakeling
• censuur


• verzet
• onderduikers




• Hongerwinter

Personen uit deze les

• Anton Mussert
• Koningin Wilhelmina
• Arthur Seyss-Inquart

Opdracht => Tijdbalk

Wat ga je doen?

1. Alle jaartallen die in par. 4.2 staan zet je in een tijdbalk.
2. Nu zet je bij elk jaartal wat er in dat jaar/datum is gebeurd.


3. Voeg waar het kan ook belangrijke personen toe.
4. Werk netjes! Een tijdbalk is handig bij het leren straks.

voorbeeld tijdbalk