Digitale balans en je reflexbrein

• Mediawijsheid
• Burgerschapsonderwijs
• +1
• Middelbare school
• vmbo g, t, mavo, havo, vwo
• Leerjaar 1-3

Instructies

Dit thema gaat over de impact van smartphone en (sociale) media op ons brein en lichaam en hoe we daar het beste mee kunnen omgaan. Het doel is dat leerlingen ondanks alle digitale verleidingen en afleidingen, toch grip krijgen op hun mediagebruik en geen nadelige gevolgen voor gezondheid en welzijn ondervinden.

Het thema bestaat uit vier lessen die een geheel vormen. Bij voorkeur worden ze als serie gegeven. In de eerste twee lessen staat centraal hoe en waarom ons brein zo makkelijk afgeleid wordt door onze smarpthone en sociale media. Deze lessen bevatten breinkennis waardoor je bijvoorbeeld begrijpt wanneer je wel en wanneer niet kunt multitasken. Met die kennis wordt onderzocht hoe je grip kunt krijgen op je eigen mediagebruik.

De derde en vierde les bevatten tips over het optimaal leren benutten van je hersenen: hoe kun je het beste focussen? En hoe kun je juist ont-focussen, wat net zo belangrijk is? Een rode draad door de lessen is het nadenken over mensen die topprestaties leveren en waar jongeren bewondering voor hebben, zoals topsporters, bekende artiesten maar ook influencers of wetenschappers.

Bindingsles

sociale media en digitale veiligheid

Waarom hebben we het hier op school over sociale media en digitale veiligheid?

Bespreek aan de hand van het filmpje welke digitale triggers leerlingen kennen in populaire apps, die gemaakt zijn om jouw aandacht zo lang mogelijk vast te houden en te zorgen dat je telkens weer de app wilt openen. 

Denk aan:

• Het systeem van pull and refresh – waardoor je steeds je timeline ververst en daardoor blijft scrollen;
• De teruglopende teller voordat de volgende video automatisch begint;
• Notificaties (rode bolletjes, blauwe vinkjes) en pushmeldingen (geluidjes);
• Variabele beloning: je weet niet wat en wanneer je reactie krijgt (likes en comments), maar de mogelijkheid dat het iets leuks is, zorgt er al voor dat naar je mobiel grijpt;
• Score opbouwen: bijvoorbeeld streaks onderhouden. Je investeert in de app, waardoor je minder gauw je interesse verliest. Als je ergens moeite voor gedaan hebt, of geld voor betaald hebt, geef je namelijk minder snel op dan wanneer je die investering niet gedaan hebt.

Bespreek: welke digitale triggers kun jij met beste weerstaan en welke juist niet?

Met devices:

De leerlingen kunnen deze vraag via hun device beantwoorden.

Zonder devices:
De leerlingen beantwoorden de vraag klassikaal.

Als ik met vrienden ben en ik krijg een notificatie, 

dan kijk ik direct op mijn telefoon.

Vraag 1

1

2

3

4

5

We doen nu een quiz om te kijken hoe verslaafd je bent aan je telefoon. Breng het speels. (Noem het eventueel anders: gehecht, afhankelijk, of je nog zonder kunt). 

Instructie: Schrijf op een blaadje de cijfers 1 t/m 10 onder elkaar. Beantwoord elk van de tien vragen met een cijfer op een schaal van 1 t/m 5, waarbij 1 staat voor ‘totaal niet herkenbaar’ en 5 voor ‘heel herkenbaar!’ (Of gebruik het werkblad - beschikbaar november 2022.)

Eventueel kunnen de leerlingen gebruik maken van hun device en vervolgens hun score opschrijven. 

Als ik ‘s nachts wakker word, 

dan check ik altijd mijn telefoon.

Vraag 2

1

2

3

4

5

Als ik mij even verveel, 

dan pak ik meteen mijn telefoon.

Vraag 3

1

2

3

4

5

Ik voel mij onrustig als ik mijn telefoon 

niet kan gebruiken.

Vraag 4

1

2

3

4

5

Ik zit vaak veel langer te scrollen,

dan ik van plan ben.

Vraag 5

1

2

3

4

5

Ook tijdens het huiswerk maken, 

blijf ik ondertussen bezig op mijn telefoon.

Vraag 6

1

2

3

4

5

Ik vind het vervelend dat ik mijn telefoon niet bij mij mag hebben op school

Vraag 7

1

2

3

4

5

Ik ga vaak te laat slapen, 

omdat ik nog op mijn telefoon bezig ben.

Vraag 8

1

2

3

4

5

Ik krijg vaak te horen dat ik 

te veel op mijn telefoon zit.

Vraag 9

1

2

3

4

5

Ik zou best willen minderen met telefoongebruik, maar dat lukt niet.

Vraag 10

1

2

3

4

5

Wat weet sociale media (Snap, Instagram, TikTok, BeReal etc.) van jou? Welke data hebben zij van jou?

Bespreek aan de hand van het filmpje welke digitale triggers leerlingen kennen in populaire apps, die gemaakt zijn om jouw aandacht zo lang mogelijk vast te houden en te zorgen dat je telkens weer de app wilt openen. 

Denk aan:

• Het systeem van pull and refresh – waardoor je steeds je timeline ververst en daardoor blijft scrollen;
• De teruglopende teller voordat de volgende video automatisch begint;
• Notificaties (rode bolletjes, blauwe vinkjes) en pushmeldingen (geluidjes);
• Variabele beloning: je weet niet wat en wanneer je reactie krijgt (likes en comments), maar de mogelijkheid dat het iets leuks is, zorgt er al voor dat naar je mobiel grijpt;
• Score opbouwen: bijvoorbeeld streaks onderhouden. Je investeert in de app, waardoor je minder gauw je interesse verliest. Als je ergens moeite voor gedaan hebt, of geld voor betaald hebt, geef je namelijk minder snel op dan wanneer je die investering niet gedaan hebt.

Bespreek: welke digitale triggers kun jij met beste weerstaan en welke juist niet?

Met devices:

De leerlingen kunnen deze vraag via hun device beantwoorden.

Zonder devices:
De leerlingen beantwoorden de vraag klassikaal.

Wat vind je het meest opvallende van het filmpje?

Bespreek aan de hand van het filmpje welke digitale triggers leerlingen kennen in populaire apps, die gemaakt zijn om jouw aandacht zo lang mogelijk vast te houden en te zorgen dat je telkens weer de app wilt openen. 

Denk aan:

• Het systeem van pull and refresh – waardoor je steeds je timeline ververst en daardoor blijft scrollen;
• De teruglopende teller voordat de volgende video automatisch begint;
• Notificaties (rode bolletjes, blauwe vinkjes) en pushmeldingen (geluidjes);
• Variabele beloning: je weet niet wat en wanneer je reactie krijgt (likes en comments), maar de mogelijkheid dat het iets leuks is, zorgt er al voor dat naar je mobiel grijpt;
• Score opbouwen: bijvoorbeeld streaks onderhouden. Je investeert in de app, waardoor je minder gauw je interesse verliest. Als je ergens moeite voor gedaan hebt, of geld voor betaald hebt, geef je namelijk minder snel op dan wanneer je die investering niet gedaan hebt.

Bespreek: welke digitale triggers kun jij met beste weerstaan en welke juist niet?

Met devices:

De leerlingen kunnen deze vraag via hun device beantwoorden.

Zonder devices:
De leerlingen beantwoorden de vraag klassikaal.

IEDEREEN

VRIENDEN

OP SOCIALE MEDIA

ALLEEN IK...

een babyfoto van jezelf

de naam van je school en je rooster

het kenteken van de auto van je ouders

een foto van je rapport met je naam erop

een filmpje waarin je roddelt over een docent

een meme van iemand anders, over een docent

je huisadres

een foto van jou op de sportdag

een foto van jou en je moeder

een filmpje waarin twee meisjes aan het vechten zijn

een filmpje waarin een docent iets raars doet voor de klas

een post waarin je vertelt dat je een paar weken op vakantie gaat in Spanje.

Deze sleepvraag is een alternatief op de opdracht zoals deze staat beschreven in het docentenmateriaal. Bij deze opdracht kunnen de leerlingen (samen of alleen) de voorbeelden naar een van de cirkels slepen: moeten ze wél of juist niet gedeeld worden?

Vragen bij de voorbeelden:

• Zou je dit van jezelf online zetten? Waarom wel of niet? En met welke privacy-instelling?
• Mag iemand anders dan jijzelf dit online plaatsen?
• Wat zou je doen als iemand anders deze persoonlijke informatie van jou online heeft gezet?

De opdracht kunnen de leerlingen op hun eigen device maken of de docent kan deze centraal doen. In dat laatste geval moet onderaan het scherm de optie 'Devices in de klas' worden uitgeschakeld.