Paragraaf 6.1: Indië verloren, rampspoed niet geboren

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vmbo, mavo
• Leerjaar 3,4

Introductie

Aan het eind van deze les kun je herkennen en uitleggen hoe de welvaart in Nederland in de jaren 50 en 60 groeide en welke gevolgen dit had

6.1 Indië verloren, geen rampspoed geboren

Nederland moest na 1945 weer opgebouwd worden. Dat lukte, ondanks het verlies van de kolonie Indonesië. De economie groeide in de jaren 1948-1973 als nooit te voren. De welvaart nam toe. Nederland werd een consumptiemaatschappij.

Leerdoelen

Voor de leerdoelen:

Zie het Word document dat je hebt gekregen van je docent voor de leerdoelen per paragraaf.

Werk de leerdoelen per stuk uit. Dan kom je erachter of je het doel hebt behaald of dat je het moet herhalen.

Nederland en Nederlands-Indië

De volgende dia's zijn ervoor gemaakt om je door de periode van de Tweede Wereldoorlog in Nederlands-Indië en de Indonesische onafhankelijkheidsstrijd te leiden. Hiervoor is een ondersteund filmpje dat je kan bekijken via de volgende link: 

https://www.youtube.com/watch?v=tzdVULQt8do

De Japanse bezetting

• Strijd tussen Nederland en Japan vond plaats in 1942
  
  
• Veel Nederlanders worden gevangen gezet in de interneringskampen (Jappenkampen)
  
  

• Soekarno gaat samenwerken met de Japanners (in ruil voor onafhankelijkheid)

Jappenkampen

Interneringskampen in het door Japan bezette Nederlands-Indië

Leven in de Jappenkampen

• Kampen voor zowel krijgsgevangenen als burgers; mannen, vrouwen en kinderen
  
  
• Dwangarbeid (bijvoorbeeld werken aan de beruchte Dodenspoorlijn: Birmaspoorlijn)

Capitulatie van Japan

15 augustus 1945

Let op: deze foto is van 2 september 1945 

(officiële ondertekening)

Soekarno roept de onafhankelijk uit

17 augustus 1945

Waarom is dit mogelijk?

• Nederlanders zitten nog in de kampen

• Geen Nederlands leger in de buurt

• Japans leger moet toezicht houden op de orde

• Pedoema’s (nationalistische Indonesische jongeren) beheersen de straten met wapens

Bersiap-periode

• Najaar 1945-voorjaar 1946

• Gezagsvaccuüm: onduidelijk wie écht de macht heeft, daardoor kunnen pedoema's hun gang gaan (zonder dat er wordt ingegrepen)

• Zeer gewelddadige periode met duizenden slachtoffers (vooral Nederlanders en pro-Nederlandse groepen)

En nu...?

• Engelsen zijn in de buurt, maar hebben geen interesse in nieuwe oorlog: Nederland moet het zelf maar oplossen

• Nederland wil de onafhankelijke republiek Indonsië helemaal niet erkennen.

• Nederlander wil niet praten met Soekarno (verrader en opstandeling)

Akkoord van Linggadjati

• Wapenstilstand

• Nederland erkent de Republiek Indonesië op Java, Sumatra en Madoera

• Oprichting Verenigde Staten van Indonesië (met Nederland): de koningin is staatshoofd

• 15 november 1946

Het Akkoord van Linggadjati mislukt

• Zowel Nederland als Indonesië zijn er eigenlijk niet gelukkig mee

• Nederland past akkoord (via de Tweede Kamer) eenzijdig aan

• In Indonesië laait het geweld weer op

• Nederland zegt de overeenkomst op 20 juli 1947 op

1e Politionele actie 

(juli 1947-januari 1948)

• Operatie Product (Agresi 1): herstellen van het Nederlandse gezag

• Bewuste keuze voor de naam 'politionele' actie en niet voor het woord 'militair', of 'oorlog'

• Militair een succes, politiek niet: Republiek bleef bestaan en er kwam veel kritiek uit het buitenland

2e Politionele actie 

(december 1948-januari 1949)

• Operatie Kraai (Agresi 2): vernietigen Republiek Indonesië en leiders gevangen nemen

• Nederland wilde snel afrekenen met onrust in Nederlands-Indië: kostte teveel geld

• Ook nu weer, militair gezien, een succes (let op: op grote schaal zijn oorlogsmisdaden begaan)

Indonesië wordt onafhankelijk

• Grote druk op Nederland: Verenigde Staten dreigen met het stopzetten van het Marshallplan
  

• Nieuwe onderhandelingen: Indonesië zal onafhankelijk worden én er komt een Nederlans-Indonesische Unie

• Soevereiniteitsoverdracht op 27 december 1949

Indonesië wordt onafhankelijk

Met de vorige dia zijn we aan het einde gekomen van het stuk Nederland en Nederlands-Indie.

Bekijk nu de leerdoelen 1, 2, 3 en 4 en werk de leerdoelen uit. Let tijdens je uitwerking op of dit gemakkelijk gaat of moeilijk: dan weet je of het leerdoel hebt behaald of dat je het moet herhalen.

Economische groei & welvaart

In de komende dia's gaan we dieper in op de ontwikkeling van Nederland na 1945. We zijn erachter gekomen dat Nederland op korte duur Indonesië verliest als kolonie, maar in tegenstelling tot de verwachting dat zonder Indonesië de rampspoed geboren zou zijn voor Nederland, stijgt de welvaart snel.

Hoe kan het zijn dat de welvaart in Nederland kort na de verwoesting van de Tweede Wereldoorlog zo snel stijgt?

De welvaart stijgt

• Na de schaarste van de jaren '50 komt er een loongolf: een stijging van lonen, soms wel met 10%
  
• Uitkeringen zijn gekoppeld aan lonen, dus ook deze stijgen mee.
• Door de ontdekking gasveld in Slochteren, Groningen (1959) kunnen de hogere lonen makkelijker worden gefinancierd: het gas wordt aan het buitenland verkocht.
• Nederland wordt een consumptiemaatschappij

Met z'n allen voor de buis

• Televisies bestaan al voor de oorlog, maar pas na de oorlog worden ze betaalbaar en komen ze ook steeds vaker voor in Nederland
• Met de televisie kunnen mensen zien wat er in andere delen van de wereld gebeuren.
• Uiteraard mocht je alleen kijken naar de programma's die bij de omroep van je eigen zuil hoorde....

De eerste televisie-uitzendingen waren in zwartwit. Ook werd er maar een paar uur per dag uitgezonden, en niet zoals nu, 24 per dag.

Als je de programma's van toen bekijkt zal je vooral merken dat alles veel minder flitsend en snel was. Vermoedelijk zou je het zelfs vreselijk traag vinden!

In de achtergrond van deze slide zie je het jeugdprogramma Dappere Dodo (1955-1964). Dit was de eerste kinderserie op de Nederlandse televisie en werd uitgezonden door de KRO.

Mobiliteit en vrije tijd

• Door de toenemende welvaart krijgen steeds meer gezinnen in de jaren 50 en 60 een auto
• Hierdoor neemt de mobiliteit toe
• Mensen trekken er vaker op uit en kunnen op vakantie gaan.
• Meestal is dat kamperen in het eigen land, maar ook steeds meer mensen gaan met het vliegtuig op vakantie.

Een auto, vakantie en een sigaar...

...wat een luxe!

Lege kerken

• Doordat mensen mobieler werden gingen ze hun vrije tijd anders besteden: op zondag kon je ook andere dingen doen dan naar de kerk gaan.
  
• Door de televisie hoorden en zagen mensen ook andere denkbeelden die in de wereld speelden. Men kwam in contact met een wereldbeeld dat anders is voor ze is. Katholieken en protestanten werden bijvoorbeeld hierdoor ook kritischer op wat bijvoorbeeld de kerk zei.
• Meer mensen gaan in de stad wonen, waar ze minder naar de kerk gaan.

Amerikanisering

• De invloed van Amerika in Europa neemt niet alleen politiek toe: na de oorlog komen ook bedrijven als Coca Cola en Levi Strauss naar Nederland. 
• Hierdoor nemen ook in het dagelijks leven, zoals bijvoorbeeld in de kleding of de muziek, veel Nederlanders Amerikaanse gebruiken over.
• Dit heeft amerikanisering.

De Amerikaanse acteur James Dean wordt vaak genoemd als rolmodel voor de opstandige tiener: vetkuif, spijkerbroek en roken. Niet alleen de Amerikaanse jeugd nam zijn uiterlijk (en gedrag) over. Ook de Nederlandse jongeren, die zijn films in kleur in de bioscoop konden bekijken, vonden hem 'stoer'. De ouders spraken er, uiteraard, schande van! Lang heeft James Dean niet van zijn succes kunnen genieten: op 24-jarige leeftijd kwam hij bij een auto-ongeluk om het leven.

Gastarbeiders

• Door de stijgende welvaart is er in Nederland zoveel werk dat mensen uit andere landen worden gehaald om hier te werken. 
• Deze gastarbeiders (uit Marokko, Turkije, Spanje en Italië) doen hier ongeschoold werk. 
• Kennis van de Nederlandse taal of cultuur was niet nodig om het werk te kunnen doen: de mensen waren te gast en zouden weer teruggaan.

Economische groei & welvaart

Met de vorige dia zijn we aan het einde gekomen van het stuk Economische groei & welvaart

Bekijk nu de leerdoelen 5, 6, 7 en 8 en werk de leerdoelen uit. Let tijdens je uitwerking op of dit gemakkelijk gaat of moeilijk: dan weet je of het leerdoel hebt behaald of dat je het moet herhalen.

De Amerikaanse acteur James Dean wordt vaak genoemd als rolmodel voor de opstandige tiener: vetkuif, spijkerbroek en roken. Niet alleen de Amerikaanse jeugd nam zijn uiterlijk (en gedrag) over. Ook de Nederlandse jongeren, die zijn films in kleur in de bioscoop konden bekijken, vonden hem 'stoer'. De ouders spraken er, uiteraard, schande van! Lang heeft James Dean niet van zijn succes kunnen genieten: op 24-jarige leeftijd kwam hij bij een auto-ongeluk om het leven.

Begrippen uit deze les

• Nationalisme 
• Akkoord van Linggadjati
  
• Politionele acties
  
• Soevereiniteitsoverdracht
  
• Bersiap
  
  

• Loongolf
  
• Consumptiemaatschappij
  

• Mobiliteit
• Amerikanisering
• Gastarbeiders

Jaartallen uit deze les

• 15 augustus 1945: capitulatie van Japan
• 17 augustus 1945: Soekarno roept de onafhankelijk uit
• najaar 1945-voorjaar 1946: Bersiap-periode
• 1946: Akkoord van Linggadjati
• juli 1947-januari 1948: 1e Politionele actie 
• december 1948-januari 1949: 2e Politionele actie 

Jaartallen uit deze les

• 1959: ontdekking gasveld bij Slochteren

Schrijf 3 dingen op die je deze les hebt geleerd

Stel 1 vraag over iets dat je deze les nog niet zo goed hebt begrepen