Op reis met Vincent van Gogh in Drenthe

• Geschiedenis
• Kunst
• Basisschool
• Groep 7,8

Introductie

Les met tekenopdracht over Vincent van Goghs periode in Drenthe, gemaakt i.s.m. het Drents Museum in Assen.

Instructies

Algemene leerdoelen

De leerlingen maken kennis met Vincent van Gogh. Ze ontdekken waarom hij korte tijd in Drenthe verbleef en wat die periode voor hem betekende.

Kerndoelen

1, 52, 53, 55, 56

Benodigde materialen

Tekenpapier, potloden

Uitbreiding

De les kan worden vervolgd met andere lessen over Vincent van Gogh, bijvoorbeeld Schilderen als Vincent. 

Meer lesmateriaal over Vincent van Gogh:

www.vangoghmuseum.nl

Deze les is gemaakt i.s.m. het Drents Museum in Assen.

Op reis met Vincent 

In deze les ontdek je ...

... wie Vincent van Gogh was.

... waarom hij naar Drenthe ging.

Van Gogh in Drenthe

Vincent van Gogh (1853 - 1890), Hutten, 1883

Van Gogh Museum, Amsterdam

Wie was Vincent van Gogh?

In de video op de volgende slide ontdek je (nog) meer!

Schilderij:

Vincent van Gogh, Zelfportret als schilder, 1887 - 1888

Foto:

Portretfoto van Vincent van Gogh, 1872. Op deze foto is Vincent 19 jaar.

Vertel de leerlingen dat ze aan het eind van de video een aantal vragen krijgen over wat ze hebben gezien.

En? Wie was Vincent van Gogh?

Test je kennis met de volgende vragen!

In welke tijd groeide Vincent op?

1. 17de eeuw
2. 18de eeuw
3. 19de eeuw
4. 20ste eeuw

Vraag de leerlingen eventueel nog even of ze weten welk tijdvak daarbij hoort (burgers en stoommachines).

Wat tekende Vincent het liefst?

1. 'gewone' mensen
2. dieren
3. stillevens
4. de zee

Welke van deze eigenschappen passen het beste bij Vincent?

1. lui & gevoelloos
2. doelgericht & fanatiek
3. vrolijk & onnozel
4. eigenwijs & nieuwsgierig

Er zijn twee antwoorden goed.

Schilder Julius van de Sande Bakhuyzen

Titel Drents landschap met koeien en boerin

Jaar onbekend

Drents Museum, Assen (Schenking Jan Hasker en Betty Jonkman)

Schilder Anton Mauve

Titel Lopende koe

Jaar ca. 1853-1888

De Mesdag Collectie, Den Haag

Vincents inspiratiebronnen

Schilder Georges Michel

Titel L'Orage (Het onweer)

Jaar 1820-1830

Musée des Beaux-Arts, Strasbourg

Schilder François Pieter ter Meulen 

Titel Schaapskooi in Drenthe

Jaar 1883

De Mesdag Collectie, Den Haag

Schilder Jean-François Millet

Titel Man met een schoffel

Jaar 1860-1862

J. Paul Getty Museum, Los Angeles

Schilder Max Liebermann

Titel Voorstudie voor 'Bleek te Zweelo'

Jaar 1882

Drents Museum, Assen

Vincent van Gogh keek natuurlijk niet alleen maar naar zijn eigen schilderijen. Hier zie je er een aantal van kunstenaars waar hij van had gehoord en die hij bewonderde.

Vraag of de leerlingen de overeenkomsten tussen deze zes werken zien: ze hebben allemaal te maken met 'buiten(leven)' - 'platteland' - 'boeren(leven)' - landschap.

In tegenstelling tot mensen in de stad leefden de mensen op het platteland dichterbij de natuur. Hoe is dat nu?

Kunstenaars gingen graag op zoek naar de natuur en het buitenleven. Welke werken zijn in Drenthe gemaakt, denken jullie?

(De onderste drie - stel deze vraag dus vóór het aanklikken van de hotspots.)

Den Haag, 1881 - 1883

Vincent woonde een paar jaar in Den Haag. Daar kreeg hij een aantal lessen van een neef, die kunstenaar was. Vincent oefende veel met tekenen. Zo maakte hij bijvoorbeeld deze tekening van de stad.

Den Haag, 1881 - 1883

Er was genoeg te zien in de stad. Zoals deze fabrieken, waar gas werd gemaakt.

'... ik vind het hier ook mooi', zei Vincent. 'Maar toch – ik wou wel eens met de natuur alleen zijn – zonder stad.'

Het citaat is uit een brief van Vincent aan zijn broer Theo, 21 augustus 1883 (brief 378)

Vincent van Gogh, Gasfabriek, 1882

Van Gogh Museum, Amsterdam

Hij ging naar Drenthe!

Op dinsdag 11 september 1883 stapte Vincent op dit station in Den Haag op de trein naar Hoogeveen.

En toen maakte Vincent een keuze...

Afbeelding: station Staatsspoor in 1882, waar nu station Den Haag Centraal staat. 

Dichtbij de natuur zijn zou hem helpen een beter mens te worden, dacht hij.

Het Drentse landschap inspireerde Vincent

Dit zei Vincent zelf

'Zoek het niet te Parijs, zoek het niet in Amerika, dat is alles hetzelfde, precies eeuwig 't zelfde (...) zoek het op de hei.'

In een brief vanuit Nieuw-Amsterdam (15 oktober 1883) probeerde Vincent zijn broer Theo over te halen ook naar Drenthe te komen.

Veen en turf

In Drenthe verdienden veel mensen hun geld met veen. Veen bestaat uit de resten van op elkaar gedrukte, dode planten. Gedroogd noem je het turf. Turf brandt goed, en werd in Vincents tijd gebruikt als brandstof.

Veen zit in de grond en werd door veenarbeiders uitgegraven. Die mensen werkten hard, maar kregen daar weinig voor betaald. Hier worden turven op een boot geladen, om te worden vervoerd en verkocht.

Wat zie je hier?

Voor Vincent was dit een interessant onderwerp om te schilderen. Maar wat gebeurt hier precies? Wat denk jij?

Vincent van Gogh, Turfschuit met twee figuren, 1883

Drents Museum, Assen

Afbeelding turf komt van de website Terug in Drenthe

De mens

Mensen speelden in Vincents Drentse werk een grote rol. In de brieven aan Theo stonden veel tekeningen van turfstekers die aan het werk waren. Zij droegen vaak korte broeken. Zo kon Vincent hun benen en bewegingen goed bestuderen. 

Jammer genoeg wilden de Drenten niet graag voor Vincent poseren. 'Ze lachen erom en houden me voor de gek', schreef hij aan zijn broer.

Werkomstandigheden

In Hoogeveen was geen schildersmateriaal te koop. Dat moest Vincents broer Theo naar hem opsturen. Helaas was de herberg waar Vincent verbleef ook niet echt een ideale plek om te schilderen. Hij schilderde op zolder, waar het licht maar door één glazen dakpan naar binnen kon komen. Na een tijdje reisde Vincent verder, naar Nieuw-Amsterdam.

Hoe ging het met Vincent in Drenthe?

Rust

Vincent vond Drenthe mooi en vredig. De omgeving bracht hem rust. 

'Ik geloof dat ik mijn landje heb gevonden hoor', schreef hij aan zijn broer Theo.

Weer weg

In december 1883 vertrok Vincent weer uit Drenthe. Het was een natte en koude tijd: niet fijn als je veel buiten wil tekenen en schilderen. Vincent voelde zich eenzaam, en besloot dat hij naar huis zou gaan, naar zijn vader en moeder in Brabant. Maar hij had in Drenthe wel veel mooie en bijzondere onderwerpen gezien!

Vincent van Gogh, Onkruid verbrandende boer, 1883

Van Gogh Museum, Amsterdam / Drents Museum, Assen

'Gisteren tekende ik verrotte eikenwortels, zogenaamde veenstammen. Die wortels lagen in een plas zwarte modder.' 

Zo beschreef Vincent het onderwerp van een tekening die hij maakte.

Probeer je eens voor te stellen wat hij zag. Kun jij het tekenen?

Tekenopdracht

veenstammen...

... zijn de houten resten van oeroude bossen. Ze kunnen tot wel 10.000 jaar oud zijn! Deze stronk komt uit het Stobbenven, bij Roderwolde in Drenthe. Dat is het oudst bekende fossiele bos van Nederland.

Laat de leerlingen aan de hand van Vincents omschrijving een snelle tekening maken. Vertel dat ze hiervoor maximaal 5 minuten hebben. 

Daarna laten de leerlingen hun tekening aan elkaar zien. Wat denken zij dat Vincent zag?

De informatie over de veenstammen en het Stobbenven komt van de website van de provincie Drenthe.

'Gisteren tekende ik verrotte eikenwortels, zogenaamde veenstammen. Die wortels lagen in een plas zwarte modder.'

Dit zag Vincent

Vincent van Gogh, Landschap met veenstammen, 1883

Museum of Fine Arts, Boston

Dit stukje Drents landschap, getekend door Vincent, is nu onderdeel van de verzameling van een beroemd Amerikaans museum.

Vraag eventueel nog even waarom de 'plas zwarte modder' op Vincents tekening niet zwart is? (Weerspiegeling van de lucht in het wateroppervlak.)

Drenthe als 'rode draad'

Veel onderwerpen die Vincent in Drenthe schilderde, kregen een vaste plek in zijn werk. Landschappen, hardwerkende landarbeiders, de huizen waar ze woonden... Allemaal onderwerpen waar hij altijd van zou blijven houden. Vincents tijd in Drenthe was een bijzondere periode voor hem.

Vijf jaar later tekende Vincent in Zuid-Frankrijk deze vissershutten. Ze deden hem denken aan huizen ‘zoals op onze heidevelden en veengronden in Drenthe’...

Vincent van Gogh, Boerderij met turfhopen, 1883

Van Gogh Museum, Amsterdam

Vincent van Gogh, Vissershutten in Les Saintes-Maries-de-la-Mer, 1888

Van Gogh Museum, Amsterdam

Op reis met Vincent 

Nu weet je...

... wie Vincent van Gogh was.

... waarom hij naar Drenthe ging.

Van Gogh in Drenthe

Vraag een aantal leerlingen een paar voorbeelden te noemen van wat ze deze les hebben geleerd over Vincent van Gogh. Benoem tenslotte dat hij zijn ervaringen in Drenthe altijd met zich meenam, en dat ze van invloed waren op zijn ontwikkeling als kunstenaar. Zoals dat eigenlijk voor iedereen geldt: bepaalde plekken en ervaringen kunnen zoveel indruk maken, dat je die altijd bij je blijft dragen.

Vincent van Gogh, Hutten, 1883

Van Gogh Museum, Amsterdam